گشايش سياسي در پاييز؟

اعتماد: سه هزار و پانصد و ششمين روز از دوراني سخت گذشته بود و دو، سه دقيقه‌اي از سه هزار و پانصد و هفتمين روز هم گذشته بود كه وقتي بالاخره هر 3 عقربه ساعت روي عدد 12 به هم رسيدند، شبيه به آن‌چه هميشه از ساعت 12 شامگاه 30 شهريورماه به ياد داريم، زمان درست يك ساعت به عقب بازگشت تا ايرانيان اين يك روز سال را بتوانند يك ساعت را دو بار زندگي كنند. اين‌بار اما درست 3 دقيقه پس از آنكه هر 3 عقربه به عدد 12 رسيدند، انتشار يك عكس در كانالي تلگرامي، حاكي از رويدادي متفاوت بود با آن‌چه اين 3507 روز به ياد داريم. تصوير چهره‌هاي خندان از چند كنشگر سياسي اصلاح‌طلب كنار حجت‌الاسلام والمسلمين مهدي كروبي، دبيركل محصور حزب «اعتمادملي» كه دقايق و ساعت‌هاي پس از بامداد سي‌ويك شهريورماه 99 را شبيه به انگشت‌شمار روزهاي اين 3507 روزي كرد كه از آغاز حصر پشت‌سر گذاشتيم. هرچند حدود 20 روز پيش از اين هم خبر و تصويري مشابه از مهدي كروبي در جمع چند چهره اصلاح‌طلب، فضايي نسبتا مشابه آن‌چه طي ساعات گذشته در فضاي سياسي-رسانه‌اي كشور شاهد بوديم، رقم زد.

اين‌بار اما تفاوتي شايد ناچيز اما از برخي جوانب، حائز اهميت در كار بود كه اين ديدار دوستانه را از يكي، دو نمونه مشابه اين چندسال اخير متفاوت مي‌ساخت. چه آنكه تصويري كه چند هفته پيش منتشر شده بود، كروبي را محصور در جمع چند روحاني عضو مجمع روحانيون مبارز تصوير مي‌كرد و اگرچه آن تصوير هم حاكي از يك نشست سياسي ميان چند چهره شاخص سياسي بود اما تصويري كه بامداد 31 شهريور منتشر و طي ساعات بعد، بارها و بارها بازنشر شد، دبيركل محصور «اعتماد ملي» را نشان مي‌داد كه كنار دبيركل حزب «كارگزاران سازندگي» و يكي از اعضاي اين تشكل اصلاح‌طلب ايستاده و به دوربين لبخند مي‌زند.

عكسي كه همچون تصوير چند هفته قبل، در منزل شيخ قدرت عليخاني ثبت شده بود و كنار كروبي، علاوه بر صاحبخانه و حسين كروبي، فرزند مهدي كروبي، غلامحسين كرباسچي و محمد قوچاني، سردبير روزنامه سازندگي -كه ارگان رسانه‌اي كارگزاران سازندگي است- ايستاده‌اند. 11 سال پيش از اين، وقتي مهدي كروبي در كسوت دبيركل حزب «اعتمادملي» و به‌واسطه سال‌ها سابقه مديريت كلان ازجمله رياست بر مجلس شوراي اسلامي و مناصب كليدي از اين دست، از عزم خود براي كانديداتوري انتخابات رياست‌جمهوري 88 خبر داد، زماني كه هيچكس حتي تصور اين را هم نمي‌كرد كه اين تصميم سياسي و متعاقبا ورود ميرحسين موسوي، نخست‌وزير دولت جنگ به انتخابات رياست‌جمهوري دوره دهم، آينده اين دو چهره شاخص جناح چپ و به‌تعاقب، آينده كليت اين جريان سياسي و البته بسياري از كنشگران اين جريان را دستخوش تحولاتي اساسي خواهد كرد، يك سياستمدار كاركشته به عنوان معاون اول كروبي، وارد ميدان رقابت انتخابات شد.

سياستمداري كه برخلاف انتظار نه ازجمله اعضاي حزب اعتمادملي، بلكه دبيركل حزب كارگزاران سازندگي بود و كروبي كه با شعار «تغيير» و با كمپيني متفاوت از آن‌چه تا آن زمان در ذهن داشتيم، وارد گود رقابت شده بود، از همان ابتداي مسير، شمايي از كابينه موردنظرش را نيز به ملت و راي‌دهندگان معرفي كرد؛ كابينه‌اي كه چنان‌چه اشاره شد، غلامحسين كرباسچي ازجمله اعضاي شاخص آن بود و البته به‌جز او، چهره‌هايي چون عطاءالله مهاجراني و محمدعلي نجفي را كه از نزديكان كارگزاران سازندگي بودند، در جمع خود مي‌ديد. هرچند دايره حاميان انتخاباتي كروبي به هيچ عنوان به اعضاي شاخص «اعتماد ملي » و «كارگزاران سازندگي» محدود نماند و برخلاف آن‌چه در روزهاي نزديك به انتخابات و به‌ويژه پس از آن تصور شد، كروبي به‌تعبيري كانديداي اصلي جريان اصلاحات بود و بسياري از اصلاح‌طلبان شاخص را نيز پشت خود و در تيم انتخاباتي‌اش داشت.

حالا بيش از يك دهه از آن روزها، دوباره كرباسچي كنار كروبي ايستاده اما با روايتي متفاوت.

6 ساعت صحبت از ايران
انتشار يك تصوير و چند خط توضيح در اين رابطه با اين ديدار 6 ساعته كه ظاهرا روز يكشنبه هفته جاري در منزل شيخ قدرت عليخاني انجام شده و نيز اينكه اين ديدار در ادامه ديدارهاي اخير آشنايان كروبي با ايشان و به درخواست كرباسچي و قوچاني انجام شده، تصوير كاملي از آنچه در اين نشست نسبتا طولاني گذشته، به دست نمي‌داد. آن‌هم باتوجه به اينكه در اخبار اوليه با ادبياتي كلي و بدون اشاره به جزييات صحبت‌ها و مباحث مورد گفت‌وگو، به اين اشاره شده بود كه «بحث‌ها اغلب درباره اوضاع سياسي كشور و اصلاحات و ريشه‌هاي وضع فعلي مملكت بوده است» يا اينكه «آسيب‌شناسي مناسبات حاكميت و اصلاحات» از موضوع‌هاي موردبحث در ديدار يكشنبه بوده و «دغدغه اصلي آقاي كروبي آينده كشور و جبهه اصلاحات و به‌خصوص اوضاع اجتماعي و اقتصادي مردم بوده است.» خبري مختصر كه درپايان از اين حكايت داشت كه با توجه به روند طي شده در ديدارها با آقاي كروبي -كه اكنون از دايره روحانيون و نزديكان به ديگر سياسيون رسيده- برخي ناظران و تحليلگران سياسي معتقدند كه «مي‌شود در انتظار اخبار بهتري از حصر بود.» نكته‌اي كه ازقضا در روايت مختصر دبيركل حزب كارگزاران سازندگي نيز بازتاب يافت و مشخصا تكمله اين روايت بود: «اميدوارم شاهد خبرهاي خوبي بيش از اين باشيم.»

روايت دبيركل از ديدار با دبيركل
جز اين اما غلامحسين كرباسچي، دبيركل حزب كارگزاران سازندگي هم روايتي با همان ميزان ايجاز و اختصار در اختيار خبرگزاري برنا گذاشت و در اين رابطه گفت: «در اين ديدار كروبي با وجود كسالت جسمي كه داشت اما از روحيه و حال خوبي برخوردار بود.» آن‌طور كه اين چهره سياسي اصلاح‌طلب گفته، «بحث‌هاي مختلفي در اين ديدار مطرح شده و وضعيت گذشته، حال و آينده كشور مورد بحث قرار گرفته است.» همچنين بنابر آنچه به‌نقل از غلامحسين كرباسچي به عنوان روايت ديدار 6 ساعته روز يكشنبه او و دبيركل محصور «اعتماد ملي» منتشر شده، شيخ محصور بيش از هر چيز، نگران مشكلات ملت و مملكت است و در اين ديدار با رفقاي ديرين هم از نگراني‌هاي خود در اين رابطه گفته است.

خبري كه شايد اگر كرباسچي هم از آن صحبتي به ميان نياورده بود، بر ناظران آشكار است و نه فقط سال‌ها مبارزه كروبي براي پيروزي انقلاب و دهه‌ها نقش‌آفريني‌اش در مهم‌ترين مناصب سياسي و مديريتي كشور، بلكه علاوه بر آن، همين يك دهه گذشته و استقامت ماندگارش در حصر بهترين شاهد مثال است. جالب آنكه سخن تكميلي كرباسچي درباره اين دغدغه‌هاي وطن‌دوستانه كروبي هم تاكيد بر اين سابقه است: «هميشه دغدغه او مردم و انقلاب اسلامي و جمهوري اسلامي و منافع كشور بوده و او همه عمرش را به پاي اين دغدغه گذاشته است.» دبيركل حزب كارگزاران سازندگي كه ازقضا جزو معدود احزاب اصلاح‌طلب بود كه در جريان انتخابات اخير مجلس يازدهم، اقدام به انتشار فهرستي از چند كانديدا در پايتخت كرد، به پرسش خبرنگار در اين رابطه كه آيا در آن جلسه 6 ساعته صحبتي از انتخابات 1400 شده يا خير، گفته كه «فعلا آقاي كروبي در حال بررسي اوضاع، احوال و شرايط انتخابات است.»

بيم و اميد براي گشايش سياسي
كرباسچي به هر تفسير، سخن خود را با ابراز اميدواري از روزهاي بهتر از اين پايان برده و جالب آنكه شايد مهم‌ترين و درعين حال عجيب‌ترين واكنش به انتشار اين خبر نيز به اين نكته اشاره داشت كه بايد منتظر تحولاتي اساسي در كنشگري سياسي باشيم. آنجا كه علي قلهكي، فعال رسانه‌اي اصولگرا - برخلاف برخي از همفكرانش كه انتشار تصوير ديدار كروبي را وسيله‌اي براي زيرسوال بردن مشقات حصر قرار دادند- از اين نوشت كه حسن روحاني برنامه‌اي جدي و نظامند براي اجراي يك طرح اساسي «گشايش سياسي» مدنظر دارد. اين فعال رسانه‌اي اصولگرا مدعي شد كه «جلسه ۶ ساعته «مهدي كروبي» با كرباسچي و قوچاني در ۳۰ شهريور ۹۹، مهياسازي پروسه رفع‌حصر در 3 ماه آينده است» و بر اين پايه ادامه داد: «گويا حسن روحاني مي‌خواهد در آذر ۹۹ به «گشايش سياسي» برسد كه البته بعيد به‌نظر مي‌رسد سرانجامي داشته باشد.»

مثبت اما ديرهنگام
اينكه طرح چنين ادعايي ازجانب يك چهره رسانه‌اي منتسب به جناح راست با چه انگيزه‌اي مطرح شده، بحثي است علي‌الحده اما به هر تفسير نمي‌توان اين مهم را از قلم انداخت كه برفرض تحقق اين مساله، مطالبه «گشايش سياسي»، نه اقدامي ويژه از سوي روحاني كه مشخصا ازجمله شعارها و وعده‌هاي اوست و انجام و عملياتي ساختنش، وظيفه رييس‌جمهوري. فراموش نكنيم كه لزوم تحول در فضاي سياسي كشور، نكته‌اي‌است كه تمامي اين 7 سال اخير - و البته پيش از آن- بارها و بارها از جانب بسياري از چهره‌هاي اصلاح‌طلب و همچنين اصولگرايان توصيه شده و در اين ميان، نكته حايز اهميت ديگر آن است كه مصاديق تحقق اين وعده انتخاباتي، فهرستي است بلند كه تحقق هركدام مي‌تواند راهگشاي بخشي از مشكلات ملت و مملكت باشد. همين‌طور بايد تاكيد كرد كه اگرچه «رفع‌حصر» تنها مطالبه سياسي ميليون‌ها ايراني نيست كه 7 سال پيش و نيز 3 سال پيش، در دو انتخابات سراسري به حسن روحاني راي دادند اما به‌طور نمادين بهترين شروع براي انجام و عملياتي كردن چنين راهبردي است.

اين ميان اما يك نكته را نمي‌توان از قلم انداخت و آن، اينكه درصورت تحقق اين مهم و پايان نزديك به يك دهه حصر خانگي ميرحسين موسوي، مهدي كروبي و زهرا رهنورد، آنچه رخ داده، اتفاقي است مبارك و حايز اهميت اما ديرهنگام. هرچند دست‌كم حسين مرعشي، سخنگوي كارگزاران سازندگي در گفت‌وگوي مختصر خود با خبرنگار «اعتماد»، چندان نسبت به تحقق اين ايده خوشبين نبود. به هر تفسير اما اينكه پاييز پيش‌رو -كه آخرين پاييز دولت روحاني نيز هست- مي‌توان بالاخره شاهد آن بود كه وعده‌هاي روحاني پوسته و موانع را شكسته و حيات يابند يا خير اما پرسشي است كه براي يافتن پاسخ آن، بايد منتظر «آخر پاييز» ماند.