کد خبر: ۱۳۸۶۶
تاریخ انتشار: ۰۵ تير ۱۳۹۳ - ۱۲:۵۸
در بحبوحه تلاطم هاي مربوط به خيزش هاي عربي که برخي آن را بيداري اسلامي و برخي ديگر بهار عربي مي دانستند، اين «محمد حسنين هيکل» روزنامه نگار برجسته مصري بود که در مصاحبه با الاهرام، براي نخستين بار رويدادهاي مهم جهان عرب را مقدمه اي براي سايکس- پيکوي جديد خاورميانه دانست. اگرچه اين داستان راه به افسانه مي زند که سرمارک سايکس، نماينده بريتانيا، قبل از تقسيم خاورميانه به سوريه، عراق، لبنان و فلسطين، خط کشي برداشت و خطاب به پيکو نماينده فرانسه گفت: «مايلم با اين خط کش شکل جديد خاورميانه را به شما نشان بدهم» اما آنچه عملاً اتفاق افتاد، تقسيم بندي سردستي منطقه با حفظ کانون هاي بحران و بدون توجه به واقعيت هاي قومي قبيله اي اين سرزمين ها بود.


    هيکل در همان زمان بدرستي به اين نکته اشاره داشت که در معادلات امروز منطقه اين خط کش به دست نيروهاي افراطي منطقه خواهد افتاد. امروز داعش که مجموع کل نيروهاي آن بين هفت تا 10 هزار نفر برآورد شده، به بغداد و شهرهاي مهم مذهبي عراق چشم طمع دوخته است. داعش- يا به زعم خود ستيزه جويان سلفي: «خلافه الراشده»- اکنون وسعتي برابر با 38هزار کيلومتر مربع- معادل وسعت کشور پرتغال با سه و نيم ميليون سکنه- تحت اشغال دارد که علاوه بر تسلط برگذرگاه هاي راهبردي مرزي با سوريه، به يمن دلارهاي نفتي و ترانزيت قاچاق، به آلات و ادوات مدرني دست يافته است. از نگاه استراتژيست هاي امريکا، عراق امروز عملاً به سه بخش کردنشين، سني نشين و شيعه نشين تقسيم شده است و اگر وضعيت بغرنج فعلي پايان نپذيرد، عملاً سايکس - پيکوي جديد تحقق يافته است. «نچيروان بارزاني» نخست وزير دولت کردستان عراق اخيراً مدعي شد: «حالايک عراق قبل از اشغال موصل و يک عراق بعد از اشغال موصل داريم و من فکر نمي کنم که عراق بتواند به عنوان يک کشور متحد باقي بماند.» 

    اين سخن نزد حريفان منطقه اي عراق خريداران بسيار دارد، زيرا داعش اگرچه في نفسه فاقد توانايي لازم براي کسب اين حجم از موفقيت ها بوده اما آنچه اکنون قدرت پيشروي و تخريب تکفيري ها را بالابرده، استفاده از شکاف موجود البته در ميان طوايف عراقي و اختلاف برخي حکومت هاي عربي با حاکميت بغداد است. البته در مقطع کنوني اين امر که همه موفقيت هاي داعش را به کمک هاي مالي گزاف کشورهاي عربي منطقه احاله کنيم، چندان قرين به واقعيت نيست و بايد پذيرفت که موفقيت هاي نامبارک اين گروه تروريستي نشان مي دهد که طرح ملت سازي در عراق بعد از صدام به جد به مخاطره افتاده است. عقب نشيني غيرقابل توجيه واحدهاي نظامي عراق در مواجهه با داعش نشان مي دهد که اين ارتش در مسير تبديل شدن به يک ارتش ملي با هويتي واحد، دچار مشکل بوده است چنان که عناصر معارض آن در حملات اخير کمترين مقاومت را از خود نشان دادند و عناصر شيعي آن نيز در پافشاري بر جنگ در مناطق سني نشين ضرورت چنداني احساس نکرده اند.

    نکته مهم ديگر آن است که نخبگان داخل و خارج عراق نيز بي آن که در مقطع کنوني «ناکامي در برقراري يک هويت ملي مشترک براي تشکيل ملت عراق» را عامل اصلي تاخت و تاز تکفيري ها بدانند تا به شکل تلويحي نشان دهند که عراق چند قوميتي و ساختار متکثر آن را به رسميت شناخته اند، با تاکيد صرف بر حفظ اماکن و بقاع متبرکه، ناخواسته بر همان احساسي دست گذاشته اند که داعش و حاميان منطقه اي آن با تلقين تدريجي آن در يک دوره زماني 8 ساله، موفق به واقعي نشان دادن آن شده اند. اين احساس نوعي قوم گرايي «عربي-سني» کاذب است که از آبشخور به اصطلاح «شکست اعراب سني از شيعيان» (از سال 2003 به اين سو) تغذيه مي شود و بر اين فرض کاملاً غلط استوار است که آنچه تاکنون رخ داده است نتيجه همپيماني و توطئه ميان شيعيان و غرب بوده است.
    
    در چنين فضايي اگرچه ضرورت دارد که شيعيان عراق اهتمام ويژه اي به حفظ شهرهاي مقدس خود داشته باشند اما تاکيد اشخاص و مراکز تاثيرگذار شيعي چه در داخل و چه در خارج عراق بر نوعي انگيزه مذهبي براي مقابله با داعش بدون در نظر آوردن حفظ عراق (متشکل از همه اقوام و طوايف قومي و مذهبي) کاتاليزوري براي تثبيت نگاه مذهبي افراطي بر ناآرامي هاي اين کشور است.

    اين امر در مقطع خاص و بشدت حساس کنوني نيازمند نهادينه شدن نوعي تفکر مشارکتي در ميان نخبگان و حاکمان عراق است و پروسه اي بلند مدت محسوب مي شود اما درمان عاجل وضعيت کنوني عراق نيازمند توجه به چند مساله است:

    1- کم اهميت نشان دادن موفقيت هاي نظامي داعش، محتوم دانستن سرنوشت اين جريان به شکست قطعي و تمرکز صرف بر جنبه هاي تبليغي نظير لباس رزم پوشيدن فلان صاحب منصب و انکار عمق فاجعه اي که نيازمند ابتکار عملي عاجل است به بحراني تر شدن اوضاع خواهد انجاميد.

    2- تاکيد بر حفط تماميت ارضي عراق و کمک به طرح ملت سازي اين کشور از طريق به حاشيه راندن شائبه هاي مذهبي و تاکيد بر ساختار چند قوميتي اين کشور، داعش و نيروهاي همسو با آن را خلع سلاح ايدئولوژيک مي کند و مانع از استفاده ابزاري برخي گروه هاي سني از مساله مذهب در منازعات پيچيده کنوني خواهد شد. بويژه اگر اين نگاه با انگيزه دادن به بخش هاي سني و کرد جامعه عراق نسبت به مشارکت جدي تر در ساختار حاکميتي عراق آينده باشد.

    3- با توجه به پيشروي هاي روزافزون داعش، بحران عراق در وضعيت فوق العاده کنوني، راه حل داخلي ندارد و بيشتر شبيه به وضعيت مالي در زمان شورش نيروهاي افراطي اين کشور است. رويدادي که با مداخله عاجل نيروهاي خارجي به پايان رسيد تا در مراحل بعد زمينه هاي تکرار مجدد اين شورش برطرف شود. در صورت درخواست دولت قانوني نوري مالکي، ايران مي تواند بر اساس قاعده موازنه تهديد (استفان والت) راه را براي نوعي ائتلاف موقت با نيروهاي موثر بر رفع بحران و عليه نيروهاي داعش فراهم ببيند و اين مساله راهبردي معمول را در تعارض با حفظ موقعيت منطقه اي و ارزش هاي قابل دفاع خود نبيند.

    *پژوهشگر امور خاورميانه
*روزنامه ایران
نظر شما
* کد کپچا:
captcha

مراسم ختم زهرا شجاعی با حضور خاتمی (عکس)

ضریب حقوق ۱۴۰۳ کارمندان و بازنشستگان دولت + جدول

برنامه آموزش و پرورش برای استخدام ۷۲ هزار معلم جدید/امسال کتاب‌های پایه اول تغییر می‌کند

بهترین زمان برای مشاوره ازدواج

کد پی اس ووچر رایگان بدون احراز هویت

دیالوگ فوق العاده آقای همساده با پشه و ایرج طهماسب! (ویدئو)

ژست های عجیب الناز شاکردوست در سفر به بیستون (تصاویر)

خبری که خیال هواداران پرسپولیس را راحت می‌کند

مرگ جو لیبرمن، سناتور ضدایرانی آمریکایی

به بهانه پخش سریال حشاشین / دیدگاه مورخان درباره شخصیت حسن صباح رهبر فرقه اسماعیلیان ایران

یارانه فروردین ماه چه تغییراتی دارد؟+زمان واریز

تایید بسته شدن پنجره استقلال برای ۳ فصل! / آبی پوشان از آسیا کنار گذاشته می شوند؟

اتفاقی که پایان حیات سیاسی قالیباف را رقم زد!

امان الله قرائی مقدم: کوچک شدن طبقه متوسط؛ مهمترین تغییر اجتماعی سال ۱۴۰۲/ جامعه ایران دیگر یک جامعه سنتی نیست

عاشقانه سوسانو جومونگ با دخترش (تصاویر)

دیالوگ فوق العاده آقای همساده با پشه و ایرج طهماسب! (ویدئو)

ژست های عجیب الناز شاکردوست در سفر به بیستون (تصاویر)

عاشقانه سوسانو جومونگ با دخترش (تصاویر)

تصاویر دیدنی از تیپ و استایل نوروزی پریناز ایزدیار

جشن زیبای نوروز در آتشکده بهرام (تصاویر)

مراسم تشییع مرحومه زهرا شجاعی با حضور خاتمی (تصاویر)

پست آبی رنگ در پیج پرسپولیس! (عکس)

تیپ و استایل متفاوت الناز حبیبی و بهرام افشاری (عکس)

تبریز سفیدپوش شد (عکس)

زیبایی های قشم، بزرگترین جزیره ایران (تصاویر)

عکس خانوادگی وایرال شده وریا غفوری که به تازگی منتشر شده / همه درباره زیبایی این خانواده حرف می زنند (+عکس)

تصویری بی نظیر از رنگین کمان در میدان نقش جهان اصفهان (ویدئو)

تصویری متفاوت از نازنین بیاتی (عکس)

هادی چوپان در کنار مجسمه خودش و گرگ (تصاویر)

تغییر چهره ایرنه پاپاس، بازیگر هند جگرخوار در ۹۳ سالگی (تصاویر)

2 عکس جدید از تیپ و ژست دیدنی «سوسانو» در یک روستای زیبا در فرانسه

عکس / اتاق فرمان اتمی شوروی را ببینید

ماجرای سفر شاه به قم و ملاقات ۴۵دقیقه‌ای با آیت‌الله بروجردی (عکس)

تصاویر / تغییر تیپ و چهره سارا و نیکای سریال پایتخت بعد 10 سال

فیگور عضلات شکم هادی چوپان و رقیب آمریکایی او؛ کدایک بهتر است!؟ (عکس)

تصویری دیدنی از آنتونیو کوئین در اصفهان (عکس)

تغییر چهره جالب طناز طباطبایی در طی ۱۵ سال! (تصاویر)

استقبال پر شور از هادی چوپان در شیراز (تصاویر)

تصاویر دیدنی و وایرال شده از دونگ یی (هان هیو جو)

استوری سحر دولتشاهی از سریال افعی

هانیه توسلی با چهره بدون آرایش آفتابی شد (عکس)

کف و سوت برای معین و هایده در برنامه زنده شبکه سه با حاضران دستچین شده در استودیو! (ویدئو)

کنایه ستاره پرسپولیس به عدم دعوتش به تیم ملی + تصویر

سلفی هادی چوپان با کلاه قشقایی پس از قهرمانی در آرنولدکلاسیک (ویدئو)

این کلیپ «آقای همساده» با ماجرای کاظم صدیقی «وایرال» شد (ویدئو)

ژست علی دایی در کنار همسرش و خانم بازیگر (عکس)

نظر جالب عادل فردوسی پور درباره عملکرد نکونام در استقلال (ویدئو)

درج نام «خلیج فارس» در تصویر اکانت رسمی ناسا از زمین (عکس)

آرایش و پوشش متفاوت بهنوش طباطبایی! (عکس)

پوشش محسن افشانی بازیگر جنجالی و همسرش در افطاری ابراهیم رئیسی! (تصاویر)

اجرای زیبای داوود کیم (جای) خواننده کی پاپ کره ای در شبکه سه (ویدئو)

سعدالله امیر شقاقی مافیای شرط بندی، در ترکیه بازداشت شد + ویدئو

دیدار «عباس قادری» با ابراهیم رئیسی ! (عکس)

کیم جای (داوود کیم) خواننده موسیقی کی پاپ کره‌ جنوبی در برنامه محفل درخواست تسبیح کرد (+عکس و ویدئو)

استایل زیبا، ساده و خیره کننده «بهنوش طباطبایی» / عکس

بهاره افشاری و تغییر چهره‌اش ۱۸ سال پس از «او یک فرشته بود» (عکس)

آتش گرفتن یک پراید با نارنجک در چهارشنبه سوری پرند (ویدئو)

همسر و پسر نجم الدین شریعتی (عکس)

چهارشنبه سوری دیشب تهران از داخل هواپیما (ویدئو)

باشگاه پرسپولیس در آستانه دربی اینگونه پیام انگیزشی داد (تصویر)

تصاویر چهارشنبه سوری از برج میلاد: تهران شهر جنگ زده شد! (ویدئو)

انفجار مهیب در شب چهارشنبه سوری در استان خوزستان ! (ویدئو)

مجادله «خورشید خانم» مو طلایی با رضا رشیدپور بر سر جریمه ۳ میلیونی حجاب (+تصویر)

«یاسمین مقبلی» به زمین برگشت (ویدئو)

تجمع بازنشستگان در اعتراض به حقوق های زیر خط فقر + عکس

محمدرضا گلزار در جمع ملی‌پوشان ایران + عکس

رهبر انقلاب به فرماندهان کل ارتش و سپاه مدال داد (+عکس)

سرمربی پرتغالی سپاهان و همسر جوان و بازیگرش، شیدا مقصودلو در کنسرت علیرضا قربانی (ویدئو)

فیلم وایرال شده از حسین یکتا در شبکه افق در شب قبل انتخابات: هر کی نمی خواد رای بده بره ! (ویدئو)

حوادث چهارشنبه آخر سال: لحظه افتادن بمب دست ساز از دستان یک نوجوان (ویدئو)

استایل شیک و ورزشی مریم معصومی در ۳۶سالگی (عکس)

حفظ کرامت شهروندان به سبک دولت انقلابی: آقای رئیسی این عکس را دیده اید!؟ (تصویر)

حضور سحرگاهی رهبری در شهر ری (+ عکس)

عاشقانه اوسمار، سرمربی پرسپولیس با همسرش (عکس)

عاشقانه شهاب حسینی و همسر جدیدش در یک اکران خصوصی (تصاویر)

مجری زن صداوسیما آرزو کرد همه چیز به دوران قبل از رییسی بازگردد! / جبران مافات ژیلا صادقی با حمله به حسن روحانی! (ویدئو)

واکنش طنزآمیز عبدالکریم حسن به مردود شدن گلش در دیدار پرسپولیس - فولاد + تصویر

پیام سیدحسین حسینی به هواداران استقلال (اینستاپست)

استایل شیک و خاص بهاره افشاری در مراسم بزرگداشت علی نصیریان (عکس)

رونمایی بهنوش طباطبایی از مجسمه‌ زیبای خودش ! (عکس)

سخنان قدیمی سخنگوی دولت درباره قیمت ها وایرال شد! (ویدئو)

دختر ترامپ، بیل گیتس، ریانا و زاکربرگ در عروسی پسر ثروتمندترین مرد آسیا (+عکس)

واکنش باشگاه پرسپولیس به هت تریک اوسمار ویرا + عکس

آخرین حضور حسن روحانی در اجلاس خبرگان رهبری (عکس)

اولین جلسه دادگاه تتلو برگزار شد (تصاویر)

واکنش انتقادی محسن چاوشی به سیل در جنوب بلوچستان (تصویر)

واکنش محسنی اژه‌ای به حکمی درباره «شروین حاجی پور» (ویدیو)

تصاویری تازه از پسر رهبر انقلاب و لاریجانی در یک مراسم

واکنش تحریک‌آمیز مهدی طارمی پس از پیروزی عجیب پورتو برابر بنفیکا + عکس

اقامه نماز بر پیکر آیت الله امامی کاشانی توسط رهبر انقلاب (عکس)

پرطرفدارترین