۷ نکته مهم درباره تصویر مشهور تجمع طلاب

شفقنا – تجمع روز پنج شنبه ی گذشته (۲۵ مرداد ۱۳۹۷) طلاب در حوزه علمیه قم مقدسه در اعتراض به وضعیت اقتصادی کشور، واکنش های متفاوتی را برانگیخت. از جمله تصاویر پلاکاردهای این تجمع به ویژه یکی از آنها مورد توجه خاص قرار گرفت و حاشیه هایی را به دنبال داشت.

چرا این تصویر منتشر شد؟

خبرگزاری شفقنا منطبق با فلسفه ذاتی خود، وظیفه اش اطلاع رسانی، آگاهی بخشی و بیدار سازی به عنوان یک رسانه دینی با تمرکز شیعی است. از همین روی رویدادها و تحولات دینی و مذهبی از جمله رخدادهای حوزه های علمیه شیعی و جامعه شیعیان را پوشش می دهد و لذا گزارش تصویری جامع و خبر کاملی از برنامه تجمع طلاب به عنوان یک رخداد قابل توجه در حوزه نیز منتشر ساخته است.

در خصوص عکس منتشر شده از یک شعار جنجالی در این مراسم نیز هدف شفقنا، همان اطلاع رسانی و پوشش بدون نقص بوده و آن تصویر همانند سایر تصاویر و گزارش ها از این تجمع  در کنار ۳۸ تصویر دیگر و بدون بزرگنمایی خاصی منتشر گردید (این لینک). انتشار و پوشش این رخدادها و تصاویر  و نمایش تمایزات برای رسانه ها وظیفه ای ذاتی و طبیعی است، اما درجه اهمیت آن برای مخاطبان و افکار عمومی ممکن است متفاوت باشد. گرچه این تصویر و برخی دیگر از دست نوشته ها و پلاکاردهای تجمع تمایزاتی داشت، اما این که تا این اندازه برجسته و مورد توجه نخبگان جامعه و سیاستمداران و افار عمومی قرار گرفته، ناشی از سایر مولفه ها و شاکله های این تجمع و همچنین فضای عمومی سیاسی – اجتماعی  و دقت هایی است که متوجه حوزه های علمیه و مراجع عظام تشیع است.

آیا منعی برای انتشار این تصویر وجود داشت؟

درباره عدم انتشار این تصویر یا تصاویر دیگر از این تجمع، برگزار کنندگان هیچ منعی اعلام نکرده بودند. ضمن آن که جلسه در فضای عمومی برگزار شده بود و یک جلسه ی محرمانه نبوده است و اساسا نمی توان یک رسانه را برای پوشش یک رخداد علنی و عمومی مورد پرسش یا تخطئه قرار داد. اگر درباره ی شایسته یا ناشایسته بودن رخدادی در یک تجمع، توضیحی وجود دارد، بر عهده ی برگزار کنندگان است نه رسانه. و البته رسانه همچون اصل رویداد، توضیحات پیرامون آن را نیز منتشر می کند.

آیا این تصویر فقط از سوی شفقنا منتشر شده است؟

تصویر شفقنا به دلیل انتشار سریع، مورد توجه ویژه رسانه ها واقع شد. اما برخی رسانه ها در قم از زاویه ای دیگر همین تصویر را منتشر کردند از جمله پایگاه خبری تحلیلی ۵۹۸ (این لینک) که پوشش وسیعی به همین تجمع داده و سخنان سخنران برنامه را به طور کامل همراه با ویدئو منتشر کرده (این لینک) و اتفاقا گرایش روشنی به برگزار کنندگان این برنامه دارد. همین تصویر را از زاویه ای دیگر منتشر کرده است (این لینک) که نشان می دهد،  انتشار آن از سوی همفکران این برنامه نه تنها منعی نداشته بلکه اتفاقا مورد توجه بوده است و انتساب آن به دیگران ربطی ندارد.

آیا  نوشته روی دسته پلاکارد، فقط منحصر به تصویر شفقنا است ؟

برخی گفته اند که شفقنا از زاویه ای تصویر برداری کرده که نوشته ی روی پلاکارد خوانده شود. اتفاقا نوشته ی روی دسته ی پلاکارد بر روی پلاکاردهای دیگر مراسم نیز وجود دارد و از جمله خبرگزاری فارس و برخی دیگر از خبرگزاری ها در تصاویری که از این تجمع منتشر کرده اند، به وضوح جمله ی « لطفا تابلوها را پس از مراسم برگردانید» را نشان می دهد. پس این جمله مخصوص  بسیاری از پلاکاردها بوده و نشان می دهد، پلاکارد مربوطه نیز همچون پلاکاردهای دیگر از یک جا تهیه شده و به مراسم آورده شده است و نشان دادن جمله روی آن، در تصاویر کاملا عادی است.

آیا این تنها شعار تند مراسم بود؟

اگر مضمون پلاکاردهای دیگر بررسی شود خواهیم دید که چندین پلاکارد دیگر هم هست که لحن بسیار تندی دارد و مستقیما آقای روحانی را به عامل انگلیس بودن و لعنت می خواند و هشدار می دهد بنی صدرها همیشه فرصت فرار ندارند!. و همین که برگزار کنندکان اعلام کرده اند تعدادی از پلاکاردها را جمع کرده اند، نشان می دهد این فقط یک پلاکارد خاص نبوده که با هدفی خاص به برنامه برده شده و تعدادی پلاکارد وجود داشته که مضمونی تند داشته و نشان دهنده ی دیدگاه جمعی از حاضران یا برنامه ریزان بوده نه یک نفر. این نوع پلاکاردها هم به دلیل شکل و قالب واحد طبیعتا در جایی دیگر آماده شده است و منطقا می توانستند از ورود آن به محل تجمع ممانعت به عمل آورند.

برخی برگزار کنندکان ابراز داشته اند که این پلاکارد در جهات اهداف تجمع نبوده است و لذا نباید منتشر می شده است. اگر چنین هم باشد دلیلی بر عدم پوشش آن از سوی رسانه وجود ندارد. در راهپیمایی روز شریف قدس یا سالگرد انقلاب شکوهمند اسلامی، مکررا دیده می شود که برخی حواشی از جمله شعارهایی علیه برخی مقامات کشور از سوی معدودی مطرح می شود که در قیاس با جمعیت مردم شرکت کننده، اصلا عدد قابل ذکری محسوب نمی شوند. قطعا آن افراد، شعارها و تحرکات، ارتباطی با اهداف راهپیمایی های عظیم آن روزها ندارد، اما همواره به شکل وسیع از سوی رسانه های مختلف به ویژه رسانه های اصول گرا  با فیلم و عکس و تفصیل پوشش داده شده است. چرا در آن موارد از انتشار آن حواشی ممانعت نشده است؟ و اتفاقا بلافاصه و با آب و تاب فراوان از سوی رسانه های نزدیک به برگزار کنندگان همین تجمعات منتشر شده است؟ نمی توان به رسانه ها دیکته کرد که حواشی مطلوب آقایان پوشش داده شود و حواشی نامطلوب آقایان مخفی بماند.

آیا اعتراض مراجع عظام تقلید فقط به مضمون این پلاکارد بوده است؟

اعتراض مراجع عظام و بزرگوار تقلید آیت الله العظمی مکارم شیرازی و آیت الله العظمی نوری  همدانی و بسیاری دیگر از شخصیت های بلند پایه ی حوزوی سه وجه داشته است؛ نخست محتوای سخنرانی که به شدت محکوم کردند، دوم ترکیب شرکت کنندگان و نوع و مدیریت برگزاری که مورد پرسش قرار دادند. سوم مضامین پلاکاردها از جمله مضمون تهدید آمیز پلاکارد مورد بحث که ابراز نگرانی جدی نمودند. لذا انحصار اعتراض مراجع عظام تقلید و دیکر شخصیت ها به پلاکارد صحیح نیست تا با مبهم خواندن داستان پلاکارد، اصل اعتراض مراجع عظام تقلید منتفی دانسته شود. سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز ضمن رد مداخله در این برنامه، مضامین برخی پلاکاردها و شعارها را شدیدا مردود و محکوم دانسته است و آن را منحصر به یک پلاکارد ندانسته است (این لینک).

آیا مضمون پلاکارد بی سابقه بوده است؟ افشاگری آفتاب یزد در سال گذشته

شاید برای برخی افراد، مضمون این پلاکارد تازگی داشته باشد، اما بررسی های شفقنا نشان می دهد، ریشه این نگاه به گذشته بر می گردد و ظاهرا از زمان درگذشت آیت الله هاشمی رفسنجانی برخی این گونه اندیشیده و تهدید کرده اند. اتفاقا سال گذشته در همین ایام،  یک وب سایت که گرایش به برخی همفکران این تجمع داشته، رسما اقدام به تهدید آقای روحانی به سرنوشت آقای هاشمی در استخر می کند و سپس همین مضمون برای افشاگری و اعتراض  به عنوان تیتر یک روزنامه آفتاب یزد در ۲۸ مرداد سال ۱۳۹۶ انتخاب می شود، اما ظاهرا مورد توجه جدی قرار نمی گیرد. روزنامه آفتاب یزد (این لینک) نقل قولی از آن سایت خطاب به آقای روحانی نوشته که بسیار هشدار دهنده است:  «به هر حال استخرهای اشرافی و اختصاصی همیشه آدم‌ها را سرزنده نمی‌کند، شاید تقدیر الهی بر آن شد که در همان محیط‌های اشرافی عمر کسی پایان یابد و دیگر فرصتی برای توبه باقی نماند.».

لذا با توجه به مسبوق به سابقه بودن این تهدیدات، اگر تاملی وجود داشته، باید همان زمان موضوع مورد بررسی دقیق قرار می گرفت تا ریشه های این تهدید بررسی و معلوم می گشت و حال در تجمع دیگری و در قالب چنین پلاکاردی سر بر نمی آورد. امروز نیز انتشار این پلاکارد فرصتی مناسب برای بررسی فراهم آورده است.

نهایتا:

این رویکرد که ، رسانه را مرغ عزا و عروسی کنیم رویکرد صحیحی نیست و نتیجه ای هم ندارد. شایسته است اگر واکنشی از سوی بزرگان و نخبگان و جامعه به رویدادی صورت می گیرد، آن رویداد و ریشه هایش بررسی شود  و اگر ایرادی وجود دارد اصلاح شود نه آن که رسانه را به دلیل پوشش یک رویداد علنی، مورد مواخذه قرار دهیم و اصل ماجرا را جور دیگری جلوه داده یا با ابهام آفرینی از مسئولیت آن شانه خالی کنیم. رسانه ها باید بتوانند به وظیفه ذاتی خود عمل نمایند و شفقنا نیز تا بتواند در این مسیر گام برداشته و گام برخواهد داشت ان شاء الله.

تلاش اغلب رسانه ها در ایران، کمک به اصلاح امور کشور و یادآوری ضعف ها با ارائه تحلیل درست است. ما نیز رویدادها و دیدگاه های و تحلیل های طیف های مختلف علمی، فرهنگی و سیاسی حوزه را منتشر می کنیم و این تلاش ها هم متوجه اصلاح امور و تقویت مذهب و اندیشه در کشور است و هم متوجه اصلاح امور و تقویت انسجام و منزلت حوزه های علمیه جهان تشیع. و بر این اساس منطقا وظیفه شفقنا اقتضا می کند به شیوه و ابزار مناسب و رعایت چارچوب ها، اگر نقص و کاستی و اشکال یا خدایی نکرده افراط و تفریطی  وجود دارد، آن را معرفی نماید تا نسبت به اصلاح اقدام شود.

امید است با توجهاتی که برانگیخته شد، تجمعات آتی حوزویان در دفاع از کیان دین و مردم و کشور از معدود حاشیه های این چنینی نیز مبرا باشد و خدایی نکرده به عظمت مذهب، و مجد حوزه های علمیه شیعه به ویژه حوزه های قم مقدسه و نجف اشرف و منزلت مراجع عظام جهان تشیع خدشه ای وارد نشود، ان شاء الله.