عکس وشرح: قلعه ضحاک

قلعه ضحاک وسعت تاریخ را به چشم هر گردشگری به تصویر می‌کشد.

به گزارش فارس از تبریز، قلعه ضحاک جایی است که هزاران سال قبل، ایرانیان باستان تصمیم گرفتند دژی محکم در برابر دشمنان بسازند و از ارتفاعات قلمرو خود را زیر نظر بگیرند.

نام عجیب و مخوف قلعه ضحاک از آنجا می‌آید که قدیمی‌های هشترود عقیده داشتند ضحاک در این قلعه زندگی می‌کرده و کاوه آهنگر قیام خود را با ضحاک از همین منطقه آغاز کرده است!

برای دیدن قلعه ضحاک باید به استان آذربایجان‌شرقی، 16 کیلومتری شهر سراسکند، مرکز شهرستان هشترود کنونی سفر کنید. یعنی جایی در سه کیلومتری ایستگاه خراسانک و بر فراز کوهساری که تونل مستقیم و طویل دو کیلومتری راه آهن مراغه به میانه از آن می‌گذرد. با این حال از سه مسیر می‌توانید به این قلعه برسید.

راه اول: از شهر سراسکند در جهت جنوب شرقی که حرکت کنید، بعد از طی 10 کیلومتر راه پر پیچ و خم به ایستگاه راه آهن خراسانک می‌رسید و درست همین جا است که جاده آسفالت تمام می شود و بقیه راه را باید در جاده های شوسه روستایی طی کنید!

از راه‌آهن به سمت روستای مکتو بروید تا بعد از طی 2 کیلومتر به یک سه راهی برسید. سمت چپ جاده یک راه فرعی وجود دارد که بعد از 4 کیلومتر راندن در این مسیر به قلعه دختر می‌رسید و این تازه اول راه است؛ بقیه راه را باید پیاده بروید تا قلعه ضحاک کم کم مقابلتان ظاهر شود!

راه دوم: اگر از ایستگاه راه آهن خراسانک 200 متر به سمت جنوب بروید به تقاطع جاده شوسه روستای خراسانک به روستای مکتو با راه آهن می رسید.

حالا راه خود را از روی ریل راه آهن به سمت چپ ادامه دهید تا به یک تونل برسید؛ اگر اهل ماجراجویی هستید می‌توانید از داخل تونل حرکت کنید و اگر ناگهان قطاری سر رسید، در جان پناه‌های درون تونل پناه بگیرید. فقط فراموش نکنید چراغ قوه‌ای قوی همراه داشته باشید.

پس از عبور از تونل، وارد دره سرسبزی می‌شوید که رودخانه شورچای در آن جریان دارد. شما حالا در جنوب شرقی قلعه ضحاک ایستاده‌اید و اگر کمی دقت کنید می‌توانید قسمتی از برج و باروهای آن را ببینید.

اما اگر چندان اهل ماجرا جویی نیستید، می‌توانید از راه باریکی عبور کنید که در سمت چپ دهانه تونل بر اثر عبور و مرور بازدیدکنندگان به وجود آمده است. پس از طی دو کیلومتر در این مسیر می‌توانید از ضلع غربی محوطه به درون آن صعود کنید.

راه سوم: این مسیر دقیقا حکایت نیش و نوش است و اگر از راهپیمایی در مسیری روستایی لذت می‌برید، به شما توصیه می‌کنیم این راه را انتخاب کنید.

کافی است از راه آهن خراسانک به سمت روستای عربلو حرکت کنید و بعد از عبور از داخل روستا، وقتی به یک صخره عظیم رسیدید، از گذرگاه‌های این صخره خود را به دره و ساحل رود قرانقو برسانید. حالا می‌توانید از ضلع شمالی وارد قلعه شوید!

این قلعه اولین‌ بار در سال‌ 1971 میلادی‌ توسط‌ یک‌ هیئت‌ باستان‌شناسی ‌آلمانی‌ مورد بررسی‌ و تحقیق‌ قرار گرفت و آثار برجای مانده از برج‌های نیم استوانه‌ای به نام دروازه قلعه و پوشش دیوارها که از سنگ‌های مکعب مستطیلی بود، قدمت آن را تا دوره ساسانی نشان می داد.

با این حال، سفال‌های به دست آمده از این قلعه که مربوط به سده‌های ششم و هفتم هجری بودند، از استفاده طولانی مدت این قلعه در دوره‌های بعدی حکایت می‌کردند.

هر چند که این‌ قلعه‌ از کندوکاوهای‌ غیرمجاز در امان‌ نبوده‌ و فضای‌ اطراف‌ آن پر از حفره‌هایی‌ است‌ که‌ توسط‌ غارتگران‌ برای‌ بدست‌ آوردن‌ عتیقه‌، زیر و رو شده‌ است‌.

قلعه ضحاک از سه طرف مشرف به پرتگاه است و دیوارهای کنده‌کاری شده آن، پیشرفتگی و اهمیت بنا را نشان می‌دهد.

در این قلعه مخازن سنگ، آب انبار، آسیاب، سالن شورا، حمام و ده‌ها قسمت دیگر وجود دارد که تماشای آنها خالی از لطف نیست. شاید برایتان جالب باشد اگر بدانید نیمی از اتاق‌های‌ قلعه بی‌‌سقف‌ است و در زمین‌ کنده‌ شده‌ و نیم‌ دیگر در کوه و‌ به‌ صورت‌ حفره‌ای ‌درآورده‌ شده‌‌اند.

بیشتر‌ این‌ حفره‌ها آب‌ انبار دارند و این در حالی است که‌ بر دیوارهای‌ این‌ حفره‌های‌ سنگی‌، طاقچه‌های‌ کوچکی‌ هم کنده کاری شده است؛ تک‌ حفره‌هایی را هم خواهید دید که‌ تمام‌ آن‌ را در صخره‌های‌ عمودی‌ کوه‌ کنده‌اند.

اگر گذرتان به قلعه‌ ضحاک‌ بیفتد، خواهید دید که آب‌ چشمه‌ای‌ که‌ در دامنه‌ کوه‌ مقابل‌ قرار دارد با فشار ‌ لوله‌هایی‌ که‌ در زمین‌ کار گذاشته‌ شده از روی‌ پشته‌ مابین‌ گذشته‌ و به‌ ارتفاع‌ قلعه‌ می‌رسد!

چیزی که در نگاه اول به این بنا برایتان جالب به نظر می‌رسد، چهار طاق زیبای این قلعه است که از عهد ساسانی به یادگار مانده و عده‌ای از باستانشناسان معتقدند که بر خلاف طاق‌های دیگر دوره ساسانی از این چهار طاق برای آتش افروختن استفاده نمی‌شد و تنها کارکرد دیده‌بانی داشته است.

در داش‌ قلعه‌ ضحاک‌، تک‌ حفره‌هایی‌ نیز دیده‌ می‌شود که‌ تمام‌ آن‌ را در صخره‌های‌ عمودی‌ کوه‌ کنده‌اند. علاوه‌ بر اینها، آب‌ چشمه‌ای‌ که‌ در دامنه‌ کوه‌ مقابل‌ قرار دارد با فشار متوسط‌ لوله‌هایی‌ که‌ در زمین‌ کار گذاشته‌ شده از روی‌ پشته‌ مابین‌ گذشته‌ و به‌ ارتفاع‌ قلعه‌ می‌رسد.

مسیر لوله‌ آب‌ از روی‌ بستری‌ که‌ در زمین‌ به‌ وضوح‌ نمایان‌ است‌ معلوم‌ می‌گردد به‌ علاوه‌ تکه‌های‌ متعددی‌ از لوله‌های‌ گلی‌ و بقایائی ‌از قالب‌ سنگی‌ که‌ با بی‌قیدی‌ از بستر کنده‌ شده‌ است‌ در اطراف‌ دیده‌ می‌شود.

بستر لوله‌ به‌ عرض‌ 50 سانتی‌متر و عمق آن‌ حداقل‌ یک‌ متر بوده‌ است‌؛ لوله‌های‌ گلی‌ تقریباً از تکه‌های‌ خورد تکمیل‌ شده‌ در یکدیگر رفته‌ و در بستر قرار گرفته‌اند.

سفال‌هایی‌ که‌ تاکنون‌ از داش‌ قلعه‌ ضحاک‌ بدست‌ آمده‌ همگی‌ مربوط‌ به‌ سده‌های‌ 11 و 12 میلادی‌ یعنی‌ دوره اسلامی‌ بوده و حجاری‌ها و جاسازی‌هایی‌ که‌ در سنگ‌ کوه‌ کنده‌ شده‌ همگی‌ دلایلی بر قدمت‌ دوره‌ پیش‌ از اسلام‌ این قلعه هستند.

به غیر از قلعه‌ در پای‌ کوه‌ قبرستانی‌ نیز وجود دارد که‌ در آن‌ مجسمه‌ سنگی‌ قوچی‌ قرار داشته و در کنار قبرستان‌، روستایی‌ به‌ نام‌ ینگجه‌ واقع‌ است که در دیوار یکی‌ از خانه‌های این روستا، قوچ‌ سنگی‌ مقبره‌ای‌ کار گذاشته‌ شده است.

قلعه ضحاک با عجایب خاص خود شما را غافلگیر می‌کند. عجایب خوفناکی که وسعت تاریخ و مرور زندگی گذشتگان را به راحتی پیش چشم هر گردشگری به تصویر می‌کشد.

.................................

نگارنده: سحر فکردار

گزارش خطا