٤ ایده برای سازمان‌ ملل‌ متحد قوی‌تر

ترجمه: نوژن اعتضادالسلطنه

٧٠سال پیش، سازمان‌ملل‌متحد با هدف «حفاظت نسل‌های آینده از تازیانه جنگ» تاسیس شد. با نگاهی به جهان امروز می‌توان گفت ما نتوانسته‌ایم این ماموریت را به‌طور کامل انجام دهیم. از نیجریه تا سرتاسر خاورمیانه از افغانستان تا اوکراین میلیون‌ها نفر از تازیانه جنگ آسیب دیده یا کشته شده‌اند یا با تهدیدات ناشی از آن مواجه هستند و به‌نظر می‌رسد سازمان‌ملل فاقد قدرت لازم برای حفاظت از آنهاست.

ما چهار ‌ایده برای قوی‌ترکردن سازمان‌ملل و اقدام موثرتر آن نهاد داریم. بخش بزرگی از مشکل، شورای امنیت است که با فرض حفظ صلح و امنیت بین‌المللی به‌واسطه یاری تمام دولت‌های عضو بنا نهاده شده است. اما این نهاد دیگر نقش‌هایی را که برای آن تعریف شده، عملی نمی‌کند، به‌طور خاص نه درباره شورشیان مسلح‌شده در سرتاسر مرزها و نه درباره خود اعضای سازمان‌ملل‌متحد. در سرتاسر جهان و به‌طور خاص در بخش نیمکره‌جنوبی، مردم در حال درک این موضوع در سال٢٠١٥ هستند که چرا شورای امنیت تحت‌تسلط پنج‌قدرت بزرگی قرار دارد که فاتحان جنگ‌جهانی دوم بوده‌اند. در نتیجه، این موضوع سبب زیرسوال‌رفتن اقتدار و مشروعیت تصمیمات اتخاذشده از سوی این نهاد شده است.

ما سعی می‌کنیم تا از مخاطراتی که این تصور برای مسوولیت‌مان دارد طفره رویم و آن را نادیده بگیریم. با‌این‌حال، واقعیت آن است که جهان از سال١٩٤٥ تاکنون تغییر کرده و شورای امنیت هم باید خود را با این تغییرات تطبیق دهد. تقریبا هرکس ادعا می‌کند موافق گسترش دامنه عملکرد شورای امنیت و عضویت دایم اعضای جدید است اما در عمل این اعضا از قدرت اجرایی لازم برای به کرسی‌نشاندن خواسته‌های خود برخوردار نیستند و برای این کار باید از حق وتو برخوردار باشند که اکنون آن را در اختیار ندارند. نخستین ایده ما با هدف در‌هم‌شکستن این بن‌بست مطرح می‌شود. در مورد پذیرش اعضای دایم جدید نیز اجازه دهید اعضایی را داشته باشیم که مدت‌زمان بیشتری را نسبت به اعضای غیردایم خدمت کرده‌اند و صلاحیت انتخاب مجدد فوری را داشته باشند. به عبارت دیگر این موضوع سبب حفظ اعتمادبه‌نفس سایر دولت‌های عضو نیز خواهد شد. آیا این شیوه دموکراتیک‌تری نیست؟

پیشنهاد دیگر فراخواندن پنج‌عضو دایم شورای‌امنیت به اجرای تعهدات سنگین‌شان است. آنان دیگر نباید اجازه داشته باشند با مخالفت‌های خود جلوی اقدامات ضروری شورای‌امنیت را بگیرند. پنج‌عضو دایم شورای امنیت باید قول دهند که هرگز از اهرم وتو صرفا برای دفاع از منافع ملی خود استفاده نخواهند کرد بلکه تنها زمانی از این ابزار استفاده می‌کنند که به‌طور واقعی خطر آسیب‌رسیدن بیشتر به مردم و صلح جهانی وجود داشته باشد. در این مورد، باید به آنان اجازه داد که تفسیری کامل و شفاف از بدیل‌هایشان ارایه دهند؛ بدیل‌هایی که به‌عنوان راهی مطمئن‌تر و موثرتر برای حفاظت از قربانیان ارایه شده‌اند. نکته سوم آن است که شورای امنیت باید با دقت بیشتری به سخن طرفینی گوش دهد که از تصمیمات آن شورا تاثیر می‌پذیرند. واقعیت آن است که پنج‌عضو شورای امنیت بیشتر وقت خود را برای توافق بر‌سر موضوعات پشت درهای بسته می‌گذرانند، بدون آنکه به‌نظرات کشورهایی توجه کنند که مستقیما بیشترین تاثیر را از تصمیمات آنان متحمل می‌شوند. از امروز به این کشورها و کل شورای امنیت اجازه دهیم که گروه‌هایی متشکل از نمایندگان مردمان ساکن مناطق تحت‌منازعه را تشکیل دهند تا از این طریق فرصت واقعی برای اتخاذ تصمیمات آگاهانه فراهم شود و در پایان اجازه دهیم که به روح و اساس اعلامیه سازمان‌ملل‌متحد احترام گذاشته شود. در این اعلامیه ذکر شده که دبیرکل جدید سازمان‌ملل‌متحد باید با اجماع تمام اعضا برگزیده شود. دیگر زمان مذاکره میان کشورهای اصلی شورای امنیت در پشت درهای بسته برای انتخاب رهبران اصلی سازمان‌ملل‌متحد به پایان رسیده است. تحت رویه جاری، دولت‌ها شهروندانشان را به‌عنوان نامزدهایی برای تصدی مقام دبیرکلی معرفی می‌کنند و اعضای شورای امنیت نیز پس از چندین دور مذاکرات پنهانی به نامزد مدنظر خود رای می‌دهند تا معلوم شود کدام نامزد از عمیق‌ترین و جامع‌ترین حمایت‌ها برخوردار است. اما پنج‌عضو دایم شورای امنیت از رویه دیگری برای رای‌گیری استفاده می‌کنند که نادرست است. این موضوع سبب می‌شود تا اولویت‌های مدنظر آنان که مورد توافق ١٠عضو موقت دیگر شورا نیست، بر تصمیم نهایی آنان تاثیر بگذارد.

اجازه دهیم تا تحقیقات باز و جامع برای انتخاب بهترین نامزدها بدون توجه به جنسیت و منطقه جغرافیایی انجام شود. اجازه دهیم تا بیش از یک‌نامزد برای تصدی مقام دبیرکلی سازمان‌ملل معرفی شود و اجازه دهیم تا دبیرکل برای یک‌دوره هفت‌ساله غیرقابل تمدید برگزیده شود. دبیرکل بعدی چه مرد باشد چه زن (قطعا پس از هشت دوره دبیرکلی مردان در تاریخ سازمان‌ملل اکنون زمان دبیرکلی یک زن فرارسیده است) نباید برای واگذاری سمت خود یا اعطای امتیاز احتمالی، تحت‌فشار هیچ‌یک از دولت‌های عضو قرار گیرد. هیچ‌یک از دولت‌ها نمی‌توانند با اعمال فشار او را تهدید به پایان‌دادن به حمایت‌های پیشین کنند. این رویه جدید باید بدون هرگونه تاخیر اجرا شود. در نتیجه، چنین اقدامی می‌تواند سبب شود تا بهترین فرد برای تصدی مقام دبیرکلی سازمان‌ملل‌متحد در ژانویه٢٠١٧ برگزیده شود.