کد خبر: ۹۳۵۷۷

تاریخ انتشار: ۱۴ خرداد ۱۳۹۸ - ۱۱:۲۰

سیاسی » سیاسی

آیت الله موسوی بجنوردی: اجتهاد امام بسیار باز و فتاوی ایشان نوین بود /بیشترین واژه ای که در کلمات امام می بینیم کلمه مردم است

به مناسبت سی امین سالگرد ارتحال معمار و رهبر کبیر انقلاب اسلامی، حضرت امام خمینی (ره) خبرگزاری شفقنا، سلسله گفت و گوهایی را با برخی شخصیت ها، اساتید و کارشناسان درباره مکتب فکری و فقهی، شیوه رهبری و ابعاد شخصیتی ایشان به انجام رسانده است.

به گزارش شفقنا، آیت الله موسوی بجنوردی معتقد است: امام عقیده داشت که عنصر زمان و مکان در اجتهاد دخالت دارد و یک مجتهد باید زمان و مکان را در نظر بگیرد و فتوا دهد لذا ما می بینیم که فتاوای امام بسیار نوین هستند و مسایلی را که علمای پیشین به آن نپرداختند، ایشان کاملاً پرداختند و نظر صحیح را می دهند.

به همین مناسبت خبرنگار شفقنا گفت وگویی با آیت الله موسوی بجنوردی، داشته است که متن کامل این گفت و گو به این شرح است:

امام خمینی عنصر زمان و مکان را در اجتهاد در نظر می گرفت

فتاوای امام بسیار نوین هستند

* برخی بر این باورند که اجتهاد امام باب جدیدی در فقه گشود، تمایزات اجتهاد امام با سایر فقها زمان خود چه بوده است؟

اجتهاد نیرویی است که شخص مجتهد باید فقیه صاحب نظر باشد، توان این را داشته باشد که احکام را در عبادات، معاملات و سیاست بررسی و در ابواب مختلف فقه اظهار نظر کند که در این صورت نتیجه اجتهاد فتوا می شود. امام خمینی(ره) امتیازی بر سایرین داشت و آن اینکه ایشان عنصر زمان و مکان را در اجتهاد در نظر می گرفت یعنی ممکن است که حکمی زمانی گفته شده که زمان و مکان براساس آن اقتضا می کرده، اما زمان امروز دیگر آن اقتضا را ندارد، آیا باید همان نظر را بدهیم یا باید در اجتهاد زمان را دخالت دهیم؟ امام عقیده داشت که عنصر زمان و مکان در اجتهاد دخالت دارد و یک مجتهد باید زمان و مکان را در نظر بگیرد و فتوا دهد لذا ما می بینیم که فتاوای امام بسیار نوین هستند و مسایلی را که علمای پیشین به آن نپرداختند، ایشان کاملاً پرداختند و نظر صحیح را می دهند.

عده ای می گفتند همه آواز ها حرام است، اما امام چنین اعتقادی نداشت

* چه نمونه یا نمونه هایی از این اجتهاد متمایز امام وجود دارد؟

به عنوان مثال در آواز خواندن؛ نفس آواز، حرام نیست، اما آوازی که با الفاظ انحرافی و نا مناسب مخلوط باشد، درست نیست. اگر انسان در مدح اهل بیت(ع)، نبوت و حتی بهار و زیبایی، آوازی با الفاظ مناسب بخواند، اشکالی ندارد.

سابق عده ای می گفتند همه آواز ها حرام است، اما امام چنین اعتقادی نداشت . برخی نواها موجب قرب انسان به خداوند می شود، مناجات هایی که انسان با صدای نیکو می خواند، دعای ابوحمزه و افتتاح و جوشن کبیر اگر با آواز خوب خوانده شود، بیشتر موجب قرب به ذات پروردگار می گردد.

امام خمینی این امتیاز را داشت که تفکرش نوین و جامعه شناسانه بود و براساس این اصول موازین شرعی را تطبیق می کرد

امروز باید این مساله را در نظر بگیریم که در مجالس شادی و عروسی آواز خوانده می شود، آیا همه این آوازها حرام است!؟ به نظر بنده اگر از الفاظ مناسبی استفاده شود، اشکالی ندارد. لذا این یک فرض نوینی شد که مطلقاً آواز را حرام نگوییم بلکه آوازی که موجب انحراف انسان است و انسان را به سوی مسایل ناپسند می کشاند، حرام است. امام خمینی این امتیاز را داشت که تفکرش نوین و جامعه شناسانه بود و براساس این اصول موازین شرعی را تطبیق می کرد.

* یعنی معتقدید آهنگ هایی که در مجالس عروسی ها خوانده می شود، اشکالی ندارد؟

از نظر من اشکالی ندارد. عروسی شادی است و مردم می خواهند شاد باشند.

* از نظر امام چطور؟

از نظر امام اشکال داشت.

* فتوای متمایز دیگری از حضرت امام به خاطر دارید؟

در حال حاضر در نظرم چیزی نیست…

اجتهاد امام بسیار باز بود

* مشی اجتهادی امام در قم با نجف در پیش از انقلاب و با تهران در پس ازانقلاب تفاوت و تمایزی داشت؟

اگر هم تفاوت و تمایزی داشت، من کمتر شاهد آن بودم. اجتهاد امام بسیار باز بود و مهم این است که عنصر زمان و مکان را در نظر می گرفت. این واقعیتی است که وقتی انسان می خواهد اجتهاد کند باید عنصر زمان و مکان را در نظر بگیرد و اجتهاد کند، ایده و تفکر امام این بود که در اجتهاد باید عنصر زمان و مکان را در نظر بگیریم و اجتهاد کنیم.

* میراثی که امام در زمینه فقه و اجتهاد برجای گذاشتند، توسط سایر علما به درستی حفظ شد؟

شاگردان امام نوعاً دنبال رو ایشان هستند، خود من اعتقاد کامل به آرای امام دارم و نظرم این است که استفاده از عنصر زمان و مکان در اجتهاد ضروری و واجب است چرا که انسان باید با دید باز به مسایل نگاه کند، دنیا و مسایل مختلف را در نظر بگیرد و اجتهاد کند.

اگر اجتهاد با دید بسته باشد بسیاری از مسایل را ناپسند و حرام می دانند

* اساسا مکتب اجتهادی امام منحصر بفرد بود یا تابع علمای بزرگ پیشین؟

همه علما طبق آرای خود، اما براساس کتاب، سنت و عقل در مورد مسایل مختلف اجتهاد دارند و از این محدود خارج نمی شوند. کسی که می خواهد اجتهاد کند باید به قرآن یا روایات یا به حکم عقل استناد کند، اما کسانی با دید باز نگاه می کنند، اجتهادشان نوین می شود، اگر اجتهاد با دید بسته باشد بسیاری از مسایل را ناپسند و حرام می دانند. اجتهاد امام نوین و در زمان خود منحصر به فرد بود.

* دیدگاه امام درباره مصلحت یک دیدگاه فقهی و از متظر یک مجتهد است یا یک دیدگاه سیاسی و از منظر یک رئیس حکومت؟

امام اسلام را جدای از حکومت نمی دانست، حکومت یکی از احکام اولیه اسلام است، اسلام را تنها در حکومت اسلامی می توان به خوبی پیاده کرد، وقتی حکومت اسلامی نباشد، اجازه داده نمی شود که اسلام پیاده شود لذا ایشان همیشه نظرشان بر این بود که حکومت اسلامی باید تشکیل شود تا بتوان اسلام را کاملاً پیدا کنند، امام زمان هم که می آیند اسلام واقعی را پیاده می کنند و حکومت جهانی تشکیل می دهند که هم عدالت و هم اسلام، مروت و انصاف در این حکومت اسلامی وجود دارد.

طبق نظر شیعه احکام شرع تابع مصالح و مفاسد است

مصلحت یعنی اینکه در موضوعات مختلف، مصالح را در نظر بگیرید و طبق مصالح فتوا دهید. طبق نظر شیعه احکام شرع تابع مصالح و مفاسد است، یعنی شرع مقدس به نظر ما شیعیان این است که چیزی را واجب نمی کند مگر در آن مصلحت ملزمه داشته باشد و چیزی را حرام نمی کند مگر در آن مفسده ملزمه باشد. لذا اعتقاد ما بر این است که احکام شرع تابع مصالح و مفاسد است و ما حکم گزافی نداریم، هر جا شرع گفت واجب است، یقیناً این مصلحت ملزمه دارد، هر جا شرع گفت حرام است، یقیقناً این مفسده ملزمه دارد. این اعتقاد شیعه هست و فقه شیعه به این معنا کاملاً ملتزم است.

* چرا امام خمینی با تاسیس مجمع روحانیون موافقت کردند؟ در واقع چه دلایلی برای این موافقت خود داشتند؟

این مجمع افکار نوین داشت و کاملاً پیرو خط امام بوده و هست، در صورتی که پیرو خط امام باشیم، می توانیم اسلام را به طور کامل پیدا کنیم و با زورگو و حکومت جائر مبارزه می کنیم. اینطور نیست که در خانه ساکت بنشینیم و زورگو و جائر از بین برود. می خواهیم اسلام را تجلی دهیم تا زمان ظهور امام زمان و تشکیل حکومت جهانی.

این طور نیست که روحانیون در مقابل حکومت جائر و ظالم وظیفه ای نداشته باشد

* امام نسبت به اینکه روحانیت وارد مسایل مبارزه ای و سیاسی شوند، چه دیدگاهی داشتند؟

بله! امام معتقد بودند که اگر یک حاکم جائری وجود دارد مقابل او بایستید و حرفتان را بزنید. همانطور که شخص امام چنین کرد و در پانزده خرداد سال ۴۳ حرف خود را زد و به تبعید رفت، تبعید، زندانی و بسیاری از دیگر سختی ها را تحمل کرد و حرفش را به کرسی نشاند. اگر امام هم ساکت می نشست تا وقتی امام زمان ظهور کند و با جائر و ظالم مقابله کند، انقلاب شکل نمی گرفت لذا این طور نیست که روحانیون در مقابل حکومت جائر و ظالم وظیفه ای نداشته باشد، امام به وظیفه خود عمل کرد و تجدید حیاتی به اسلام داده شد.

* امام خمینی معتقدند بودند که روحانیون نسبت به حکومت جائر و ظلم و ستم در جامعه در همه زمان ها اعتراض کنند یا این اعتراض را مختص به زمان شاه می دانستند؟

معتقد بودند در همه زمان روحانیون چنین وظیفه ای دارند. شاه عنصری فاسد و وابسته به آمریکا بود و عده ای مقابل او بودند. زمانی که صدام در عراق حکومت می کرد نیز امام مقابلش ایستاد و حرفش را زد، لذا فرقی نمی کند انسانی که مبارز و مجاهد هست در هر زمانی و مکانی مقابل عناصر فاسد و کسانی که انحراف دارند و علیه اسلام توطئه می کنند، می ایستد.

* در این موضوع، جمله ای از امام خطاب به روحانیت در ذهن دارید؟

جمله خاصی نیست، یکی از نظرات و حرف های امام این بود که انسان باید در مقابل دشمن ایستادگی کند و به هر قیمتی که هست از اسلام دفاع کند. امام صادق(ع) می فرمایند: «کُونُوا دُعَاهً لِلنَّاسِ‌ بِغَیْرِ أَلْسِنَتِکُمْ؛ با غیر زبان خویش مردم را (به‌کیش و مذهب خود) دعوت کنید» در واقع بهترین راه برای اینکه انسان، اسلام را معرفی کند، عمل است. ممکن است که انسان بسیار زیبا صحبت کند، اما عمل او مغایر باشد، امام با عمل خود اسلام را معرفی می کرد و راه مبارزه را نشان می داد.

* در حال حاضر اوضاع مجمع روحانیون به چه صورت هست؟

اساس و بنیان مجمع روحانیون مبارز دنبال رو خط امام است، در حال حاضر هم دنبال رو اندیشه و خط امام هستند.

* جلسات مجمع روحانیون تشکیل می شود؟

بله. هر دو هفته یک بار جلسه تشکیل می شود و تقریباً همه اعضا حضور دارند.

* امام خمینی درباره کاندیداهای ریاست جمهوری اظهار نظر یا دخالتی هم داشتند؟

امام اساساً در اینگونه مسایل مداخله و اظهارنظر نمی کردند و بیشتر ارشاد و راهنمایی می کردند. ایشان عقیده داشتند که رییس جمهور باید طبق خط اسلام و انقلاب عمل کند.

روسای جمهور زمان امام هر هفته به قم می رفتند و امام آنها ارشاد و راهنمایی می کردند اما هیچ دخالتی در این مسایل نمی کردند

کلمه مردم در بیان امام بسیار بود

* در مورد کاندیدای خاصی اظهار نظر نمی کردند؟

ارشاد می کردند. روسای جمهور زمان امام هر هفته به قم می رفتند و امام آنها ارشاد و راهنمایی می کردند. اما هیچ دخالتی در این مسایل نمی کردند. تنها راهنمایی می کردند و می گفتند ببینید که مردم چه می گویند، کلمه مردم در بیان امام بسیار بود. امام همیشه نظر مردم را اصل می گرفت، البته نظر مردم که مطابق با شرع باشد.

حکومتی اسلامی است که در آن عدالت، آزادی، اخلاق و انصاف تحقق یافته باشد

* وعده انقلاب و حضرت امام از شکل دادن جامعه و حکومتی ایده آل، تحقق چه مسایلی بود؟ تا چه اندازه در دوره ایشان و پس از ایشان به جامعه و حکومتی ایده آل دست یافتیم؟

حکومتی اسلامی است که در آن عدالت، آزادی، اخلاق و انصاف تحقق یافته باشد. حکومت اسلامی کلمه جامعی است و براساس رأی مردم تشکیل شده است، در چنین حکومتی باید همیشه عدالت اجتماعی، انصاف، مروت، رحمانیت و خدا را در نظر گرفته شود.

نظر امام در مورد جمهوریت تغییر نکرد

* این نقد و دیدگاه وجود دارد که حضرت امام قبل از پیروزی با بعد از پیروزی دیدگاه های متفاوتی درباره جمهوریت مطرح کرده اند، آیا این دیدگاه صحت دارد و اگر چنین است دلایل تغییر نظر امام چه بوده است و اگر چنین نیست، دلایل وارد آوردن این اتهام به ایشان چیست؟

نظر امام «جمهوری اسلامی» نه یک کلمه زیاد نه یک کلمه کم بود، برخی می گفتند جمهوری اسلامی دموکراسی، اما می گفت فقط جمهوری اسلامی. جمهوری یعنی براساس رأی مردم و اسلامی یعنی تمام احکام و قوانین براساس اسلام باشد. نظر امام در مورد جمهوریت تغییر نکرد و همیشه همین نظر را داشت.

* آرزوها و آمال امام از تاسیس حکومت چه بود؟ میراث حضرت امام برای اسلام و ایران چه بود؟

عدالت، خداشناسی و نقش مردم در حکومت از آرزوهای امام در تأسیس حکومت و میراث ایشان برای اسلام و ایران بود.

حامیان حضرت امام، باید اندیشه ایشان را بیان کنند

* در شرایط فعلی حامیان درجه اول امام چه وظایفی دارند و چگونه می توانند میراث حضرت امام را حفظ و ارتقاء دهند؟

حامیان حضرت امام، باید اندیشه ایشان را بیان کنند؛ اندیشه امام بسیار روشن است. بیشترین واژه ای که در کلمات امام می بینیم کلمه مردم است، ما باید همیشه در راستای مصالح مردم و کشور از این انقلاب دفاع کنیم. البته در حال حاضر قانون اساسی همه این مسایل را ملاحظه کرده است.

امام، یک فقیه بزرگ، فیلسوف، عارف و خودساخته بود

افکار امام کاملاً در مصالح مردم و اسلام و در راه خداست و انحراف ندارد

* ۳۰ سال از حیات حضرت امام گذشته و گفته و نا گفته های بسیاری از سوی موافقان و مخالفان ایشان مطرح شده است و تقریبا ناگفته ای باقی نمانده است. با توجه به اطلاعات فعلی، منزلت امام در مقایسه با رهبران گذشته ایران و منطقه و جهان چگونه است؟

امام، یک فقیه بزرگ، فیلسوف، عارف و خودساخته بود. افکار ایشان کاملاً در مصالح مردم و اسلام و در راه خداست و انحراف ندارد. امام در عرفان بی نظیر و فقیه بزرگی بود، انسان وقتی خیلی با سواد شد در علوم مختلف به خصوص فقه و عرفان و فلسفه بسیار موزون حرکت می کند و هیچ وقت انحراف ندارد؛ لذا مشی حضرت امام همیشه موزون و در راه مستقیم و الله بود.

* درباره حضور روحانیت در مناصب اجرایی حضرت امام در حالی که اول نظرشان بر حضور روحانیان در مناصب اجرایی نبود، بعدا تغییر نظر دادند. دلایل آن تغییر نظر چه بود؟

نظر حضرت امام ابتدا بر این بود که روحانیت در مناصب اجرایی حضور نداشته باشند، اما بعدها دید که عده ای می خواهند به نام جمهوریت اقداماتی را انجام دهند و اصل انقلاب را زیر سوال ببرند، لذا نظرشان تغییر کرد و گفتند که روحانیت باید در مناصب اجرایی حضور یابند و نظارت کنند تا هیچ انحرافی در حکومت نباشد و صد در صد در خط اسلام و مصالح مردم و حرّیت و آزادی باشد.

* همچنان بستر آن دلایل باقی است به عبارتی هنوز حضور روحانیت در مناصب اجرایی ضروری است یا شرایط تغییر کرده است؟

من به این مسایل وارد نیستم. فقط در درس مشغولم و وارد در سیاست نیستم.

گزارش خطا