انتشار غير منتظره بخشی از اسناد مربوط به برجام

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز چند سند مربوط به برنامه جامع اقدام مشترک را در وب سایت خود منتشر کرد که با واکنش رسانه‌های بین‌المللی مواجه شده است. برخی از رسانه‌ها این اقدام را غیرمعمول توصیف کرده‌اند.

به گزارش ایسنا، شماری از اسناد توافق هسته‌ای ایران و گروه 1+5 که پیش از این در اختیار عموم قرار نگرفته بود، روی پایگاه اینترنتی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار داده شده‌اند. برخی رسانه‌های خارجی این اقدام را غیرمنتظره دانسته و گمانه‌زنی‌هایی درباره آن ارائه داده‌اند.

شبکه دویچه وله ضمن انتشار این خبر گزارش داد: به همراه این اسناد نامه‌ای از فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا منتشر شده که مجوز انتشار اسناد را صادر کرده است. وی در نامه خود آورده است؛ این اسناد صرفا برای شفاف‌سازی انتشار یافته‌اند که کمیسیون مشترک برجام آنها را برای اجرای اقدامات مرتبط هسته‌ای ایران طبق توافق هسته‌ای تهیه کرده است.

برخی از اسناد تاریخ ششم ژوئن ۲۰۱۶ را دارند که با این حساب چند روز پیش از اجرایی ‌شدن برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) تنظیم شده‌اند.

اسنادی که روز جمعه روی سایت آژانس قرار گرفته، تا کنون به صورت عمومی منتشر نشده بودند. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر اجرای تعهدات مرتبط هسته‌ای در برجام نظارت می‌کند.

بر اساس توافق هسته‌ای که میان ایران و اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل به علاوه آلمان حاصل شد و در ژانویه 2016 به اجرا درآمد، ایران در ازاء محدودیت برنامه ‌هسته‌ای‌اش از لغو تحریم‌های بین‌المللی بهره‌مند شده است. طبق این توافق، تهران تنها می‌تواند اورانیوم را تا غلظت کم غنی‌سازی کند؛ غلظتی که نتوان از آن برای ساخت تسلیحات هسته‌ای استفاده کرد. حجم اورانیوم با غنای پایین موجود در ایران نیز نباید بیش از ۳۰۰ کیلوگرم باشد.

این اسناد بسیار فنی 45 صفحه‌ای مواردی را مشخص کرده‌اند که شامل ذخیره اورانیوم با غنای پایین ایران، ازجمله برخی مواد غیرقابل بازیابی باقیمانده در لوله‌ها نمی‌شود. در یکی از بخش‌های این اسناد آمده است: تمامی زباله‌های جامد سطح پایین کنونی آلوده به اورانیوم با غنای پایین که غیر قابل بازیابی تلقی می‌شوند، جزو ذخیره اورانیوم غنی‌شده ایران آن‌گونه که در برجام آمده نیست، به شرط آنکه ایران هیچ تاسیساتی یا بخشی از یک تاسیسات با قابلیت بازیابی اورانیوم با غنای پایین از زباله جامد تا 15 سال نداشته باشد.

این اسناد در حالی روز جمعه منتشر شد که کمتر از یک ماه تا آغاز به کار رسمی دونالد ترامپ رئیس جمهور منتخب آمریکا زمان باقی مانده است، کسی که در رقابت‌های انتخاباتی‌اش وعده داده بود توافق هسته‌ای را پاره خواهد کرد.

این در حالی است که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از زمان اجرای برجام تاکنون در تمامی گزارشات خود پایبندی کامل ایران به تعهداتش در توافق را مورد تایید قرار داده است. یوکیا آمانو، مدیر کل آژانس در سفر اخیر خود به تهران تاکید کرد که از اجرای تعهدات مرتبط هسته‌ای ایران رضایت دارد.

همچنین خبرگزاری آسوشیتدپرس در گزارشی با اشاره به انتشار تعدادی سند مربوط به اجرای برنامه جامع اقدام مشترک آورده است: هنگامی که برجام امضا شد، ایران بیش از ۱۰۰ کیلوگرم زباله هسته‌ای مایع یا جامد داشت که حاوی اورانیوم با غنای پایین بود. بخشی از این مواد در ایران هستند و اسناد تازه منتشرشده نشان می‌دهند که اورانیوم با غنای پایین موجود در زباله‌ها "غیر قابل بازیابی" ارزیابی شده‌ و به همین دلیل جزو محدودیت ۳۰۰ کیلوگرمی ایران محسوب نمی‌شوند.

اما از نامه فدریکا موگرینی که به همراه اسناد روی سایت آژانس بین‌المللی قرار گرفته، برنمی‌آید که چرا این اسناد تازه حدود یک سال پس از آغاز اجرای برجام منتشر شده‌اند.

خبرگزاری آسوشیتدپرس نزدیکی به آغاز ریاست جمهوری دونالد ترامپ در آمریکا و اظهارات ماه‌های اخیر او علیه برجام را یکی از دلایلی دانسته که ممکن است انگیزه انتشار اسناد بوده باشد؛ اسنادی که نشان می‌دهند ایران تعهدات خود را نقض نکرده است.

این خبرگزاری همچنین به گمانه‌زنی دو مقام رسمی یکی از اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل که بر سر میز مذاکرات هسته‌ای با ایران حضور داشته‌اند، یعنی آمریکا، روسیه، چین، انگلیس و فرانسه استناد کرده است. این دو مقام به انتقاد برخی کارشناسان درخصوص نحوه اجرای برجام اشاره کرده‌اند؛ انتقادهایی که برخی قانونگذاران آمریکایی آن را نمونه‌ای از اقدامات ایران در جهت تضعیف برجام ارزیابی می‌کنند.

به گفته این دو مقام که خواستند نامشان فاش نشود، ایران و قدرت‌های جهانی با انتشار این اسناد می‌کوشند تا نشان دهند که بر سر شیوه درست اجرای برجام اتفاق نظر دارند.

اسناد مذکور اندکی پس از آن منتشر شده‌اند که برخی رسانه‌ها مدعی شدند، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ایران درباره حجم غنی‌سازی اورانیوم با غنای پایین هشدار داده و اعلام کرده است که اگر غنی‌سازی با همین روند ادامه یابد، حجم اورانیوم غنی‌شده به زودی از حجم مورد توافق – ۳۰۰ کیلوگرم – فراتر خواهد رفت.

این دو مقام که آسوشیتدپرس گمانه‌زنی‌های آنها را ارائه داده است، معتقدند که انتشار اسناد و هشدار آژانس به ایران به احتمال زیاد ارتباطی به هم ندارند، چراکه جمهوری اسلامی هنوز از حد مورد توافق عبور نکرده است.

خبرگزاری رویترز نیز با ارائه جزئیاتی درباره اسناد اخیر منتشر شده توسط ایران و آژانس گزارش داد: ایران و قدرت‌های جهانی روی شفاف‌سازی‌هایی به توافق دست یافته‌اند که به گفته دیپلمات‌ها حجم تعیین شده ذخیره اورانیوم غنی‌شده ایران در برجام را کاهش می‌دهد. آژانس نیز این توضیحات را در قالب هشت سند روی سایت خود قرار داده است.

هرچند مشخص نیست که این شفاف‌سازی‌ها دقیقا چقدر تفاوت درباره حجم ذخیره اورانیوم ایران ایجاد می‌کند. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارشات خود به کشورهای عضو تخمینی در این زمینه ارائه نمی‌دهد، موضوعی که مورد انتقاد برخی کشورها نیز قرار می‌گیرد.

رویترز در ادامه آورده است که این سندها همچنین در حالی در اختیار عموم قرار گرفته‌اند که هنوز مشخص نیست رییس جمهور منتخب آمریکا به‌عنوان یکی از منتقدان توافق هسته‌ای قصد دارد چگونه با مشکلات بر سر راه اجرای برجام مواجه شود، مشکلاتی که با آغاز اجرای توافق سر برآورده‌اند.