نهاد اجماع‌ساز و تصویر تازه اصلاح‌طلبی

ولی‌اله شجاع‌پوریان، مدیر مسئول روزنامه همدلی نوشت:

برگزاری اولین نشست اجماع‌ساز اصلاح‌طلبان برای انتخابات 1400 با حضور 46 تن از شخصیت‌های حقوقی و حقیقی جریان اصلاحات، به‌رغم برخی نقدهای وارده، با استقبال فعالان سیاسی و مدنی در آستانه انتخابات1400 مواجه شد.

گفتمان اصلاحات به عنوان یک گفتمان برآمده و بالنده از جریان مشروطه تا به امروز با تاکید بر دوبال مهم اسلامیت و مشروطیت، شکل‌گیری و تداوم نظام سیاسی مبتنی بر خواست و رای مردم را دنبال می‌کند. از این‌رو گرچه این گفتمان دارای فراز و فرودهایی در دوره‌های مختلف بوده، اما هربار با آسیب‌شناسی درون گفتمانی و نوزایی، رویش کرده و دوباره سر برآورده ومطالبات مدنی جامعه ایران را دنبال کرده است. به یقین و تجربه، در این مسیر محدودیت‌ها، مقاومت‌ها و موانع جدی نیز وجود داشته و دارد که فائق آمدن بر آنها به ممارست، پیگیری، آگاهی‌بخشی و مطالبه‌گری نیاز دارد، اما هرچه هست اعتقاد راسخ این گفتمان به نوزایی و حرکت در مسیر خواست و اراده مردم، جان‌مایه اصلی این جریان است که نه از راه خشونت و انقلاب بلکه از مسیر مشارکت، توسعه سیاسی، انتخابات و رفتارهای مدنی محقق می‌شود.

گفتمان اصلاحات در این ایام نیز با چالش‌های جدی روبه‌روست. اگر در دهه گذشته برخی رویدادهای سیاسی، کنش‌گری و مشارکت سیاسی را برای اصلاح‌طلبان در سطح جامعه ناهموار کرده بود، این روزها عملکرد برخی اصلاح‌طلبان یا جریان‌هایی که به نام اصلاحات عهده‌دار مسئولیت شدند، نارضایتی از این گفتمان را در جامعه دامن زده است. بدیهی است در ذات گفتمان اصلاحات پذیرش نقدها و شنیدن صداهای مختلف وجود دارد و لازم است که اصلاح‌طلبان با پذیرش کم‌کاری‌ها و اشتباهات خود درصدد رفع آنها برآیند. یکی از مشکلات اصلاح‌طلبان در چند دهه گذشته، فقدان سازوکار دموکراتیک و مقبول برای تصمیم‌گیری‌های کلان سیاسی به‌ویژه در ایام انتخابات است، بدین معنا که رفتار سیاسی اصلاح‌طلبان در چندین انتخابات گذشته قائم به شخص بوده که این مکانیسم گرچه در برخی دوره‌ها با موفقیت همراه بوده، اما نمی‌تواندیک راهبرد دایمی باشد. افزون بر اینکه این رویکرد، اشتباهات احتمالی را متوجه تنها یک فرد می‌کند و باعث از بین رفتن سرمایه اجتماعی رهبران اصلاحات می‌شود. از این‌رو تشکیل نهاد اجماع‌ساز در این روزها با محوریت آقای خاتمی اتفاق مبارکی است که در کنار حفظ شأن و شخصیتسرمایه اجتماعی ایشان، رفتاری دموکراتیک‌تر را از جریان اصلاحات بروز می‌دهد و امکان تفاهم، گفت‌وگو و اجماع را در میان احزاب و شخصیت‌های اصلاح‌طلب در یک ساختار و مکانیسم مشخص و قابل دفاع فراهم می‌کند.

در کنار پیامدهای مثبت تشکیل این نهاد اجماع‌ساز، انتظار می‌رفت این نهاد در کنار استفاده از نفوذ اجتماعی و سیاسی و تجارب بزرگان اصلاحات، انگیزه، تخصص و شور جوانان اصلاح‌طلب را نیز در بر می‌گرفت که هم فکر و نوآوری و خلاقیت جوانان در تصمیم‌گیری‌ها ساری و جاریشود و هم حضور پرشور و همراهی آنان را در انتخابات پیش‌رو رقم زند.

از سویی ترکیب این جمع به گونه‌ای است که محدود به شخصیت‌ها و فعالان سیاسی شده است، در حالی‌که می‌توانست در یک نگاه موسع‌تر سایر فعالان مدنی و اجتماعی، نخبگان علمی و فرهنگی و فعالان رسانه‌ای و نمایندگانی از اقشار مختلف جامعه را در برگیرد تا این تحرک جدید اصلاح‌طلبان صرفا به رویکردهای سیاسی محدود نمی‌شد و تبلور گسترده‌تری از مطالبات ایرانیان را به نمایش می‌گذاشت.

گفتمان اصلاحات به‌ویژه در سه سال گذشته و خروج ترامپ از برجام به دلیل تشدید مشکلات اقتصادی و سوءاستفاده منتقدان در وضعیت مطلوبی به سر نمی‌برد و اگر با صراحت و صداقت به نظرات و نقدهای منتقدان و دلسوزان اصلاحات توجه نشود، اینیأس و دلسردی باعث کاهش مشارکت مردم و بروز تبعات ناگوار در مسیر توسعه سیاسی کشور و دستاوردهای اصلاح‌طلبانه می‌شود. امروز رقیب گفتمان اصلاحات در دو جبهه کاملا متضاد اما یک هدف را تعقیب می‌کنند. مخالفان گفتمان اصلاح‌طلبی هم انحصارطلبانی هستند که اصلاحات را مانعی در مسیر تک‌صدایی و تک‌حزبی شدن کشور می‌بینند، وهم براندازانی هستند که بدون توجه به تبعات ناگوار خشونت وشورش‌های کور خیابانی، توسعه سیاسی را در اغتشاش و براندازی جست‌وجو می‌کنند. تفکیک جریان اصلاحات از این دو جبهه متضاد و ارائه تصویری جدید از گفتمان اصلاح‌طلبی مهم‌ترین مسئولیت این روزهای این نهاد اجماع‌ساز است تا با جلب اعتماد مردم و احیای گفتمان اصلاحات، زمینه موفقیت در انتخابات 1400 نه صرفا در نیل به قدرت، بلکه بروز رفتارهای دموکراتیک و پیگیری مطالبات مدنی فراهم شود.