جنايت جنگي در غزه

مهدي ذاكريان

جنگ در غزه به پايان خواهد رسيد ولي اين امر نبايد پايان ماجرا تلقي شود. رفتارهاي اسرائيل در سه هفته گذشته نشان داده است که اسرائيل آشکارا مرتکب جنايت جنگي و جنايت عليه بشريت شده است. نقض کنوانسيون هاي چهارگانه ژنو، ارتکاب جرائم مصرح در ماده پنج اساسنامه ديوان کيفري بين المللي، نقض فاحش حقوق بشر و از همه مهم تر نقض مستمر قواعد حقوق بين الملل. بنا بر اين، اعمال ياد شده شايسته پيگرد از سوي يک محکمه کيفري بين المللي است.

جداي از موضوع پيگرد اسرائيل در آينده که حتما بايد آن را مد نظر داشت، بايد به اکنون هم توجه نمود و پرسش هايي را طرح کرد. چرا با اينکه کارنامه اسرائيل بسيار سياه است، اسرائيل به اندازه کافي شماتت نمي شود؟ چرا هم اکنون واکنش جهاني متناسب با اقدامات سياه اسرائيل نيست؟ به راستي چرا دنيا در برابر اين همه جنايات اين قدر آهسته و لنگ شده است؟ پاسخ بسيار شفاف است: اسرائيل به اندازه اي دقيق و در برخي مواقع، حقوقي عمل مي کند که برخي کشورهاي شيفته اسرائيل همچون آمريکا ترديدي در بر حق بودن اين کشور وارد نمي آورند. برخي ديگر هم مانند فرانسه، بريتانيا، آلمان، روسيه، هلند و مانند اينها آنقدر آلوده لابي گري و بيزينس با اين کشور شده اند که ديگر دليلي جز تذکر شکلي به اسرائيل براي آنها وجود ندارد.

انتظار مي رفت کشورهاي مستقل تر و مدعي حقوق بشر مانند نروژ، سوئد، نيوزيلند، دانمارک، سوئيس، ژاپن و... سفراي خود را فرا بخوانند و تذکري جدي و تندوتيز به اسرائيل بدهند. ولي افسوس که مردم غزه قرباني مي شوند و اسرائيل يکه تازي مي کند و آنها هم دست روي دست گذاشته اند.

کشورهاي منطقه خاورميانه هم کاري از پيش نمي برند. براي برخي از آنها وجود اسرائيل و عمليات هاي اين گونه اسرائيل همانند يک نعمت است. زيرا اسرائيل سبب مي شود تا توجه افکار عمومي عربي به دشمن اسرائيلي معطوف شود نه به بي لياقتي اقتصادي وسياسي کشورهاي عربي. بسياري از کشورهاي منطقه ما مثل يهوديان اسرائيل که بر مردم غزه مي تازند بر ملت خويش مي تازند.

آنها اجازه نمي دهند حتي صدايي از داخل کشورشان برآيد. حال چنين کشورهايي چگونه مي توانند مدافع مظلوميت مردم غزه شوند؟ طنز روزگار است اگر سعودي، اردن، مصر، بحرين و مانند اينها بخواهند از حقوق مردم غزه دفاع کنند حال آنکه حکام چنين کشورهايي معترضين کشور خويش را به بند کشيده اند. داعش نيز که مساله اصلي خود را نه اسرائيل که کشتار شيعيان عراق مي داند. بنابراين و به باور نگارنده تنها دو نهاد باقي مي مانند که بهره گيري از ظرفيت آنها مي تواند اسرائيل را به زنجير بکشد.

نخست توانايي هاي سازمان ملل متحد در بخش هاي مربوط به ارکاني که در برابر قدرت هاي بزرگ مستقل تر هستند مانند مجمع عمومي، دبيرخانه، شوراي اقتصادي و اجتماعي و به تبع آنها نهادهاي سازمان ملل مانند شوراي حقوق بشر، کميسارياي حقوق بشر، يونيسف و... و دوم نهادهاي بين المللي غيرحکومتي يا نيمه حکومتي مانند کميته بين المللي صليب سرخ، عفو بين الملل و... که مي توانند با ارائه گزارش هاي صحيح و تحريک وجدان عمومي جهاني زمينه هاي لازم براي ارجاع پرونده غزه به ديوان کيفري بين المللي را فراهم آورند. به همين روي، تاکيد بر ارتکاب اسرائيل به جنايت جنگي و جنايت عليه بشريت مي تواند تبديل به کانوني شود براي کيفر اسرائيل و پيگرد آمران و عاملان آن جنايات.

تا کنون کميسارياي عالي حقوق بشر و دبيرکل سازمان ملل اعلام کرده اند که عمل اسرائيل در هدف قرار دادن مدارس جنايت جنگي است. به علاوه عدم توجه به اصل تناسب، عدم تفکيک نظاميان و غيرنظاميان در هدف قرار دادن و بي توجهي به قواعد حاکم بر جنگ همگي نشان از تخلف گسترده اين کشور دارد. در اين زمينه لازم است تا ايران هم به چنين نهادهايي فشار بيشتري را وارد آورد؛ اگر چه لازمه اين امر همکاري ايران با آنها در همه زمينه ها است تا در چنين مواقعي خواسته هاي ايران مورد توجه واقع شود. در هر حال، جنايت جنگي اسرائيل شکل گرفته و لازم است تا با تدبير و برنامه با آن روبه رو شد. به خاطر دارم در سال هاي رياست جمهوري سيدمحمد خاتمي، نسبت به اسرائيل و آمريکا مطالعات و کارهاي ارزنده اي صورت گرفت تا سياست گذاران بدانند در برابر آنها چگونه بايد عمل کرد. در واقع آن سال ها، سال هاي ارزنده و ماندگاري براي کشور و ايرانيان است. چه آنکه در آن سال ها تصميم ها و برنامه ريزي هاي دقيقي صورت گرفت که منافع آن همواره براي کشور باقي خواهد ماند. در آن سال ها يکي از استادان همکار تماسي با نگارنده داشت و به نقل از مقامات وزارت خارجه از عزم دولت اصلاحات در شناخت دو پديده آمريکا و اسرائيل سخن مي گفت. اي کاش در هشت سال گذشته هم کمي به اين دو پديده به شکل علمي نگاه مي شد.

آن گاه مي شد شناخت که اسرائيل چگونه عمل مي کند، تصميم سازي در اسرائيل بر چه مباني استوار است و هنگام جنگ تا کجا پيش مي رود. افسوس مي خورم که در سه هفته گذشته هم دولت اعتدال تلاشي نکرد تا به اين موضوع توجه کند و از نگاه تخصصي به بحران بنگرد. موضوع جنايت جنگي اسرائيل اگر مورد مطالعه دقيق واقع شود، مي تواند پيامد سنگيني در آينده براي اسرائيل داشته باشد و لازم است که در اين زمينه به ابعاد عمليات هاي اسرائيل و تطابق آنها با ماده پنج و ديگر مفاد اساسنامه ديوان کيفري بين المللي توجه داشت. چه اينکه يکبار ديگر بتوان گزارش قاضي گلدستون در ضرورت ارجاع پرونده به ديوان کيفري بين المللي را زنده کرد.

* عضو هيات علمي واحد علوم و تحقيقات

□ روزنامه دنياي اقتصاد

گزارش خطا