کد خبر: ۲۰۱۰۹
تاریخ انتشار: ۲۸ آبان ۱۳۹۳ - ۰۸:۲۰
تعداد نظرات: ۳ نظر
از سیاست خارجی دولت احمدی نژاد تا دولت روحانی
در اين مقطع سياست خارجي و روابط با برخي همسايگان به كرات مورد بهره گيري در منازعات و اختلافات سياسي داخلي قرار گرفت. به عنوان نمونه مي توان به مسايل مرتبط با عربستان در صحنه داخلي ايران اشاره كرد. كشاندن پاي اين كشور به اختلافات سياسي داخلي در مناظره معروف انتخاباتي سال 1388 تا تحولات پس از آن نمونه اي از اين موارد بود.
نواندیش- دكتر مهدي عليخاني*: وقوع انقلاب اسلامي در سال 1357 موجب دگرگوني هاي گسترده در داخل ايران و پيامدهاي وسيع در جهان بيرون به ويژه منطقه خاورميانه و خليج فارس شد. در نتيجه انقلاب اسلامی، ماهيت نظام سياسي و ساختارهاي داخلي دگرگون و هويت جديد در برگيرنده عناصر انقلابي و ايدئولوژيك شد. به تعبير ديگر در حالي كه ايران در دوران رژيم گذشته از هويتي غرب گرا، پادشاهي، طالب حفظ وضع موجود و مبتني بر ناسيوناليسم ايراني برخوردار بود، در نتيجه انقلاب هويتي اسلامي، ايراني، انقلابي و غيرمتعهد پيدا كرد. با وجود تقابل با نظم موجود منطقه اي و بين المللي و وقوع جنگ تحميلي كه به بروز چالش در روابط ايران با برخي همسايگان و قدرت هاي حامي آنها انجاميد، بنيانگذار جمهوري اسلامي بارها بر «روابط حسنه» مبتني بر «احترام متقابل» با تمام ممالك و «عدم مداخله در امور ساير كشورها» (1) تاكيد مي فرمودند.

پايان جنگ زمينه دگرگوني در رويكردها و جهت گيري هاي سياست خارجي را فراهم كرد و در پرتو فعاليت نخبگان جديد، برداشت از هويت جمهوري اسلامي ايران و در نتيجه نقش هاي ناشي از اين هويت با تغييراتي همراه شد. به همين دليل در كنار اتخاذ عملگرايي برداشت متفاوتي از مفاهيمي چون صدور انقلاب، اهداف فراملي و... ارايه گرديد. اين روند پس از دولت سازندگي در دولت اصلاحات نيز تداوم يافت. در نتيجه اين تغيير برداشت از هويت و بازتعريف جديد، ما شاهد حركت از مرحله همزيستي با همسايگان و كشورها به مرحله همكاري در زمينه هاي مختلف بوديم. به گونه اي كه دوره طلايي رابطه با اعراب به ويژه عربستان، تبديل گفتگوهاي انتقادي به گفتگوهاي سازنده با اروپا، توسعه روابط با شرق و... در اين دوره اتفاق افتاد. تا جايي كه ايران و عربستان سعودي دو رقيب ديرينه (از جنبه هاي ايدئولوژيك و موازنه قدرت) در منطقه خليج فارس و خاورميانه از «مسووليت مشترك» طرفين در قبال ملت هاي خود و جهان اسلام (2) سخن گفتند.

البته سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران و به ويژه در مرحله عمل، روابط ايران با جهان بيرون و همسايگان از جمله اعراب همواره متاثر از تعامل عوامل داخلي و هويتي، عوامل منطقه اي و ژئوپلتيكي و شرايط ساختاري نظام بين الملل و نحوه توزيع قدرت در آن بوده است. به همين دليل ميزان تعامل و تعادل مثبت ميان اين عوامل و يا عكس آن بر نوع جهت گيري ها در قبال جهان بيرون و يا روابط با ساير كشورها اثر گذار بوده است.

با وجود اين تجارب مثبت، در دوره فعاليت دولت نهم و دهم در كنار پيچيدگي ها و تحولات نوين ژئوپلتيكي و افزايش فشارهاي بين المللي، تغيير جهت گيري سياست خارجي در نتيجه فعاليت رييس جمهور جديد، تاثيرات گسترده اي بر روابط ايران با جهان بيرون داشت. اين امر از طريق نگاه مديران جديد به ويژه رييس جمهور به عناصر هويت ساز جمهوري اسلامي و در نتيجه بازتعريف آن، قابل مشاهده است. در نتيجه نه تنها جهت گيري هاي گذشته تداوم پيدا نكرد بلكه روند گذشته انحرافي از آرمان هاي اسلام و انقلاب عنوان و رويكردي تهاجمي و تجديدنظرطلبانه در اولويت قرار گرفت. يكي از نمونه هاي مواضع اثرگذار رييس جمهور جديد اولين مصاحبه او پس از انتخاب بود كه بيان داشت «امروز به واسطه خون شهيدان مجددا انقلاب اسلامي رخ داده است. انقلاب اسلامي در سال 84 به وقوع پيوسته و انشاله ريشه بي عدالتي به سر آمده و امواج انقلاب اسلامي به زودي همه دنيا را در بر خواهد گرفت» (3). در نتيجه اين دگرگوني و تغيير رويكردها، در كنار شرايط منطقه اي و بين المللي، روابط خارجي ايران با برخي كشورها از جمله اعراب وارد مرحله ترديد شد. هم زمان با افزايش منزلت و جايگاه ايدئولوژيك و ژئوپلتيك ايران در منطقه ناشي از تحولات عراق و قدرت يابي شيعيان و نيز تحولات لبنان از سال 2006، با تداوم ايران هراسي غرب بر سر موضوع فعاليت هاي صلح آميز هسته اي ايران، چالش با جهان بيرون از همسايگان عرب تا كشورهاي غرب و هم نوايي آنان در برابر ايران افزايش يافت.

آن چه مي تواند به عنوان يكي از عوامل بروز ترديد تا ايجاد چالش در روابط ايران با برخي كشورها مورد توجه قرار گيرد،  نگاه و برداشت خاص اصولگرايان جديد نسبت به هويت جمهوري اسلامي ايران و در نتيجه نقش هاي ناشي از آن بود كه در عمل خود را در قالب رويكردهايي چون نامشروع دانستن مطلق نظم و وضع موجود  در سطح منطقه اي و بين المللي، اتخاذ سياست تهاجمي، مخاطب قرار دادن ملت ها، ترديد نسبت به هلوكاست و... نشان داد.

همانگونه كه اشاره شد نمي توان چالش هاي اين دوره را صرفا به عملكرد مقامات ارشد دولت نسبت داد اما عملكرد نادرست دستگاه ديپلماسي، ادبيات غير ديپلماتيك و غير متعارف تاثير به سزايي در جهت عدم تداوم همكاري ها و دوستي هاي گذشته و عدم تداوم تنش زدايي داشت. 
به ويژه آن كه در اين مقطع سياست خارجي و روابط با برخي همسايگان به كرات مورد بهره گيري در منازعات و اختلافات سياسي داخلي قرار گرفت. به عنوان نمونه مي توان به مسايل مرتبط با عربستان در صحنه داخلي ايران اشاره كرد. كشاندن پاي اين كشور به اختلافات سياسي داخلي در مناظره معروف انتخاباتي سال 1388 تا تحولات پس از آن نمونه اي از اين موارد بود. در نتيجه بدون توجه به تجارب و دستاوردهاي گذشته، و عدم استفاده از ظرفيت هاي داخلي براي تخفيف تنش ها، بلافاصله هر مساله و تنشي به جاي تدبير و تخفيف، موجب چالشي جديد و در نتيجه پيچيدگي مسايل و عدم امكان استفاده از كانال های عادي ديپلماتيك براي حل و فصل آن مي شد.

سياست خارجي ايران بر اساس قانون اساسي، رهنمودهاي بنيانگذار جمهوري اسلامي و رهبر معظم انقلاب مبتني بر اصولي چون «خودداري كامل از هرگونه مداخله در امور داخلي ملت هاي ديگر»، «نفي هرگونه سلطه جويي و سلطه پذيري»، «حفظ استقلال و تماميت ارضي»، «دفاع از حقوق همه مسلمانان و عدم تعهد در برابر قدرت ها»، «روابط صلح آميز متقابل» و ... قرار دارد. با وجود برخي تعارضات بنيادين هويتي ميان ايران و برخي كشورهاي جهان و به ویژه همسایه، نوع مواجهه و رفتار و ديپلماسي ايران نقش تعيين كننده اي در شكل گيري الگوهاي رفتاري دارد. در صورتي كه از تجارب مثبت دولت هاي سازندگي و اصلاحات در شكل دادن به الگوهاي رفتاري كه موجب تخفيف و كنترل تعارضات حتي بنيادين با كشورهاي مختلف شد به درستي استفاده مي گشت و الگوهاي رفتاري در دولت هاي نهم و دهم خود به تشديد تعارضات بنيادين نمي انجاميد، مي توانستيم شاهد روابط و تعامل سازنده با جهان باشيم كه در عمل چنين نشد.

در مقابل، دولت تدبير و اميد از زمان آغاز فعاليت با اتخاذ ديپلماسي هوشمندانه تحت مديريت كلان رييس جمهور و نقش آفرینی وزير امور خارجه در جهت تحقق اهدافي چون اعتلاي منزلت ملي، منطقه اي و بين المللي ايران، كاهش و يا رفع تهديدات، تثبيت دستاوردهاي حاصل شده، كاهش تنش با همسايگان و اتخاذ سياست خارجي تعاملي بر اساس همكاري متقابل، توقف، كاهش يا پايان تحريم هاي ظالمانه، تامين امنيت ملي، گشودن بازارهاي بسته و نيمه بسته و جذب سرمايه گذاري خارجي و... گام برداشته است.

هر چند عملكرد 8 سال گذشته و نيز فشارهاي بين المللي از جمله به بهانه فعاليت صلح آميز هسته اي ايران، موجب شده تا دولت مسيري دشوار و سخت براي تحقق همه اهداف خود داشته باشد اما توفيقات اوليه حاكي از امكان تحقق نسبي اين اهداف و در نتيجه قرار گرفتن سياست خارجي به عنوان يكي ديگر از ابزارها براي تقويت و توسعه كشور در حوزه مختلف چون اقتصاد و... خواهد بود.

*پژوهشگر روابط بين الملل و عضو هيات علمي دانشگاه.
**این مطلب اولین بار در هفته نامه پایتخت کهن انتشار یافته است.
انتشار یافته: ۳
در انتظار بررسی: ۰
غیر قابل انتشار: ۰
منتقد منصف
|
Iran, Islamic Republic of
|
۱۰:۴۲ - ۱۳۹۳/۰۸/۲۸
0
4
همه بدبختي هاي ما از ادبيات معجزه هزاره سوم و اون كاغذپاره هايي است كه تشويق به صدور مي كردند. اگر دلواپسان قبول ندارند، همه بدبختي ما از مديريت معجزه شان و حمايت هاي آنان از آن معجزه بوده.
ناشناس
|
Iran, Islamic Republic of
|
۱۰:۵۲ - ۱۳۹۳/۰۸/۲۸
0
3
سياست خارجي غير عقلاني به نام سياست خارجي تهاجمي نتيجه و دستاوردي جز وضعيت امروز كه راه پيش و پس نگذاشته است، نداشته. اميدوارم ظريف و روحاني با تدبير كارشان را ادامه دهند.
ناشناس
|
Iran, Islamic Republic of
|
۱۴:۵۱ - ۱۳۹۳/۰۸/۲۸
0
2
"همانگونه كه اشاره شد نمي توان چالش هاي اين دوره را صرفا به عملكرد مقامات ارشد دولت نسبت داد"
برخلاف اين نظر معتقدم ايرادات الان ناشي از عملكرد مقامات ارشد دولت يعني احمدي نیاد و تيم اوست
نظر شما
* کد کپچا:
captcha

مراسم ختم زهرا شجاعی با حضور خاتمی (عکس)

ضریب حقوق ۱۴۰۳ کارمندان و بازنشستگان دولت + جدول

برنامه آموزش و پرورش برای استخدام ۷۲ هزار معلم جدید/امسال کتاب‌های پایه اول تغییر می‌کند

بهترین زمان برای مشاوره ازدواج

کد پی اس ووچر رایگان بدون احراز هویت

دیالوگ فوق العاده آقای همساده با پشه و ایرج طهماسب! (ویدئو)

ژست های عجیب الناز شاکردوست در سفر به بیستون (تصاویر)

خبری که خیال هواداران پرسپولیس را راحت می‌کند

مرگ جو لیبرمن، سناتور ضدایرانی آمریکایی

به بهانه پخش سریال حشاشین / دیدگاه مورخان درباره شخصیت حسن صباح رهبر فرقه اسماعیلیان ایران

یارانه فروردین ماه چه تغییراتی دارد؟+زمان واریز

تایید بسته شدن پنجره استقلال برای ۳ فصل! / آبی پوشان از آسیا کنار گذاشته می شوند؟

اتفاقی که پایان حیات سیاسی قالیباف را رقم زد!

امان الله قرائی مقدم: کوچک شدن طبقه متوسط؛ مهمترین تغییر اجتماعی سال ۱۴۰۲/ جامعه ایران دیگر یک جامعه سنتی نیست

عاشقانه سوسانو جومونگ با دخترش (تصاویر)

دیالوگ فوق العاده آقای همساده با پشه و ایرج طهماسب! (ویدئو)

ژست های عجیب الناز شاکردوست در سفر به بیستون (تصاویر)

عاشقانه سوسانو جومونگ با دخترش (تصاویر)

تصاویر دیدنی از تیپ و استایل نوروزی پریناز ایزدیار

جشن زیبای نوروز در آتشکده بهرام (تصاویر)

مراسم تشییع مرحومه زهرا شجاعی با حضور خاتمی (تصاویر)

پست آبی رنگ در پیج پرسپولیس! (عکس)

تیپ و استایل متفاوت الناز حبیبی و بهرام افشاری (عکس)

تبریز سفیدپوش شد (عکس)

زیبایی های قشم، بزرگترین جزیره ایران (تصاویر)

عکس خانوادگی وایرال شده وریا غفوری که به تازگی منتشر شده / همه درباره زیبایی این خانواده حرف می زنند (+عکس)

تصویری بی نظیر از رنگین کمان در میدان نقش جهان اصفهان (ویدئو)

تصویری متفاوت از نازنین بیاتی (عکس)

هادی چوپان در کنار مجسمه خودش و گرگ (تصاویر)

تغییر چهره ایرنه پاپاس، بازیگر هند جگرخوار در ۹۳ سالگی (تصاویر)

2 عکس جدید از تیپ و ژست دیدنی «سوسانو» در یک روستای زیبا در فرانسه

عکس / اتاق فرمان اتمی شوروی را ببینید

ماجرای سفر شاه به قم و ملاقات ۴۵دقیقه‌ای با آیت‌الله بروجردی (عکس)

تصاویر / تغییر تیپ و چهره سارا و نیکای سریال پایتخت بعد 10 سال

فیگور عضلات شکم هادی چوپان و رقیب آمریکایی او؛ کدایک بهتر است!؟ (عکس)

تصویری دیدنی از آنتونیو کوئین در اصفهان (عکس)

تغییر چهره جالب طناز طباطبایی در طی ۱۵ سال! (تصاویر)

استقبال پر شور از هادی چوپان در شیراز (تصاویر)

تصاویر دیدنی و وایرال شده از دونگ یی (هان هیو جو)

استوری سحر دولتشاهی از سریال افعی

هانیه توسلی با چهره بدون آرایش آفتابی شد (عکس)

کف و سوت برای معین و هایده در برنامه زنده شبکه سه با حاضران دستچین شده در استودیو! (ویدئو)

کنایه ستاره پرسپولیس به عدم دعوتش به تیم ملی + تصویر

سلفی هادی چوپان با کلاه قشقایی پس از قهرمانی در آرنولدکلاسیک (ویدئو)

این کلیپ «آقای همساده» با ماجرای کاظم صدیقی «وایرال» شد (ویدئو)

ژست علی دایی در کنار همسرش و خانم بازیگر (عکس)

نظر جالب عادل فردوسی پور درباره عملکرد نکونام در استقلال (ویدئو)

درج نام «خلیج فارس» در تصویر اکانت رسمی ناسا از زمین (عکس)

آرایش و پوشش متفاوت بهنوش طباطبایی! (عکس)

پوشش محسن افشانی بازیگر جنجالی و همسرش در افطاری ابراهیم رئیسی! (تصاویر)

اجرای زیبای داوود کیم (جای) خواننده کی پاپ کره ای در شبکه سه (ویدئو)

سعدالله امیر شقاقی مافیای شرط بندی، در ترکیه بازداشت شد + ویدئو

دیدار «عباس قادری» با ابراهیم رئیسی ! (عکس)

کیم جای (داوود کیم) خواننده موسیقی کی پاپ کره‌ جنوبی در برنامه محفل درخواست تسبیح کرد (+عکس و ویدئو)

استایل زیبا، ساده و خیره کننده «بهنوش طباطبایی» / عکس

بهاره افشاری و تغییر چهره‌اش ۱۸ سال پس از «او یک فرشته بود» (عکس)

آتش گرفتن یک پراید با نارنجک در چهارشنبه سوری پرند (ویدئو)

همسر و پسر نجم الدین شریعتی (عکس)

چهارشنبه سوری دیشب تهران از داخل هواپیما (ویدئو)

باشگاه پرسپولیس در آستانه دربی اینگونه پیام انگیزشی داد (تصویر)

تصاویر چهارشنبه سوری از برج میلاد: تهران شهر جنگ زده شد! (ویدئو)

انفجار مهیب در شب چهارشنبه سوری در استان خوزستان ! (ویدئو)

مجادله «خورشید خانم» مو طلایی با رضا رشیدپور بر سر جریمه ۳ میلیونی حجاب (+تصویر)

«یاسمین مقبلی» به زمین برگشت (ویدئو)

تجمع بازنشستگان در اعتراض به حقوق های زیر خط فقر + عکس

محمدرضا گلزار در جمع ملی‌پوشان ایران + عکس

رهبر انقلاب به فرماندهان کل ارتش و سپاه مدال داد (+عکس)

سرمربی پرتغالی سپاهان و همسر جوان و بازیگرش، شیدا مقصودلو در کنسرت علیرضا قربانی (ویدئو)

فیلم وایرال شده از حسین یکتا در شبکه افق در شب قبل انتخابات: هر کی نمی خواد رای بده بره ! (ویدئو)

حوادث چهارشنبه آخر سال: لحظه افتادن بمب دست ساز از دستان یک نوجوان (ویدئو)

استایل شیک و ورزشی مریم معصومی در ۳۶سالگی (عکس)

حفظ کرامت شهروندان به سبک دولت انقلابی: آقای رئیسی این عکس را دیده اید!؟ (تصویر)

حضور سحرگاهی رهبری در شهر ری (+ عکس)

عاشقانه اوسمار، سرمربی پرسپولیس با همسرش (عکس)

عاشقانه شهاب حسینی و همسر جدیدش در یک اکران خصوصی (تصاویر)

مجری زن صداوسیما آرزو کرد همه چیز به دوران قبل از رییسی بازگردد! / جبران مافات ژیلا صادقی با حمله به حسن روحانی! (ویدئو)

واکنش طنزآمیز عبدالکریم حسن به مردود شدن گلش در دیدار پرسپولیس - فولاد + تصویر

پیام سیدحسین حسینی به هواداران استقلال (اینستاپست)

استایل شیک و خاص بهاره افشاری در مراسم بزرگداشت علی نصیریان (عکس)

رونمایی بهنوش طباطبایی از مجسمه‌ زیبای خودش ! (عکس)

سخنان قدیمی سخنگوی دولت درباره قیمت ها وایرال شد! (ویدئو)

دختر ترامپ، بیل گیتس، ریانا و زاکربرگ در عروسی پسر ثروتمندترین مرد آسیا (+عکس)

واکنش باشگاه پرسپولیس به هت تریک اوسمار ویرا + عکس

آخرین حضور حسن روحانی در اجلاس خبرگان رهبری (عکس)

اولین جلسه دادگاه تتلو برگزار شد (تصاویر)

واکنش انتقادی محسن چاوشی به سیل در جنوب بلوچستان (تصویر)

واکنش محسنی اژه‌ای به حکمی درباره «شروین حاجی پور» (ویدیو)

تصاویری تازه از پسر رهبر انقلاب و لاریجانی در یک مراسم

واکنش تحریک‌آمیز مهدی طارمی پس از پیروزی عجیب پورتو برابر بنفیکا + عکس

اقامه نماز بر پیکر آیت الله امامی کاشانی توسط رهبر انقلاب (عکس)

پرطرفدارترین