در انتظار جهانی پر تنش تر در عصر پسا ترامپ

نواندیش- پرهام غنی: اکنون با آغاز روند انتقال قدرت و همچنین اعلام کاندیدای اصلی تصدی پست های حیاتی کابینه بایدن از جمله وزارت امور خارجه می توان با قطعیت گفت که سکان هدایت بزرگترین و در عین حال یکی از تاثیرگذارترین کشورها بر حوزه روابط بین الملل در اختیار دموکرات ها خواهد بود. 

اگرچه اهداف سیاست خارجی ایالات متحده با تغییر روسای جمهور تغییری نمی کند و اصول سیاست خارجی این کشور تقریبا ثابت است، اما در عین حال نمی توان منکر تفاوت روش و رویکرد دموکرات ها و جمهوری خواهان شد. تفاوت رویکرد این دو حزب اصلی سابقه ای طولانی داشته و به زمان جنگ جهانی اول به این سو یعنی زمانی که سیاست واشنگتن جنبه جهانی تر می یافت بر می گردد. این تفاوت البته همواره تاثیر به سزایی بر معادلات جهانی و از همه مهم تر نقش جهانی ایالات متحده آمریکا داشته است.

به عنوان مثال دونالد ترامپ تا پیش از روی کار آمدن وعده های بسیاری در مورد کاهش نقش جهانی ایالات متحده از جمله خروج قطعی از غرب آسیا می داد، اما اصول تثبیت شده سیاست خارجی این کشور و منافعی که همچنان در مناطق مختلف دارا است به اضافه نقش پررنگ لابی ها در سیاست خارجی واشنگتن عملا اجازه تحقق چنین وعده ای را به ترامپ نداد، با این وجود برخی روش های متفاوت او در طول چهار سال گذشته و تغییرات عمده نظام بین الملل که از ابتدای سال 2010 با بحران سوریه آغاز گردید منجر به کاهش نقش عمده رهبری واشنگتن در جهان شد. 

حالا دموکرات ها از بایدن گرفته تا اوباما و مشاوران سیاست خارجی وی یک صدا از لزوم احیای نقش رهبری آمریکا در نظام بین الملل سخن به میان می آورند و لازمه آن را هم بازگشت به برخی معاهدات از جمله برجام می دانند، اما پرسش اصلی این جا است در جهانی که امروز کاملا متفاوت از 4 سال پیش است به طوری که قدرت های منطقه ای و جهانی از ایران گرفته تا ترکیه، عربستان، روسیه و چین خواهان ایفای نقش متفاوتی هستند این تلاش به چه چیزی منجر خواهد شد؟!

بر خلاف آنچه بسیاری تصور می کنند کنار رفتن ترامپ از قدرت لزوما به معنای داشتن جهانی صلح آمیز تر نخواهد بود، همانطور که بازگشت آمریکا به برجام، سازمان بهداشت جهانی یا معاهده اقلیمی پاریس لزوما به معنای حرکت واشنگتن به سمت پذیرش چند جانبه گرایی نیست. 

آنتونی بلینکن 58 ساله که به عنوان گزینه شماره یک بایدن برای تصدی سمت وزارت خارجه نام برده شده عموما در رسانه ها به عنوان یکی از چهره های حامی برجام به تصویر کشیده می شود، اگرچه او از حامیان برجام و به طور کلی معاهدات است، اما این دیپلمات خبره دموکرات همزمان  یکی از تئوریسن های اصلی طرح تجزیه عراق بر اساس قومیت ها و ادیان شیعه، سنی و کرد است. او در دوران اوباما یکی از حامیان اصلی حمایت از اعتراضات داخلی به منظور تغییر قدرت در سوریه، لیبی و مصر بوده طرحی که در نهایت منجر به فاجعه قدرت گرفتن داعش در منطقه شد.

بلینکن یکی از شخصیت های دموکراتی است که اغلب از صدور الگوی اخلاقی آمریکا برای بقیه جهان صحبت به میان می‌آورد. وی در جریان یک سخنرانی در سال 2015 گفته بود که در زمان بحران یا مصیبت همه قبل از هر کاری به آمریکا روی می‌آورند چرا که همیشه حق با ماست و ما می‌توانیم نتایج را تعیین كنیم، این به این دلیل است که ما به بهترین وجه تلاش می کنیم تا اقدامات خود را با اصول مان همسو کنیم. رهبری آمریکا توانایی منحصر به فردی در بسیج دیگران و ایجاد تغییرات دارد.

رزومه و عقاید بایدن که خودش نیز از حامیان طرح تجزیه عراق بوده در کنار کارنامه سیاست خارجی دموکرات ها به اضافه سخنانی که اخیرا عمده چهره های این حزب از خود رئیس جمهور منتخب تا حلقه مشاوران نزدیک اش مبنی بر لزوم تلاش برای احیای نقش رهبری آمریکا به میان می آورند حاکی از آن است که احتمالا باید شاهد بحران های تازه ای در دوران پسا ترامپ باشیم. 

رهبران جدید ایالت متحده باید بپذیرند که دوران رهبری آمریکا در نظام بین الملل به سر آمده و جهان امروز متفاوت از جهان 4 سال پیش است، امروز نقش قدرت های جهانی و منطقه ای به شدت رو به فزونی است، ناکامی آمریکا در نقش آفرینی در بحران های گوناگون از خاورمیانه تا قفقاز نشان داده که واشنگتن دیگر تنها تصمیم گیر مسائل بین المللی نیست. نظام بین الملل جدید نظام قدرت های جهانی و منطقه ای است و اگر آمریکا این مساله را نپذیرد و همچنان با رویای عصر هژمونی بعد از جنگ جهانی دوم یا فروپاشی شوروی به دنبال احیای رهبری خود با هر عنوانی باشد این موضوع تنها به تنش و رقابت بیشتر منجر خواهد شد.

با این شرایط و با توجه به پیشینه دموکرات ها انتظار می رود عصر پسا ترامپ نه تنها صلح آمیز تر از امروز نباشد که بر عکس روابط بین الملل به سمت رقابت و تنش بیشتر حرکت کند، بشریت اگر همچنان اشتباهات تاریخی خود را تکرار کند و چرخه روابط بین الملل به منوال گذشته ادامه یابد هیچ بعید نیست که این کره خاکی زخم خورده دیر یا زود جنگ جهانی سوم را هم به چشم خود ببیند!