تغييرات در سمت‌هاي ارشد نظامي: "سال جابه‌جايي ژنرال‌ها"

«جابه‌جایی» و «تغییرات»؛ دو کلمه‌ای که سال ١٣٩٥، درباره نیروهای مسلح ایران زیاد به کار رفت؛ آن هم درباره ژنرال‌های ارشد نظامی. جابه‌جایی در ستاد کل نیروهای مسلح، قرارگاه دفاعی خاتم‌الانبیا، سازمان بسیج و جانشین فرمانده ارتش، فرمانده نیروی زمینی ارتش، معاونت هماهنگ‌کننده ستاد کل نیروهای مسلح و جانشین سازمان حفاظت اطلاعات سپاه. حجم این تغییرات در مقایسه با دوران قبل‌تر، بیشتر بود و محسوس‌تر. به عنوان مثال، در رأس ستاد کل نیروهای مسلح، از بدو تشکیل، یعنی سال ١٣٦٨ تا تیر ١٣٩٥، تغییری نداشت؛ قرارگاه خاتم هم همین‌طور؛ تا تیر ٩٥، رئيس ستاد کل، جانشین فرمانده کل قوا در قرارگاه خاتم هم بود یا به عبارت دیگر، فرمانده این قرارگاه. آخرین تغییر در رئيس سازمان بسیج در سطح ریاست هم مهر ١٣٨٨ بود. فرمانده نیروی زمینی ارتش هم از سال ١٣٨٧ تا آبان ١٣٩٥ بدون تغییر بود.

تغییر پس از ٢٧ سال
هشتم تیر ماه ١٣٩٥ بود که پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری، حکم فرمانده کل قوا، برای انتصاب سرلشکر «محمدحسین باقری»، به جای سرلشکر «سیدحسن فیروزآبادی» در ستاد کل را منتشر کرد. در این حکم خطاب به «باقری» آمده: «نظر به خدمات شایسته و تجارب ارزنده جناب‌عالی در دوران دفاع مقدس و پس از آن، به‌ویژه در مسئولیت‌های ستاد کل و قرارگاه خاتم‌الانبیاء(ص)، شما را به ریاست ستاد کل نیروهای مسلح منصوب می‌کنم».
هم‌زمان حکم دیگری هم از سوی ایشان منتشر شد که براساس آن، سرلشکر «سید حسن فیروزآبادی» به سمت مشاور عالی نظامی فرماندهی کل قوا منصوب شد: «اکنون که ستاد کل نیروهای مسلح از قابلیت‌ها و توانايی‌های خوبی به فضل الهی برخوردار گردیده، لازم است از تجارب ارزنده جناب‌عالی در مشاورت به اینجانب، به‌ویژه امور نیروهای مسلح، استفاده شود. بر‌این‌اساس، شما را به عنوان «مشاور عالی نظامی فرماندهی کل قوا» منصوب می‌کنم».
این تغییر پس از ٢٧ سال در رأس بالاترین مرجع نیروهای مسلح، یعنی ستاد کل انجام شد که می‌توان آن را بزرگ‌ترین تغییر فرماندهی در نیروهای مسلح قلمداد کرد.

رئيس ستاد از مهر ١٣٦٨ تا تیر ١٣٩٥ بچه مشهد است و دامپزشکی را تا دکترا در دانشگاه علوم پزشکی زادگاهش خوانده است: «سید‌حسن فیروزآبادی». او تنها سرلشکر در ایران است که نه سپاهی است و نه ارتشی؛ بلکه «بسیجی» است. در حکم مهر ٦٨ که از سوی مقام معظم رهبری خطاب به «فیروزآبادی» صادر شد، آمده: «برادر بسيجي‌ آقاي‌ دكتر سيدحسن‌ فيروزآبادي‌؛ نظر به‌ سوابق‌ انقلابي‌ و تعهد و حسن‌ تدبير و عمل‌ و تلاش‌هاي‌ صادقانه‌ در خدمت‌ به‌ نيروهاي‌ مسلح‌ جمهوري‌ اسلامي‌ و تجارب‌ ذي‌قيمتي‌ كه‌ به‌ دست‌ آورده‌ايد، شما را به‌ رياست‌ ستاد كل‌ نيروهاي‌ مسلح‌ منصوب‌ مي‌كنم‌». او سال ١٣٧٤ با حکم مقام معظم رهبری به درجه سرلشکری نائل شد. او پیش از این مسئولیت، در قسمت‌های دیگر نظام مشغول خدمت بوده: «عضو شورای مرکزی جهاد سازندگی کشور در سال ١٣٦١ با حکم میرحسین موسوی»، «معاون امور دفاعی نخست‌وزیر در سال ١٣٦٤»، «جانشین نخست‌وزیر در قرار‌گاه خاتم (ص)»، «مسئول ستاد امداد و درمان جنگ»، «جانشین رئیس ستاد فرماندهی کل قوا»، «عضو شورای عالی امنیت ملی از بدو تأسیس تاکنون» و «عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام». رئيس سابق ستاد، در دهه ٦٠ از جمله دوستان نزدیک حسن روحانی، رئيس‌جمهوری فعلی و معاون هاشمی‌رفسنجانی در زمان جنگ، محسوب می‌شود. چنان‌که از گفتارش پیداست؛ «درخشش عقلانیت روحانیت شیعه در چهره رئیس‌جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل متحد»؛ توصیفی از سخنرانی «حسن روحانی»، در اولین سخنرانی‌اش در مجمع عمومی سازمان ملل، از سوی فیروزآبادی یا پیام تبریک به مقام معظم رهبری پس از مذاکرات «لوزان» و تفاهم هسته‌ای بین ایران و گروه ١+٥ در فروردین ١٣٩٤. او در این پیام، ضمن تبریک موفقیت تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای، از تلاش ریاست‌جمهوری و کارگزاران و تلاشگران این عرصه به‌ویژه وزیر امور خارجه سپاسگزاری کرد. شاید برجسته‌ترین مورد هم آخرین آن باشد؛ شهریور ١٣٩٥ وقتی مرحوم هاشمی‌رفسنجانی در نشست «دولتمردان دفاع‌مقدس»، کنار «حسن روحانی» نشسته بود، مقابل فرماندهش در دوران جنگ رفت و به او به شیوه نظامیان ادای احترام کرد؛ البته این اتفاق حدود دو ماه پس از کنار‌رفتن از ریاست ستاد کل بود.

رئيس ستاد از تیر ١٣٩٥ برادر کوچک‌تر شهید «حسن باقری»؛ ٥٨‌ساله است، متولد تهران و نام خانوادگی‌شان «افشردی»؛ اما همگان او را با نام «محمد‌حسین باقری» مي‌شناسند. او درباره نام خانوادگی‌اش گفته که «ماه اول جنگ به اهواز رفتم و در جبهه خوزستان حاضر شدم، اخوی به من تذکر دادند که نام من در جبهه به‌ دليل شناسایی‌نشدن به حسن باقری تغییر کرده است، من سعی کردم با اسم واقعی خود حرکت کنم؛ ولی به اندازه‌ای شباهت چهره ما زیاد بود که همه متوجه می‌شدند ما برادر هستیم؛ در نتیجه من نیز تغییر نام دادم و شدم محمد‌حسین باقری و به احترام اخوی این اسم برای ما باقی ماند». با شروع حوادث کردستان در تابستان ١٣٥٩ به سپاه رفت و آبان ١٣٥٩، یعنی یک ماه پس از آغاز جنگ راهی جبهه‌ها شد و همان‌جا ماندگار شد. او پیش از ریاست، معاون ستاد کل بود.

تغییر در معاونت یک هفته بعد، مراسم تودیع و معارفه رؤسای قدیم و جدید ستاد کل نیروهای مسلح برگزار شد، ولی این مراسم فقط منحصر به رؤسای ستاد کل نبود. در این مراسم حکم مقام معظم رهبری برای معاونت هماهنگ‌کننده هم ابلاغ شد. طبق این حکم، سردار خلبان «علی عبداللهی»، جایگزین سرلشکر «حسین حسنی‌سعدی» در معاونت هماهنگ‌کننده ستاد کل نیروهای مسلح شد. «عبداللهی» سمت‌هایی مانند «معاونت امنیتی وزیر کشور»، «استانداری استان‌های سمنان و گیلان»، فرماندهی لشکر قدس سپاه پاسداران استان گیلان و همچنین معاون آماد، پشتیبانی و تحقیقات صنعتی ستاد کل نیروهای مسلح را برعهده داشت.

کهنه‌سرباز با تجربه ٢ جنگ
سرلشکر «حسين حسني‌‌سعدي»، از معدود فرماندهان ارتش است که سابقه نبردش با عراقی‌ها منحصر به جنگ هشت‌ساله نیست؛ چون در زمان شاه هم در مرزهای کشور با نیروهای عراقی درگیر شده بود. فارغ‌التحصیل رسته توپخانه دانشکده افسری است، قبلا فرمانده نيروي زميني ارتش بوده و از سال ١٣٧٨ با حکم مقام معظم رهبری، به عنوان معاون هماهنگ‌کننده ستاد کل نيروهاي مسلح منصوب شد.
سرلشکر در مصاحبه‌ای با نشریه «نگین ایران» درباره سوابقش در ارتش شاه می‌گوید: «بعد از سال ١٣٥٠-١٣٥١ من از مرکز پیاده به لشکر ٨١ زرهی کرمانشاه منتقل شدم، من را به تیپ یک لشکر ٨١ در اسلام‌آباد غرب فرستادند و در آنجا، در گردان ١٢٣ پیاده زرهی به عنوان فرمانده گروهان مشغول به کار شدم‌». او پیش از جنگ تحمیلی هم سابقه نبرد با نیروهای عراقی را دارد: «دی ماه سال ١٣٥١ به مرز رفتیم و در منطقه نفت‌‌شهر و سومار و خان‌لیلی مستقر شدیم، اما چند روزی نگذشته بود که در همان منطقه، یک درگیری در منطقه نفت‌‌شهر در ارتفاع سان‌واپای معروف در نفت‌شهر رخ داد. من فرمانده گروهان در خان‌لیلی بودم. ساعت ٠٠:٢٣ مرا به مرکز گردان احضار کردند و فرمانده گردان دستور داد، سریع دسته خمپاره‌انداز ١٢٠‌میلی‌متری سنگین گردان را تحت امر بگیرم و بلافاصله، به سمت نفت‌شهر حرکت کنیم و همان شب عراق را در آنجا بکوبیم». فرماندهی لشکر ۲۱ حمزه سیدالشهدا (ع)، فرماندهی نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران از سال ۱۳۶۵ تا۱۳۷۰ و معاون هماهنگ‌کننده ستاد کل نیروهای مسلح، از سوابق سرلشکر است. او نشان درجه‌یک فتح را بر سینه دارد.

تغییر در قرارگاه خاتم سرلشکر «غلامعلی رشید» تا تیر ١٣٩٥ جانشین رئيس ستاد کل نیروهای مسلح بود که از این سمت به فرماندهی قرارگاه مرکزی خاتم‌الانبیا (ص) ستاد کل نیروهای مسلح منصوب شد تا تغییری هم در ساختار نیروهای مسلح شکل گرفته باشد؛ یعنی فرماندهی قرارگاه خاتم، برعهده شخص دیگری غیر از رئيس ستاد کل نیروهای مسلح باشد. «غلامعلی رشید علینور»، معروف به «غلامعلی رشید»، فروردین ١٣٧٨ وقتی معاون اطلاعات و عملیات ستاد کل نیروهای مسلح بود، درجه سرلشکری را از سوی مقام معظم رهبری دریافت کرد. متولد دزفول است و ٦٣‌ساله و از ارشدهای سپاه در هشت سال جنگ است. او در کنار مسئولیت در قرارگاه خاتم، هم‌زمان «معاون امور دفاعی دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی» نیز هست؛ یعنی به عبارتی معاون دریابان «علی شمخانی»، دبیر شورای‌عالی امنیت ملی؛ از قضا شمخانی هم جنوبی است و متولد اهواز.

موسوی جانشین رشید با رفتن سردار «رشید» به قرارگاه خاتم، حکم جانشینی رئيس ستاد کل از سوی فرمانده کل قوا برای امیر «سید‌عبدالرحیم موسوی» صادر شد. او از با‌سابقه‌های ارتش در رسته توپخانه است و از هم‌رزمان شهید «صیاد شیرازی» در زمان جنگ. این سابقه‌اش از زمان جنگ بوده؛ چرا‌که آن زمان هم در همین زمینه مشغول به خدمت بوده است. از سوابق امیر «موسوی» می‌توان به «فرماندهی تیپ دانشجویان دانشگاه افسری امام علی(ع)»، «فرماندهی دانشگاه افسری»، «فرماندهی قرارگاه شمال شرق آجا»، «معاونت آموزش نیروی زمینی ارتش»، «معاونت طرح و برنامه نزاجا»، «جانشینی اداره عملیات» و «ریاست ستاد مشترک ارتش» اشاره کرد. او از شهریور ١٣٨٤ تا انتصاب به جانشینی ستاد کل، جانشین فرمانده کل ارتش و رئيس مرکز مطالعات راهبردی آجا بود. امیر «موسوی» اهل قم و ٥٦‌ساله است. سال ١٣٧٦ دوره دافوس را گذرانده و در دوره عالی دافوس نیز نفر برتر شده است. مدرک دکترا را در رشته علوم دفاعی راهبردی از دانشگاه عالی دفاع ملی گرفته است و در همین دانشگاه، با رتبه دانشیاری مشغول تدریس.

تغییر پس از ٧ سال؛ آمدن غیب‌پرور به بسیج
آخرین‌بار که رئيس سازمان بسیج تغییر کرده بود، مهر ١٣٨٨ بود که حجت‌الاسلام «حسین طائب»، پس از حدود ١٥ ماه فرماندهی بسیج، جای خود را به سردار نقدی داد. اما اواخر تابستان ١٣٩٥ شایعاتی دهان‌به‌دهان می‌چرخید که حکایت از تغییر در رأس سازمان بسیج داشت. برخی از گزینه جانشین سردار نقدی هم نام می‌بردند، ولی هنوز هیچ حکمی از سوی مقام معظم رهبری صادر نشده بود. نهایتا اواسط آذر ١٣٩٥ بود که پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری، حکم ایشان برای تغییر ریاست سازمان بسیج را منتشر کرد. بر‌اساس این حکم، سردار «غلامحسین غیب‌پرور» جایگزین سردار «محمدرضا نقدی» شد. اطلاعاتی از سن و سال او در دست  نیست و تنها با این نکته که خودش درباره فعالیت‌های انقلابی‌اش گفته می‌توان سن و سالش را حدس زد. او گفته بود که سال ١٣٥٦ به خاطر شعار‌نویسی از مدرسه اخراج شده است. یعنی متولد سال‌های دهه ٤٠ خورشیدی است.
پیش از این، سردار غیب‌پرور، فرمانده سپاه فجر استان فارس بود. علاوه‌بر‌این، آذر ١٣٩٤، پس از شهادت سردار «حسین همدانی» در سوریه، سردار «غیب‌پرور» با حکم فرمانده کل سپاه، جایگزین او در قرارگاه امام حسین (ع) در جایگاه جانشینی فرمانده کل سپاه در این قرارگاه شد. سردار «محمدعلی جعفری»، فرمانده کل سپاه درباره «قرارگاه امام حسین(ع)» گفته بود: «این قرارگاه وظیفه آماده‌کردن تیپ‌ها و لشکرهای مردم‌پایه و بسیج‌محور را در کل کشور بر عهده دارد و راه‌اندازی گردان‌های امام حسین(ع) بسیج با مأموریت دفاعی و نظامی از دیگر وظایف این قرارگاه است».
مدتی بعد از انتصاب سردار «غیب‌پرور» به جانشینی قرارگاه امام حسین(ع)، شبکه «العربیه» در خبری از شهادت او در سوریه خبر داد که این شایعه تکذیب شد. غیب‌پرور تا مرداد ١٣٩٥ هم‌زمان با مسئولیت در قرارگاه امام حسین(ع)، فرمانده سپاه «فجر» استان فارس هم بود که مرداد ماه، پس از ١١ سال جای خود را به سردار «هاشم غیاثی» در سپاه فجر داد. یکی از پر‌بازتاب‌ترین اظهار نظرهای سردار غیب‌پرور، در آذر ١٣٩٣ در یک سخنرانی بود. غیب‌پرور دو سال بعد در آذر ١٣٩٥، یعنی زمانی که فرمانده بسیج شده بود، بر مواضعش پافشاری کرد و گفت که «موضعم درباره فتنه تغییری نکرده است؛ سران فتنه نجس سیاسی هستند».

خداحافظی سردار نقدی با بسیج سردار «محمدرضا نقدی»، پس از سازمان بسیج به مجموعه معاونت فرهنگی- اجتماعی سپاه پاسداران رفت تا جایگزین سردار «حسین نجات» شود. «نقدی» ٥٥‌ساله بچه خیابان شاپور تهران است، اما اصالتا یزدی است. او از سال ١٣٥٨ وارد سپاه شد و مسئولیت‌های مختلفی در این نهاد داشته و دارد. سال ٦٠، مسئول اطلاعات قرارگاه حمزه در شمال‌غرب کشور بود. در جنگ لشکر «بدر» متشکل از مجاهدان عراقی را سازماندهی کرد. پس از جنگ، اوایل دهه ٧٠ خورشیدی به بوسنی رفت. خودش درباره فعالیت‌هایش در بوسنی به «شرق» گفته بود: «هر کاری که می‌شد برای کمک  انجام دادیم؛ همان قدری که از نیروهای انقلابی برای کمک به عده‌ای که در محاصره‌اند، برمی‌آمد. حالا نمی‌شود همه را گفت». پس از آن، اواسط دهه ٧٠ به پیشنهاد «عبدالله نوری» وزیر کشور وقت، فرمانده حفاظت اطلاعات نیروی انتظامی شد. این سمت هم‌زمان بود با تحولات سیاسی سال‌های میانی دهه ٧٠ که پررنگ‌ترین آن روی کار آمدن دولت اصلاحات بود. او در گفت‌وگو با «شرق» دخالتش در ماجرای کوی دانشگاه ٧٨ و همچنین نماز جمعه معروف که عبدالله نوری و مهاجرانی مورد ضرب و شتم قرار گرفته بودند، را تکذیب کرد. او علاوه بر اینها، اتهام شکنجه شهرداران را هم رد کرد. او در همان مصاحبه درباره «سیدمحمد خاتمی» هم گفته بود که رئيس دولت اصلاحات برای کار سیاسی از پادشاه عربستان پول گرفته است؛ صحبتی که باعث شکایت «سیدمحمد خاتمی» از او شد.

«نجات» در سازمان اطلاعات سپاه
سردار «حسین نجات» که پیش از این معاونت فرهنگی- اجتماعی سپاه را بر عهده داشت، با حکم سردار «محمدعلی جعفری»، فرمانده کل، به سازمان اطلاعات سپاه رفت و به سمت جانشینی رئيس این سازمان منصوب شد. خبرگزاری «فارس» سال ١٣٩٣ مصاحبه‌ای با سردار نجات انجام داده و از قول او نوشته: «محشور‌شدن ما با حضرت آقا به سال ٦١ برمی‌گردد که ایشان رئيس‌جمهور بودند و من مسئولیت حفاظت سپاه را برعهده داشتم». به نوشته این خبرگزاری، «سردار نجات شاید مهم‌ترین مسئولیت خود را در سال ٧٩ بر عهده گرفت: «فرماندهی سپاه ولی امر» که مسئولیت آن، حفاظت از بیت رهبری است و ١٠ سال در این مسئولیت ماند». پیش از آن هم دی ماه سال ١٣٧٥، مقام معظم رهبری سردار حسين نجات را به عنوان جانشين رئيس ستاد مشترك سپاه منصوب کرده بودند.
ریاست سازمان اطلاعات سپاه، یعنی سازمانی را که سردار نجات جانشین آن است، حجت‌الاسلام «حسین طائب» برعهده دارد؛ او از تیر ١٣٨٧ تا مهر ١٣٨٨ فرمانده بسیج بود. مهر ١٣٨٨ بود که «الف» نوشت: «بعد از طی پروسه‏های طولانی در فرماندهی کل سپاه، نیروهای مسلح و در نهایت دفتر فرماندهی کل قوا، معاونت اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به سازمان اطلاعات ارتقا می‏یابد. با ارتقای معاونت اطلاعات سپاه، فرمانده سابق نیروی مقاومت بسیج به عنوان رئيس سازمان اطلاعات سپاه، منصوب خواهد شد». این تغییرات هم‌زمان بود با تغییرات ساختاری که سردار «جعفری» پس از انتصابش به فرمانده کلی سپاه در سال ١٣٨٦ آغاز کرده بود. او در سپاه تغییراتی داد؛ به عنوان مثال سپاه‌های استانی را احیا کرد و هر استان دارای یک سپاه و اطلاعات سپاه شد.
به نوشته «الف»، «طائب در مقطعی معاون وزارت اطلاعات بود که در نهایت توسط علی فلاحیان از وزارت اطلاعات خارج شد...حسين طائب، پس از تصدي مسئوليت‌هاي مختلفي مانند معاون فرهنگي ستاد مشترك و فرمانده دانشكده فرهنگي دانشگاه امام حسين(ع) سپاه، به عنوان فرمانده نيروي مقاومت بسيج منصوب شد». سال ١٣٤٢ متولد شده است. بچه تهران است. ابتدايي و متوسطه را در محله ١٧ شهريور خواند و سپس طلبگی را شروع کرد. او دروس حوزوي را در تهران، قم و مشهد تا سطح خارج نزد استاداني مثل آيات شيخ جواد تبريزي، فاضل‌لنكراني و مقام معظم رهبري خواند. پیش از طائب، حجت‌الاسلام «غلامحسین رمضانی» معاونت اطلاعات سپاه را بر عهده داشت. حجت‌الاسلام رمضاني پیش از معاونت اطلاعات سپاه، بین سال‌های ١٣٧٩ تا ١٣٨٤ فرمانده حفاظت اطلاعات ناجا بود. اردیبهشت ١٣٨٥، یعنی در زمان فرماندهی سردار «رحیم صفوی»، رئيس سازمان حفاظت و اطلاعات سپاه شده بود. رمضانی سال ١٣٩٠ با حکم مقام معظم رهبری رئيس سازمان حفاظت اطلاعات وزارت دفاع شد.

تغییرات در ارتش
در ارتش هم امیر «احمدرضا پوردستان» که فرمانده نیروی زمینی ارتش بود، آبان ١٣٩٥ با حکم فرمانده کل قوا به سمت جانشینی فرمانده کل ارتش منصوب شد. او شهریور ماه ١٣٨٧ با حکم مقام معظم رهبری به فرماندهی نیروی زمینی ارتش منصوب شده بود. او هم از نظامی‌های جنوبی است؛ متولد «مسجدسلیمان» در سال ١٣٣٥. سابقه حضور طولانی در جبهه‌های جنگ ایران و عراق را دارد.
هم‌زمان با رفتن پوردستان از نیروی زمینی، امیر «کیومرث حیدری»، در حکمی از سوی فرمانده کل قوا، فرمانده نیروی زمینی شد. متولد ١٣٤٣ در کرمانشاه است. او را می‌توان از جوان‌ترین فرماندهان بلندپایه نظامی ایران دانست. از سال ٦١ و در ١٨‌سالگی وارد میدان جنگ شده است. از فرماندهی دسته، گروهان، گردان و... آغاز کرد و تا معاونت عملیات نیروی زمینی، معاونت هماهنگ‌کننده نیروی زمینی و جانشینی فرمانده نیروی زمینی ارتش پیش رفت. با این اوصاف، شاید به‌راحتی بتوان سال ١٣٩٥ را سالی دانست که نظامیان بیش از سال‌های دیگر در سر خط خبرها بودند.

سالنامه شرق