«VFS» مافیای ویزا را دور می‌زند؟

سفارتخانه‌های برخی کشورها، بویژه حوزه شنگن درحالی امور ویزا را به شرکتی خصوصی برون‌سپاری کرده‌اند که همچنان اراده‌ای برای مقابله‌ جدی با بازار سیاه و مافیای ویزا دیده نمی‌شود، ‌هرچند برخی بر این باورند این دفاتر بیشتر برای منضبط کردن و تسریع امور ویزا و البته حذف سوداگری‌ها ایجاد شده‌اند.

به گزارش ایسنا، اخیرا برخی سفارتخانه‌های کشورهای مقیم ایران چون آفریقای جنوبی، قبرس، انگلیس، فرانسه، هلند، نروژ، سوئد و اتریش با هدف تسهیل خدمات کنسولی و افزایش شمار ویزاهای صادره، اموری چون پذیرش پرونده‌های بخش ویزا (گذرنامه)، بررسی و جمع‌آوری مدارک و همچنین خدمات مربوط به بیومتریک (ثبت اثر انگشت و تصویر چهره) را به شرکت خصوصی وی.اف.اس گلوبال (VFS) واگذار کرده‌اند.

این شرکت نخستین‌بار در سال ۲۰۰۱ در هندوستان فعالیت خود را آغاز کرد و هم‌اکنون در ۱۲۹ کشور شعبه دارد. هرچند که فعالیتش در این سال‌ها چندان بی‌حاشیه نبوده است. در سال ۲۰۰۷ به دلیل نقص امنیتی این شرکت،‌ داده‌های برخی متقاضیان ویزا از وزارت خارجه انگلستان در دسترس عموم قرار گرفت و رسانه‌های انگلیس در نقد این شرکتِ خصوصی، این پرسش را مطرح کردند که «چرا چیزی که در وظیفه‌ امنیتی و حریم خصوصی قرار دارد به یک نهادِ سودآور برون‌سپاری شده است؟»

فعالیت VFS در ایران اما کمی دیرتر انجام گرفت و در سال ۱۳۹۴، پس از بازگشایی سفارت بریتانیا در تهران کلید خورد. هرچند این پرسش همواره مطرح بوده؛ VFS چگونه در ایران جواز کسب و کار گرفته، چرا که به موجب ماده واحده‌ی قانون، اجازه ثبت شعبه یا نمایندگی شرکت‌های خارجی مصوب هیأت وزیران در سال ۱۳۷۸، شرکت‌هایی که در کشور محل ثبت خود قانونی شناخته می‌شوند، مشروط به عمل متقابل از سوی کشور متبوع ‌می‌توانند در زمینه‌هایی که توسط دولت جمهوری اسلامی ایران تعیین می‌شود در چهارچوب قوانین و مقررات کشور به ثبت شعبه یا نمایندگی خود ‌اقدام کنند، یعنی اگر در کشور متبوعِ شرکت خارجی، شعب یا شرکت‌های ایرانی به ثبت برسند، آن شرکت‌ها نیز می‌توانند نسبت به شعبه یا نمایندگی شرکت خود در ایران اقدام کنند.

با این حال، این شرکت خصوصی تنها پیمانکار مورد تایید برخی از سفارتخانه‌های مقیم ایران است که اگرچه اعلام شده «فقط VFS صلاحیت آن را دارد از طریق فرآیندی مطمئن، به متقاضیان ویزا، وقت مصاحبه بدهد و پرونده‌شان را در ازای دریافت هزینه ثابت (۲۵ یورو) علاوه‌بر مبلغ ویزا، برای ارائه خدمات تعریف شده، تحویل بگیرد»، اما مؤکدا این موضوع هم یادآوری شده که این شرکتِ خصوصی هیچ نقشی در پیامد درخواست ویزا ندارد و صدور آن صرفا در صلاحیت مقامات سفارتخانه است. یعنی VFS در تایید یا رد ویزا هیچ نقشی ندارد.

برای همین سفارت انگلیس هشدار داده، اگر کارمندان VFS Global ادعا کنند توانایی تاثیر بر درخواست ویزا را دارند، باید رییس خدمات ویزا در این سفارتخانه را به شکل نوشتاری آگاه کنند.

سفارت فرانسه نیز که به تازگی امور مربوط به روادید را برون‌سپاری کرده، در واکنش به حاشیه‌هایی که اطراف این شرکت بوجود آمده، نسبت به هرگونه کلاهبرداری یا اخاذی در این مورد که در اینترنت یا حوالی مرکز VFS پیشنهاد می‌شود و دایر بر امکان دریافت وقت سفارت خارج از چارچوب فرآیند فوق یا تسهیل در صدور آن در قبال پرداخت مبالغ اضافی هنگفت است، به متقاضیان ایرانی ویزا هشدار داده است.

با این وجود سوداگران ویزا که تا چندی پیش، پشت درهای همین سفارتخانه‌ها مشغول معامله بودند، اکنون ماموریت خود را به حاشیه‌ی دفتر VFS شیفت داده‌اند. در یکی از پاساژهای شمال تهران که این شرکت شعبه‌ای دارد، اشخاصی مدام در تردد هستند و به متقاضیانی که پرونده‌شان رد شده و یا نوبتی برای مصاحبه پیدا نمی‌کنند، در ازای مبالغی هنگفت پیشنهاد «ویزای فوری» می‌دهند، ظاهرا این سیستم در شرایطی برون‌سپاری شده که حاشیه‌ی آن هنوز امن و پاک‌سازی نشده است.

محمدحسن کرمانی - رییس هیأت مدیره‌ی پیشین انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی - که چندی پیش آژانس‌های گردشگری را از هر گونه اتهامی مبنی بر ایجاد بازار سیاه و یا تشکیل شبکه‌ی مافیای ویزا مبرا دانسته بود، اکنون درباره‌ی نقش دفاتر VFS در حذف واسطه‌گری‌ها و دلالی‌ها به ایسنا می‌گوید: برون‌سپاری اقدام خوبی است و می‌تواند سبب تسریع و سهولت در مراجعه شود. ضمن این‌که سالم‌سازی محیط پیرامونی وظیفه سفارت و وزارت خارجه است.

او نامتوازن بودن عرضه و تقاضا را عامل بروز پدیده‌ای ناهنجار در صدور ویزا می‌داند و بیان می‌کند: به هر حال نظام اداری ما بر همین منوال است، بنابراین امر عجیبی نیست. قطعا آنچه ما امروز می‌دانیم، مسئؤلانِ امر در همه‌ی سطوح از آن مطلع‌اند، اما جلوگیری نمی‌کنند، پس علتی دارد که یکی از آن‌ها انتفاع است.

رضا اباذری - رییس هیات مدیره انجمن دفاتر خدمات مسافرتی استان تهران - نیز از جمله افرادی است که به سامان‌دهی امور ویزا بویژه در حوزه شنگن از طریق VFS اعتقاد دارد و به ایسنا می‌گوید: این شرکتِ خصوصی سابقه طولانی ۱۶ ساله دارد و اولین‌بار نیست که در کشوری این کار را انجام می‌دهد. در ۱۲۹ کشور به عنوان کارگزار و پیمانکار شناخته شده که ماموریت آن، ارائه خدمات ویزای فوری نیست، بلکه تسهیل و تسریع در روند پیگیری درخواست ویزا است. سیستمی که در دنیا رایج شده و خیلی‌ها از آن استفاده می‌کنند. البته برخی هم ترجیح می‌دهند پولی برای این کار ندهند.

او معتقد است، سفارتخانه‌ها در دنیای امروز تمایل بسیاری برای جذب گردشگر دارند و می‌خواهند آمار ویزای صادره را بالا ببرند و چون خودشان از عهده‌ی این حجم کار برنمی‌آیند، سعی می‌کنند خدمات ویزا و کنسولی را برون‌سپاری کنند. تجربه نشان داده این امور وقتی به بخش خصوصی واگذار شود، منظم‌تر، سریع‌تر و بهتر انجام می‌شود.

با وجود چنین اعتقاداتی، اما برون‌سپاریِ امور ویزا به یک پیمانکار، آن هم در شرایطی که بازار سیاه در این بخش هربار چالش‌های تازه‌ای را بوجود می‌آورد و وزارت خارجه ایران و گاه سفارتخانه‌ها را به واکنش‌های تند وامی‌دارد، سبب نارضایتی برخی واسطه‌گران و آژانس‌های گردشگری که زمانی از صاحبان امتیاز ویزا در سفارتخانه‌ها بودند، شده که البته «اباذری»، ‌این نارضایتی‌ها را امری طبیعی می‌داند و به ایسنا می‌گوید: آن معترضان آژانس‌دار نیستند، بلکه افرادی هستند که به روش سنتی کار می‌کنند و ترجیح می‌دهند هرج و مرج باشد تا خود را از این شرایط منتفع کنند. آن‌ها دلال‌هایی هستند که به سفارتخانه‌ها رخنه کرده‌اند و معمولا خارجِ صنف هستند و متاسفانه فقط باعث بدنامی صنف ما شده‌اند.

او حتی تاکید می‌کند که دلالی‌های اطراف این شرکت خصوصی، ناشی از این نمی‌شود که VFS کارش را درست انجام نمی‌دهد.

با این حال اباذری نتیجه‌ی عمکرد این پیمانکارِ تازه از راه رسیده را منوط به دستاوردهایش در چند ماه آینده می‌داند و درباره اعتراض هایی که به نحوه‌ی نوبت‌دهی، پاسخگویی و هزینه‌کرد این شرکت شده، می‌گوید: باید دید VFS از زمانی که کار را تحویل گرفته، بازار سیاه برقرار مانده یا نه. کما این‌که در دو دهه گذشته، در سفارتخانه‌های حوزه شنگن به دفعات دیده شده چنین نوبت‌هایی بیرون از صف از محل سفارتخانه خارج شده است. حتی بعد از اینترنتی شدن نوبت‌دهی‌ها نیز شاهد بودیم به هر ترتیب، نوبت‌ها از سفارت بیرون آمده و با قیمت گزاف فروخته شده، اما می‌شود توقع داشت که حداقل این شرکت با مسافران بسیار بهتر و با انضباط بیشتری برخورد کند.

رییس انجمن دفاتر خدمات مسافرتی تهران، علت برخی بی‌انضباطی‌ها در رسیدگی به پرونده‌های ارجاعی شرکتی که پیمانکار برخی از سفارتخانه ها است را ناشی از آن می‌داند که نوبت ها تا یک مقطع زمانی خاص (مثلا نوامبر برای فرانسه) در اختیار خود سفارتخانه‌ها است و از آن تاریخ به بعد، توسط این دفتر نوبت داده می‌شود، برای همین برخی به پاسخگویی با تاخیر VFS معترض‌اند .

او در چنین شرایطی دور از انتظار نمی‌داند که واسطه‌ها از فرصت استفاده کنند و پیشنهاد ویزای ۱۵۰۰ یورویی بدهند.

اباذری همچنین اظهار می‌کند: ما به دفاتر خدمات مسافرتی استان تهران اعلام کرده‌ایم اگر نارضایتی مستدلی از عملکرد VFS دارند حتما اعلام کنند تا قویا از طرف انجمن پیگیری کنیم.

گزارش خطا