سیاست خارجی ترامپ 2017؛ از دکترین اول آمریکا تا دکترین خروج

دونالد ترامپ در سال نخست ریاست جمهوری خود، گذشته از انجام اقدام‌های بحث برانگیز داخلی، در زمینه سیاست خارجی نیز تغییراتی جدی در سیاست‌های آمریکا ایجاد کرده است دگرگونی‌ها که نه تنها سازنده نبوده‌اند بلکه ضمن ایجاد چالش‌های جدید به واکنش‌های مختلف داخلی و بین‌الملل انجامید است.

نزدیک به یک سال از زمان استقرار دونالد ترامپ در کاخ سفید می‌گذرد. نگاهی به اقدام‌های ترامپ در سال نخست ریاست جمهوری نشان می‌دهد که سیاست‌های آمریکا در دوره او در زمینه‌هایی چون: تجارت، تغییرات آب و هوایی و مهاجرت، دستخوش تغییراتی اساسی شده است. در همه این موارد، رد پای سیاست «اول آمریکا» دونالد ترامپ به وضوح دیده می‌شود. برای دونالد ترامپ، امنیت و منافع آمریکا بر هر چیز دیگری حتی پیمان‌های بین‌المللی ترجیح دارد. در ادامه به مهمترین سرفصل‌های سیاست خارجی ترامپ در سال نخست پرداخته می‌شود.

تعیین نقشه راه سیاست خارجی در مراسم تحلیف؛ 20 ژانویه 2017 (1 بهمن 1395)

دونالد ترامپ در سخنرانی مراسم تحلیف خود اعلام کرد در زمینه سیاست خارجی و تجارت، رویکرد «اول آمریکا» را پیش از هر چیز، مدنظر قرار می دهد. او همچنین گفت روی مسائلی چون کاهش کسری تجاری آمریکا و افزایش سهم متحدان آمریکا در سازمان‌هایی چون ناتو، تمرکز خواهد کرد. او قول داد جهان متمدن را علیه گروه‌های تروریستی مانند داعش، متحد خواهد کرد. ترامپ گفت این حق همه ملت هاست که منافع خود را در اولویت نخست قرار دهند.

خارج کردن آمریکا از پیمان تجاری اقیانوس آرام؛ 23 ژانویه 2017 (4 بهمن 1395)

دونالد ترامپ با امضای فرمانی اجرایی، آمریکا را از پیمان تجاری اقیانوس آرام موسوم به «شراکت ترانس- پاسیفیک» خارج کرد. این معاهده، یک پیمان تجاری است که در تاریخ 4 فوریه 2016 (15 بهمن 1394) پس از سال‌ها مذاکره میان 12 کشور حوزه اقیانوس آرام به امضا رسید. آمریکا تحت ریاست جمهوری باراک اوباما به این پیمان پیوست. اکنون با خروج آمریکا، یازده کشور عضو آن هستند.

ممنوعیت سفر به آمریکا؛ 27 ژانویه 2017 (8 بهمن 1395)

دونالد ترامپ با صدور فرمانی اجرایی، سفر اتباع شش کشور عموما مسلمان را به آمریکا برای 90 روز ممنوع اعلام کرد. چند روز بعد، یک قاضی فدرال ایالت واشنگتن، بخش‌هایی از این فرمان را لغو کرد و پس از آن، مجموعه‌ای از چالش‌های قضایی در آمریکا پدید آمد. دونالد ترامپ در ادامه، با امضای دو فرمان اجرایی دیگر، نگرانی‌های خود را پیرامون مهاجرت به آمریکا اعلام کرد. یکی از این دو فرمان، درباره تامین منابع ساخت دیواری بزرگ در مرز آمریکا و مکزیک بود و فرمان دیگر هم درباره محروم سازی شهرهایی که برای مهاجران پناهگاه‌های امن فراهم می‌کنند، از کمک‌های مالی دولت فدرال بود.

حمله نظامی محدود به سوریه؛ 7 آوریل 2017 (18 فروردین 1396)

با متهم کردن دولت سوریه به انجام حمله شیمیایی به مردم غیر نظامی، دونالد ترامپ اجازه حمله موشکی محدود به پایگاه هوایی شعیرات واقع در حمص را که تحت کنترل دولت بود، صادر کرد. با وجود این، تلاش‌های دولت آمریکا در شورای امنیت سازمان ملل متحد برای محکوم کردن دولت سوریه، با وتوی روسیه، به جایی نرسید.

بازنگری در قرارداد تجارت آزاد آمریکای شمالی (نفتا)؛ 18 می 2017 (28 اردیبهشت 1396)

رابرت لایتایزر نماینده تجاری آمریکا به کنگره اعلام کرد، کاخ سفید قصد دارد قرارداد تجارت آزاد آمریکای شمالی را برای تامین هرچه بیشتر منافع آمریکا، روزآمد کند. دولت آمریکا به دنبال آن است با کانادا و مکزیک، دیگر اعضای این سازمان، برای کسب امتیازهایی، مجددا مذاکره کند. دونالد ترامپ از این راه در پی کاهش کسری تجاری آمریکا، حذف یارانه های ناعادلانه در کشورهای مقابل، افزایش اشتغال در بخش صنایع تولیدی آمریکا و ایجاد محدودیت‌هایی در زمینه حق مالکیت معنوی است.

اولین سفر ترامپ به خارج؛ 20 تا 27 می 2017 (30 اردیبهشت تا 6 خرداد 1396)

دونالد ترامپ در نخستین سفر رسمی خارجی به عنوان رئیس جمهوری آمریکا از عربستان سعودی، اسرائیل، کرانه باختری، ایتالیا، واتیکان و بلژیک دیدار کرد. او در ریاض در نشستی با حضور رهبران بیش از پنجاه کشور عرب و مسلمان، شرکت کرد و طی سخنرانی خود از کشورهای مسلمان خواست در نبرد علیه تروریسم با یکدیگر متحد شوند.

در بروکسل ترامپ از رهبران دیگر کشورهای عضو سازمان پیمان آتلانتیک شمالی خواست سهم منصفانه‌ای در این سازمان بپردازند اما او حمایت خود را از ماده 5 این پیمان اعلام نکرد. بر اساس ماده 5 ناتو، حمله به یک عضو ناتو در اروپا و آمریکای شمالی به مثابه حمله به همه کشورهای عضو است و همه اعضا باید با آن مقابله کنند. ترامپ در ایتالیا هم در نشست سران گروه هفت شرکت کرد.

خروج آمریکا از توافق اقلیمی پاریس؛ 1 ژوئن 2017 (11 خرداد 1396)

دونالد ترامپ طی یک سخنرانی اعلام کرد آمریکا از توافق اقلیمی پاریس خارج می‌شود. دولت دموکرات آمریکا در سال 2015 و در دوره ریاست جمهوری باراک اوباما به این توافق پیوسته بود. ترامپ نارضایتی خود را از این توافق که طبق آن آمریکا به طور داوطلبانه پذیرفته بود میزان انتشار دی اکسید کربن خود را کاهش بدهد، اعلام کرد. ترامپ ادعا نمود توافق اقلیمی پاریس خطرهایی چون: محدود شدن حق حاکمیت آمریکا، آسیب زدن به طبقه کارگر و ایجاد موانعی برای استفاده از همه توانمندی های اقتصادی و صنعتی، به همراه دارد.

دخالت در بحران قطر؛ 5 ژوئن 2017 (15 خرداد 1396)

عربستان سعودی، امارات متحده عربی، بحرین و مصر روابط خود را با قطر به بهانه حمایت این کشور از تروریسم و حمایت از سیاست‌های منطقه‌ای ایران قطع کردند. با اینکه رکس تیلرسون وزیر امور خارجه و جیمز متیس وزیر دفاع از گسترش روابط آمریکا و قطر جانبداری می‌کردند، ترامپ از اقدام عربستان سعودی و متحدانش در برابر قطر استقبال کرد. جالب اینجاست پایگاه هوایی العدید قطر، میزبان فرماندهی مرکزی نیروی هوایی آمریکا در منطقه است.

پایین آوردن سطح روابط با کوبا؛ 16 ژوئن 2017 (26 خرداد 1396)

دونالد ترامپ اعلام کرد رویکرد دولت اوباما را نسبت به کوبا تغییر می‌دهد و سطح روابط با این کشور را تا حدی پایین می آورد. به موجب دستورالعمل‌های اعلام شده از سوی دولت ترامپ، ایالات متحده محدودیت‌های سفر به کوبا و تجارت با این کشور را بدون قطع روابط دیپلماتیک، دوباره بازگرداند. در سپتامبر 2017، تعداد کارکنان سفارت آمریکا در هاوانا تا نصف کاهش پیدا کرد.

سفر خارجی ترامپ و نخستین دیدار او با پوتین؛ 5 تا 8 جولای 2017 (14 تا 17 تیر 1396)

دونالد ترامپ در ورشو پایتخت لهستان طی سخنرانی خود ضمن تاکید بر ضرورت رویارویی با چالش‌های پیش روی تمدن غرب، برای نخستین بار آشکارا به ماده 5 ناتو که در مورد دفاع جمعی است، اشاره داشت. ترامپ در آلمان در نشست سران گروه بیست شرکت کرد و برای نخستین بار به عنوان رئیس جمهور آمریکا با ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه دیدار نمود. این دیدار در حالی انجام شد که در آمریکا همزمان تحقیقاتی درباره دخالت روسیه در انتخابات ریاست جمهوری سال 2016، در جریان بود.

جنگ لفظی با کره‌شمالی؛ 8 آگوست 2017 (17 مرداد 1396)

پس از اینکه پیونگ یانگ تهدید کرد موشک‌های بالستیک خود را به آب‌های اطراف گوام پرتاب خواهد کرد، ترامپ هشدار داد اگر کره‌شمالی به تهدیدهای خود ادامه بدهد، با آتش و خشم ایالات متحده روبرو خواهد شد. این گفته ترامپ موجب جنگ لفظی بین دو کشور شد و کیم جونگاون رهبر کره‌شمالی نیز سخنان توهین آمیزی را در مورد ترامپ بر زبان راند.

رونمایی از استراتژی جدید آمریکا درباره افغانستان؛ 21 آگوست 2017 (30 مرداد 1396)

دونالد ترامپ در یک سخنرانی، از رویکرد جدید ضد تروریسم ایالات متحده در افغانستان رونمایی کرد. او اعلام داشت ایالات متحده نیروهای بیشتری به افغانستان گسیل خواهد کرد و به فرماندهان و نیروهای حاضر در افغانستان، آزادی عمل بیشتری خواهد داد. ترامپ همچنین گفت که از تعیین جدول زمانی برای مبارزه در افغانستان، پرهیز خواهد کرد.

توقف اجرای طرح داکا؛ 5 سپتامبر 2017 (14 شهریور 1396)

دونالد ترامپ و جف سشنز وزیر دادگستری آمریکا با وجود مخالفت‌های گسترده اعلام کردند طرح داکا (DACA) تا شش ماه دیگر لغو خواهد شد. به موجب این طرح که در دوره اوباما به اجرا درآمد، نوجوانان و کودکانی که به شکل غیرقانونی با خانواده خود پا به خاک آمریکا گذاشته بودند، می‌توانستند در آمریکا زندگی و کار کنند. لغو این طرح، حدود 800 هزار کودک و نوجوان ذی نفع را در معرض اخراج از آمریکا قرار می‌دهد. در عوض، ترامپ کنگره را تشویق کرد به جای داکا، طرح دیگری تهیه کند.

خط و نشان کشیدن در مجمع عمومی سازمان ملل؛ 19 سپتامبر 2017 (28 شهریور 1396)

دونالد ترامپ که برای نخستین بار در مجمع عمومی سازمان ملل متحد سخنرانی می‌کرد، گفت اگر ایالات متحده مجبور شود از خود یا متحدانش دفاع کند، کره شمالی را به طور کامل ویران خواهد کرد. ترامپ ضمن تاکید بر حق حاکمیت کشورش، خطاب به رهبران جهان گفت آمریکا در پی تحمیل روش زندگی خود به کشورهای دیگر نیست اما می‌خواهد یک کشور نمونه باشد.

خروج امریکا از یونسکو؛ 12 اکتبر 2017 (20 مهر 1396)

وزارت خارجه آمریکا با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که خروج آمریکا از یونسکو 31 دسامبر 2018 اجرایی می‌شود و تا آن زمان، آمریکا بعنوان عضو دائم این سازمان باقی می‌ماند. وزارت خارجه آمریکا در خصوص تصمیم برای همکاری با یونسکو به عنوان یک عضو غیردائم گفت: «آمریکا تمایل خود را برای تعامل با یونسکو به عنوان یک کشور ناظر غیرعضو به منظور سهیم کردن نظرات، چشم‌انداز و تخصص آمریکا در بعضی موضوعات مهم این سازمان از جمله محافظت از میراث جهانی، حمایت از آزادی بیان و ارتقا همکاری علمی و آموزشی به مدیرکل (یونسکو) اعلام کرده است».

تایید نکردن پایبندی ایران به برجام؛ 13 اکتبر 2017 (21 مهر 1396)

دونالد ترامپ پیشتر دو بار پایبندی ایران به برجام را تایید کرده بود. با وجود این، او در تاریخ 13 اکتبر اعلام کرد این بار نمی‌تواند پایبندی ایران به برنامه جامع اقدام مشترک را تایید کند. او گفت رفتار ایران، روح برجام را نقض کرده است. با این حال، ترامپ، اقدامی برای لغو برجام انجام نمی‌دهد. در عوض، از کنگره می‌خواهد درباره وضع دوباره تحریم‌ها علیه ایران تصمیم‌گیری کند.

سفر ترامپ به آسیا؛ 3 تا 14 نوامبر 2017 (12 تا 23 آبان)

دونالد ترامپ در سفر آسیایی خود که طولانی‌ترین سفر خارجی او به عنوان رئیس جمهور آمریکا هم بود، از کشورهای ژاپن، کره جنوبی، چین، ویتنام و فیلیپین، دیدار کرد. طی این سفر، ترامپ علاوه بر معرفی رویکرد جدید ایالات متحده در حوزه اقیانوس هند و آرام، موضوع کره‌شمالی و افزایش همکاری ها و داد و ستد های تجاری را در دستور کار قرار داده بود.

او در ویتنام در نشست سران سازمان همکاری‌های اقتصادی آسیا- پاسیفیک (APEC) شرکت کرد. ترامپ طی سخنرانی خود در این نشست، اعلام کرد برای واشنگتن، سیاست «نخست آمریکا» در زمینه تجارت در اولویت قرار دارد.

در حاشیه نشست سران کشورهای آسیای جنوب شرقی موسوم به (ASEAN) در مانیل پایتخت فیلیپین، رهبران چهار کشور آمریکا، ژاپن، استرالیا و هند با یکدیگر دیدار و نگرانی‌های خود را از افزایش قدرت چین و سیاست‌های منطقه‌ای و بین‌المللی این کشور، اعلام کردند.

اعلام شناسایی بیت‌المقدس به عنوان پایتخت اسرائیل؛ 6 دسامبر 2017 (15 آذر 1396)

ترامپ با شناسایی بیت‌المقدس به عنوان پایتخت اسرائیل از دهه‌ها سیاست ایالات متحده در قبال کشمکش اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها، عدول کرد. او در توجیه این اقدام گفت تنها واقعیت‌های موجود پیرامون بیت‌المقدس را مورد شناسایی قرار داده است.

اعلام استراتژی جدید امنیت ملی آمریکا؛ 18 دسامبر 2017(27 آذر 1396)

رئیس جمهوری ایالات متحده آمریکا، طی یک سخنرانی، استراتژی جدید امنیت ملی آمریکا را اعلام کرد، آنچه این سند راهبردی به روشنی از درون چارچوب ذهنی دولت ترامپ به همه نشان می‌دهد، همان جستجو برای به دست آوردن مجدد «سلطه آمریکا» است.

منبع: CFR

آنا- محمدرضا پارسا

گزارش خطا