ريشه هاى شكل گيرى داعش و نقش عربستان

 گراهام فولر، نويسنده و تحليلگر سياسي آمريكا و متخصص اسلامگرايي افراطي است. وي كه سابقه نايب رئيسي شوراي اطلاعات ملي آمريكا را دارد، مدتي رئیس دفتر CIA در كابل بوده است. وي 27 سال سابقه فعالیت در وزارت خارجه آمريكا و سازمان اطلاعات مركزي اين كشور را دارد. فولر در سال 1988 به مؤسسه راند واشنگتن پيوست و از آن زمان تاکنون، مطالعاتى در زمينه‏هاى خاورميانه، آسياى مرکزى و امور مليت‏شوروى سابق، روابط روسيه و خاورميانه، بنيادگرايى اسلامى و مشکلات دموکراسى در خاور ميانه به انجام رسانده است. فولر را در ایران بیشتر با کتاب مشهور وی «قبله عالم: ژئوپولتيک ايران» میشناسند.

وی در گفتوگو با ماهنامه ایرانی «دیپلمات» از ریشه و منشا افراطگرایی داعش گفت. اینکه چگونه به وجود آمد و در آینده چه سرنوشتی پیدا خواهد کرد. فولر معتقد است که شکل گیری داعش ریشه مستقیمی در جنگ آمریکا علیه عراق دارد و البته اذعان میکند که داعش در بلندمدت هیچ گونه جایگاهی در نظام بین الملل نخواهد داشت.

بخش هایی از مصاحبه مفصل گراهام فولر با ماهنامه ایرانی «دیپلمات» در ادامه می آید:

ریشه های شکل گیری داعش به کجا بر میگردد؟

برای سالهای متمادی، غرب با مخالفت اسلام گرایان ملی گرا در خاورمیانه مواجه بوده است، اما گروه تروریستی داعش، محصول مستقیم حمله آمریکا به عراق و نابودی نهادهای این کشور است. بسیاری از افرادی که از دست آمریکا خشمگین بودند، اعضای حزب بعث و افسران ارتش که پس از تصرف عراق رها شده بودند و البته بسیاری از سنیها که معتقد بودند دولت جدید عراق عدالت لازم را در قبال آنها رعایت نمیکند و سهمی برای آنها در نظام جدید قائل نمیشود، در شکل گیری داعش نقش داشتند. در واقع، تمام این مسائل به همراه حمایت افسران حزب بعث عراق به خلق داعش کمک کرد.

 پس هم مولفه های داخلی و هم دخالت های خارجی در شکلگیری داعش موثر بوده اند؟

بله، تمامی این شاخصها در این موضوع سهیم است. جنگ آمریکا علیه عراق از یک سو و مولفه های داخلی عراق و سوریه هم از سوی دیگر. جامعه عراق که انعکاس مشکلات سیاسی امروز این کشور است و از سوی دیگر، آشوب سیاسی که در سوریه حاکم است، دست به دست یکدیگر داده و داعش را تقویت میکنند.

 شما در مقالات خود همواره از عربستان به عنوان یکی از مهمترین حامیان تروریسم تکفیری یاد کرده اید. آیا معتقدید بسیاری از تحرکات تروریستی در منطقه و جهان از عربستان نشأت میگیرد؟

داعش از بسیاری از مناطق دنیا نیرو جذب کرده است، اما اعتقاد ندارم که سعودیها مستقیما از داعش حمایت کنند. من بر این باورم که عربستان، داعش را به عنوان تهدیدی برای خود تلقی میکند، نمونه این موضوع، بمبگذاری در منطقه شیعه نشین عربستان است که چند هفته پیش رخ داد. مشکل با سعودیها همواره صدور ایدئولوژی وهابیت، سلفیگری، بنیادگرایی و تفسیر یکجانبه و محدود از اسلام است، آنها تکفیری، فرقه گرا و ضدشیعه هستند. حمایت سنتی عربستان سعودی از وهابیت در بسیاری از مناطق در دنیا، جهان اسلام، جهان عرب و هر جای دیگر باعث قدرت بخشیدن به تکفیری ها و جهادیون امثال داعش شده است.

 باتوجه به آنچه گفتید، نقش عربستان در شکل گیری داعش چقدر بوده است؟

بنده فکر نمیکنم سعودیها مستقیما در شکل گیری داعش دست داشته اند، اما معتقدم که آنها همواره از جنبشهای ضدشیعه حمایت و عناصر تکفیری را تقویت کردهاند. با این حال فکر نمیکنم که سعودیها خالق مستقیم داعش باشند.

 یعنی معتقدید که عربستان به صورت غیرمستقیم در شکل گیری داعش نقش داشته است؟

ایدئولوژی داعش به وهابیت و سعودیها بسیار نزدیک است، به علاوه عربستان از سازمان های جهادی در راستای اهداف و راهبردهای خود حمایت و کمک کرده است، مانند دوران حضور شوروی در افغانستان. بنابراین، عربستان تاریخ طولانی در حمایت از جنبشهای جهادی دارد، در واقع بنده بر این باورم که برخی از این حمایت ها و پشتیبانی ها به خلق داعش کمک کرده است، البته در عین حال معتقدم که قصد مستقیم و اصلی سعودی ها و همینطور سیاست آنها تاسیس داعش نبوده است. در حقیقت داعش دلایل خاص خود را برای ظهور دارد.

 درخصوص این دلایل بیشتر توضیح میدهید؟

سقوط دولت صدام در عراق، آشوب و ناآرامی تمام عیار در سوریه، سرخوردگی سنی های عراق از دولت شیعه عراق. البته من از قدرت یافتن اکثریت شیعه در عراق از طریق انتخابات، خرسند هستم و آن را اتفاق خوبی میدانم، اما این را خوب نمیدانم که دولت شیعه عراق خود فرقه گرا باشد و سهمی برای اهل تسنن در قدرت قائل نباشد. بنابراین دولت شیعه عراق در این حوزه بی مسئولیتي و به جذب جمعیت سنی به داعش کمک کرده است.