آيا امريكا و چين به سمت يك جنگ مي روند؟

باراك اوباما رييس جمهوري امريكا با شي جين پينگ، رييس جمهور چين ديدار مي كند و احتمالايك مورد، در دستور كار نيست: اينكه آيا امكان دارد ايالات متحده و چين در دهه آينده، خود را درگير جنگ ببينند. در محافل سياسي، به نظر مي رسد بعيد باشد. اما در عين حال نگاه به ١٠٠ سال گذشته و جنگ جهاني اول يادآور اين است كه انسان ها چقدر قابليت حماقت را دارند. در سال ١٩١٤، چطور مي شد كشتاري در آن مقياس تصور كرد. هنگامي كه جنگ چهار سال بعد به پايان رسيد، اروپا به شكل مخروبه در آمده بود: قيصر رفته بود، امپراتوري اتريش-مجارستان در هم حل شده بودند، تزار روسيه توسط بلشويك ها سرنگون شده بود، فرانسه يك نسل را به خون داده بود و انگلستان عاري از جوانان شده بود. يك هزاره كه در آن اروپا مركز سياسي جهان بود، به شكل توفنده متوقف شده بود. اكنون سوال اين نسل درباره نظم جهاني است كه آيا چين و ايالات متحده مي توانند از دام توسيديد فرار كنند. استعاره مورخ يوناني به ما درباره خطرات يك قدرت در حال ظهور، براي رقباي خود يادآوري مي كند، مانند آتني ها كه اسپارتا در يونان باستان را به چالش كشيدند، يا آلمان يك قرن پيش براي انگلستان انجام داد. بر اساس مسير كنوني، جنگ بين ايالات متحده و چين در دهه هاي پيش رو نه تنها حتي ممكن نيست، بلكه هيچ نشانه اي از آن نيست. در واقع، براساس سابقه تاريخي، به احتمال زياد نيز جنگ نمي شود. اما خطر در ارتباط با دام توسيديد اين است كه همه چيز به طور معمول است، حتي يك مورد غير منتظره نيست، اما مي تواند در رويداد فوق العاده اي جنگ در مقياس بزرگ آغاز شود، هنگامي كه يك قدرت در حال ظهور، تهديد به جابه جايي قدرت حاكم مي كند. جنگ اجتناب ناپذير نيست. چهار مورد از ١٦ مورد در بررسي ما به خونريزي ختم نمي شود. اين موفقيت و همچنين شكست، درس هاي مهمي به رهبران جهان امروز داد. فرار از دام نيازمند تلاش فوق العاده اي است. چنانچه شي جين پينگ در طول سفر به سياتل گفت: هيچ چيزي به عنوان به اصطلاح دام توسيديد در جهان وجود ندارد. اما بايد كشورهاي بزرگ اكنون و دوباره دچار محاسبات راهبردي اشتباه شوند و چنين تله اي را براي خود ايجاد كنيد. بيش از دو هزار و چهارصد سال پيش، مورخ آتني، توسيديد يك فرضيه قدرتمند ارايه كرد كه ساير آرايه هاي علل جنگ پلوپونز را نشان مي داد: «زماني كه آتني ها در حال قدرت گرفتن بودند، ترس اسپارتا را گرفت و بنابراين جنگ اجتناب ناپذير شد. » اما توسيديد به قلب مساله رفت، با تمركز بر كاهش سختي استرس ساختاري ناشي از يك تغيير سريع در توازن قدرت بين دو رقيب. توسيديد دو عامل كليدي را مشخص كرد: حق قدرت در حال ظهور، درك اهميت آن از يك سو و ترس، حس نا امني و اراده براي دفاع از وضع موجود به نفع قدرت حاكم، از سوي ديگر. 

    *«گراهام آليسون»، رييس انديشكده بلفر و استاد دانشكده «جان اف كندي» دانشگاه هاروارد امريكا است. پروفسور آليسون پيش تر مشاور ويژه و معاون وزير دفاع امريكا در دولت هاي «رونالد ريگان» و «بيل كلينتون» بود و راهبردهاي وزارت دفاع امريكا در قبال روسيه و اوكراين و ديگر كشورها را هماهنگ مي كرد. مقاله كامل پروفسور آليسون را مي توانيد در www.theatlantic.com مطالعه كنيد. 

     □ روزنامه اعتماد