نگاه کشورهای عربی به تنش مسکو-آنکارا

سرنگونی جنگنده ی روسیه با شلیک هواپیماهای ترکیه تحلیل های گوناگونی را در رسانه های عربی به دنبال داشته است. در صحنه ی زورآزمایی آنکارا و مسکو، برخی رسانه ها ترکیه را بازنده ی نهایی و شماری دیگر روسیه را متاثر از پیامدهای منفی این رخداد می دانند.

سه شنبه سوم آذرماه یک جنگنده ی «سوخو24» روسی هدف هواپیمای نظامی ترکیه قرار گرفت و در منطقه ی کوهستانی «زخیا» نزدیک مرز سوریه با ترکیه سقوط کرد. پس از این رخداد، ترک ها دلیل حمله به جنگنده ی روسی را نادیده گرفتن حریم هوایی کشورشان اعلام کردند. این در حالی است که روس ها گفتند هواپیمای روسیه وارد قلمرو هوایی ترکیه نشده و در حال انجام ماموریت در آسمان سوریه بوده است. این اقدام ترکیه با واکنش شدید «ولادیمیر پوتین» رییس جمهوری روسیه روبرو شد. وی این رویداد را خنجر زدن پشتیبانان تروریست ها به روسیه از پشت توصیف کرد.

این گزارش در بردارنده ی مهم ترین محور تحلیل هایی است که در رسانه های عربی درباره ی سقوط هواپیمای روسی در مرزهای سوریه منتشر شده است.

** رسانه های عربی و بررسی چرایی اقدام ترکیه

روزنامه های «العرب» چاپ لندن و «النهار» لبنان هدف قرار دادن جنگنده ی روسی را هم راستا با تلاش ترکیه برای برپایی منطقه ی حایل در مرزهای سوریه ارزیابی کردند.

روزنامه ی العرب چهارم آذرماه آورد: ترکیه بار دیگر با کمک فرانسه و رضایت آمریکا برای احیای اندیشه ی برپایی منطقه ی حایل در مرزهای خود و ژرفای خاک سوریه تلاش می کند. سرنگونی هواپیمای روسیه پیامی به روسیه و محتوایش این است که ترکیه در تلاش خود جدی است و روس ها باید هواپیماهای خود را از منطقه ی پرواز ممنوع مورد نظر دور کنند. ترکیه می خواهد با چنین اقدامی روسیه را در سوریه در شرایط بغرنجی قرار دهد.

روزنامه ی النهار نیز چهارم آذرماه نوشت: اردوغان با سرنگون کردن جنگنده ی روسی حد و مرز نقش روسیه را با آتش مشخص کرد. به نوشته ی النهار، نخستین پیام برخورد موشک های اف 16 ترکیه به سوخو24 روسیه این است که خط قرمز را ترکیه و همپیمانان آن از جمله ناتو و آمریکا در مرزهای سوریه و ترکیه ترسیم می کنند. روایت اردوغان از سرنگون شدن جنگنده ی روسی به سرعت از تایید و حمایت «باراک اوباما» رییس جمهوری آمریکا برخوردار شد و به همین دلیل او بار دیگر بر تصمیم خود برای برپایی منطقه ی حایل در سوریه از شهر جرابلس در ریف حلب تا دریای مدیترانه تاکید کرد. این تصمیم ترکیه برای برپایی منطقه ی حایل با سیاست روسیه در تعارض است. روسیه از ارتش سوریه پشتیبانی می کند تا بتواند مناطقی از لاذقیه، ادلب و حلب را از دست گروه های مسلح خارج کند.

به نوشته ی روزنامه ی النهار، نمی توان این اقدام ترکیه را از دیدار پوتین با آیت الله خامنه یی جدا دانست و باید آن را پیام ترکیه و آمریکا به موضع روسیه و ایران در پشتیبانی از دمشق ارزیابی کرد. اکنون روند سیاسی زیر نظارت سازمان ملل برای برقراری آتش بس در سوریه و همراهی روسیه و غرب در جنگ علیه گروه داعش و تشکیل جبهه ی یکپارچه به ویژه پس از حوادث تروریستی پاریس با خطر روبرو شده است.

روزنامه های «الاخبار» لبنان و «الدستور» اردن در بخشی از گزارش خود هدف قرار دادن جنگنده روسیه را تلاشی برای گرفتار کردن روسیه دانستند. روزنامه ی لبنانی الاخبار چهارم آذرماه در گزارشی با عنوان «تنش آفرینی اردوغان» نوشت: با وجود جوش و خروش پس از سرنگون شدن جنگنده ی روسیه، آمریکا در اقدامی تنش زدایانه تلاش کرد دست کم تماس آمریکا و روسیه درباره ی بحران سوریه را وارد مرحله یی تازه یی کند. البته نمی توان منکر شد که آمریکا به ترکیه برای رویارویی نظامی با روسیه و به چالش کشاندن مسکو چراغ سبز نشان داده است.

روزنامه ی الدستور روز پس از حادثه در گزارشی به قلم «ماهر ابوطیر» نوشت: مسکو در باتلاق سوریه فرو می رود. قیصر مسکو باید تاوان سقوط هواپیماهای نظامی و مسافربری این کشور را پس بدهد. آتش دیر یا زود دست همه ی کسانی را که در تنش های سوریه دخالت دارند خواهد سوزاند و نمی توان گفت که دخالت دیگران در سوریه بدون پس دادن تاوان خواهد بود. مسکو باید منتظر چنین حوادثی در درون سرزمین های خود باشد. اگر پس از این از وقوع انفجار در شهرهای روسیه خبر رسید نباید شگفت زده شد.

به نوشته ی ابوطیر، گزینه های روسیه برای رویارویی با ترکیه محدود است. پوتین نمی تواند دامنه ی جنگ را در هر مکانی گسترش دهد. به احتمال زیاد ترکیه با رضایت آمریکا از گروه های گوناگون سوریه پشتیبانی خواهند کرد تا انگشتان مسکو را بسوزاند و در مسیر حل سیاسی بحران سوریه با اراده ی روس ها سنگ اندازی کند. بنابراین، هر چه گفت و گوها برای حل سیاسی بحران سوریه پیشرفت می کند باید انتظار داشت اتفاق های بیشتری علیه روسیه رخ دهد.

** تنش های فزاینده در روابط ترکیه و سوریه

روزنامه ی العرب چاپ لندن و روزنامه های لینانی الاخبار و «السفیر» با پوشش خبر سرنگونی جنگنده ی روسیه پیش بینی کردند روابط آنکارا و مسکو پس از این رخداد وارد دوره یی پرتنش شود.

روزنامه ی العرب یک روز پس از این رویداد نوشت: حادثه ی سقوط جنگنده ی روسیه بر تیرگی روابط روسیه و ترکیه به سبب اختلاف موضع 2 کشور درباره ی مساله ی سوریه، خواهد افزود. البته دور از ذهن است این رخداد به درگیری مستقیم منجر شود زیرا در این صورت دامنه ی جنگ افزایش خواهد یافت و تلاش ها برای تشکیل ائتلاف بین المللی گسترده در جهت رویارویی با گروه تروریستی داعش ناکام خواهد ماند. در برابر، هدف قرار گرفتن جنگنده ی سوریه پیامدهای مستقیمی بر اوضاع سوریه دارد و مسکو در واکنش به این اقدام تلاش خواهد کرد با حضور نظامی بیشتر در سوریه و هدف قرار دادن معارضان طرفدار ترکیه کفه ی ترازو را به سود دمشق سنگین و از این برگ برنده در راه حل سیاسی استفاده کند.

بر پایه ی گزارش چهارم آذرماه روزنامه ی الاخبار، اکنون پس از سرنگونی جنگنده ی روسی این سوال مطرح است که آیا ترکیه توان تحمل پیامدهای نظامی، سیاسی و اقتصادی این اقدام خود را دارد؟ با توجه به اینکه مسکو روابط نظامی با آنکارا را قطع کرده و ترکیه بیشتر گاز طبیعی و بخشی از نیازهای نفتی خود را از روسیه وارد می کند، این مساله یی جدی است.

روزنامه ی السفیر نیز در همین روز در گزارشی با عنوان «پوتین و اردوغان؛ نخستن رویارویی هوایی» نوشت: شراره های درگیری های پردامنه در آسمان منطقه شعله ور شده است. همه در انتظار پاسخ روسیه به سقوط جنگنده ی سوخو 24 هستند که «رجب طیب اردوغان» رییس جمهوری ترکیه در لحظه های ملتهب منطقه آن را سرنگون کرد. برای پوتین بسیار سخت است از این اهانت ترکیه در لحظه های حساس منطقه یی و بین المللی چشم پوشی کند به ویژه که این رخداد هم بر روند جنگ علیه تروریسم در سوریه و هم بر روند ورود قدرتمندانه ی کرملین به منطقه از دروازه های سوریه، عراق و مصر آثار منفی برجای خواهد گذاشت.

این روزنامه ی لبنانی افزود: در برابرِ پوتین گزینه های سختی از جمله حق پاسخگویی و ادامه ی رویارویی سرد به شیوه ی روسی اما با شدت بیشتر وجود دارد و وی اکنون نصیحت آیت الله خامنه یی رهبر انقلاب اسلامی ایران مبنی بر حفظ هوشیاری را بیشتر درک می کند. اکنون درگیری میان پوتین و اردوغان با فروپاشی قواعد درگیری در صحنه ی سوریه حتمی شده است. ترکیه نه تنها با یک روسیه ی خشمگین روبرو است بلکه باید به همپیمانان خود در پیمان آتلانتیک شمالی «ناتو» هم که نگران فعال شدن آتشفشان سوریه هستند، پاسخگو باشد.

این روزنامه ی لبنانی با بیان اینکه رفتارهای شتاب زده ی ترکیه بیانگر حتمی بودن درگیری با روسیه است تصریح کرد: روسیه که اکنون در معرض امتحانی سخت قرار گرفته است، به سرعت به سرنگون شدن جنگنده ی خود واکنش نشان داد و وزارت دفاع این کشور ضمن اعلام قطع روابط نظامی با آنکارا دستور داد تا سامانه ی موشکی برای دفاع هوایی در شمال سوریه مستقر شود.

**دشواری های پیش روی آنکارا پس از سرنگونی ی جنگنده روسی

تارنمای «البدیل» مصر با اشاره به اشتباه ترکیه در هدف قرار دادن جنگنده ی روسی پیامدهای این اقدام را برای آنکار ناگوار ارزیابی کرد. به نوشته ی چهارم آذر این تارنما، لغو سفر «سرگئی لاوروف» وزیر امور خارجه ی روسیه به ترکیه پس از سرنگونی جنگنده ی این کشور اقدامی است که نشان می دهد تنش سیاسی میان 2 کشور به اوج خود رسیده است. به نظر می رسد ترکیه با سرنگونی جنگنده ی روسیه به اشتباهی دست زده که به طور مستقیم به آنکارا زیان خواهد رساند.

به پایه ی گزارش این رسانه ی مصری، توافق نامه های تجاری که میان ترکیه و روسیه برقرار است اکنون با این اقدام ترکیه بر باد خواهد رفت. در این پیوند، «دیمتری مدودوف» نخست وزیر روسیه اعلام کرد سرنگونی جنگنده ی روسیه برخی از طرح های مشترک میان 2 طرف را تعلیق خواهد کرد و شرکت های ترکیه سهم خود را در بازارهای روسیه از دست خواهند داد.

البدیل در ادامه آورد: با وجود اینکه شتاب رشد اقتصاد ترکیه بالا است اما این کشور هنوز هم از مسایلی مانند بیکاری، کمبود بودجه و بدهکاری خارجی رنج می برد. شایسته است یادآوری کنیم 2 ماه پیش اردوغان در سفر به روسیه قراردادهایی بازرگانی با مقام های روسیه امضا کرد به طوری که پیش بینی می شد طی پنج سال آینده حجم مبادله ی تجاری 2 کشور به بیش از 30 میلیارد دلار برسد. ترکیه حدود 60 درصد از گاز طبیعی مصرفی خود را از روسیه وارد می کند. آنکارا و مسکو همچنین قرارداد سرمایه گذاری در زمینه ی راکتورهای هسته یی ترکیه به ارزش 20 میلیارد دلار را امضا کرده اند که در نتیجه ی اقدام ترک ها در سرنگونی جنگنده ی روسیه این توافق ها هم با خطر روبرو خواهد شد.

به گزارش این رسانه ی مصری، پس از این رخداد اتحادیه ی گردشگری روسیه از شرکت های عامل در بخش گردشگری خواسته است تا فروش بلیط سفرهای گردشگری به ترکیه را متوقف کنند. آمارها نشان می دهد در سال 2014 میلادی از کل چهار میلیون و 380 هزار گردشگری که به ترکیه وارد شده اند 42 هزار تن شهروند روسی بودند که سودآوری بالایی برای اقتصاد ترکیه داشتند.

به نوشته ی البدیل، درگیری دولت ترکیه با حزب کارگران کردستان از مسایلی است که خواب را از چشم مقام های ترکیه ربوده است. ترکیه این حزب را یک سازمان تروریستی می داند. این در حالی است که مسکو با چنین دیدگاهی مخالف است. ماه گذشته «اندری کارلوف» سفیر روسیه در ترکیه گفت روسیه حزب کارگران کردستان را در فهرست گروه های تروریستی قرار نمی دهد. در نتیجه، روسیه می تواند از برگ کردها در ترکیه استفاده کند و بدون این که به طور مستقیم با ترکیه تن به جنگ دهد این کشور را آزار دهد.

البدیل نوشت: سرنگونی جنگنده ی روسیه پوتین را از ادامه اهداف خود در سوریه باز نخواهد داشت بلکه این مساله سبب شده تا وی برای رسیدن به اهداف خود جدی تر شود به طوری که او تصمیم گرفت سامانه ی موشکی پیشرفته ی روسی را در پایگاه «حمیمیم» سوریه مستقر کند. روسیه با چنین اقدامی می تواند هواپیماهای ترکیه را در آسمان سوریه هدف قرار دهد. در نتیجه پس از این دیگر هواپیماهای ترکیه قدرت مانور بر فراز سوریه را نخواهند داشت. همچنین ترکیه با سرنگونی جنگنده ی روسیه یکی از منابع مهم تامین سلاح خود را دست داد. اکنون ترکیه فقط می تواند از آمریکا سلاح خریداری کند. در نتیجه اگر در آینده میان ترکیه و آمریکا اختلافی به وجود آید آنکارا برای تامین سلاح در تنگنا خواهد بود.

البدیل افزود: ترکیه از راه شبه جزیره ی کریمه که روسیه آن را به خاک خود ملحق کرده با روسیه هم مرز است. به جای اینکه آنکارا تلاش کند این منطقه را برای خود به منطقه یی امن تبدیل کند با سرنگونی جنگنده ی روسیه طوری عمل کرد که روسیه می تواند این کشور را در محاصره قرار دهد. با توجه به اینکه روسیه در عراق و سوریه هم حضور دارد این کشور می تواند ترکیه را به طور کامل در محاصره قرار دهد.

منبع : ایرنا

گزارش خطا