پشت پرده سفر ظریف به عمان؛ میانجی گر قدیمی دوباره وارد می شود؟!

نواندیش: پس از دوحه و بغداد، مسقط سومین میزبان وزیر امور خارجه ایران در روزهای اخیر است. محمد جواد ظریف در نخستین روز حضور خود در عمان با همتای خود در این کشور و نیز معاون سلطان هیثم دیدار کرده، به بررسی روابط دوجانبه در حوزه‌های اقتصادی و قضایی پرداخت و از ایفای نقش مثبت عمان در مسائل مربوط به ایران قدردانی کرد.

به گزارش آریا سعادتمند از سرویس بین الملل نواندیش، میدل ایست آی در مورد سفر ظریف به عمان نوشت: عمان، به عنوان میانجی دیرینه در مسائل منطقه، با وجود آنکه پس از درگذشت سلطان قابوس به نظر می‌رسید از ایفای نقش فعال در حل بحران های مربوط به همسایگان خود فاصله گرفته، اکنون به مقصد مهمی برای رفع تنش میان طرف های درگیر در بحران های منطقه بدل شده است.

در جریان روابط میان جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده امریکا، عمان بارها پیشنهاد میانجی‌گری داده و در برگزاری مذاکرات برجامی، میانجی فعالی میان ایران و امریکا بود، این میانجی‌گری تداوم داشته و امروز به نظر می‌رسد میزبانی مسقط در راستای حل اختلافات میان نمایندگان تهران و ریاض باشد.

مسئله‌ای که در دو سفر پیشین وزیر امور خارجه‌ ایران نیز مولفه‌ قابل توجهی به شمار می‌آمد؛ تنش زدایی میان ایران و عربستان سعودی.

در این میان، عمان علاوه بر آنکه تاکید دارد همچنان قطب فعال دیپلماسی و میانجی‌گری منطقه بوده و چنین نقشی را تماما به قطر، کویت یا دیگر کشورها واگذار نکند، در رفع اختلافات میان ایران و عربستان، منافع کلیدی را دنبال می‌کند.

نخست امنیت منطقه

عمان نیز مانند دیگر شیخ‌نشین های کوچک جنوب ایران، امنیت خود را تا حد زیادی در معرض تهدید ارزیابی می‌کند، همجواری با ایران و عربستان بعنوان دو همسایه‌ وسیع و قدرتمند شرایط را برای عمان پیچیده می‌کند به ویژه که میان این دو همسایه، برداشت تهدید وجود داشته و دو کشور در حالتی شبیه به جنگ سرد نسبت به یکدیگر قرار گرفته باشند. چنین امری به مثابه‌ یک بمب ساعتی، اینگونه بنظر می‌رسد که هر لحظه بیم آن می‌رود که با وقوع منازعه میان ایران و عربستان، امنیت منطقه به میزان قابل توجهی خدشه‌دار شده و این مسئله به معنای نابودی نسبتا کامل اقتصاد کشورهای همسایه جنوبی ایران است‌.

اقتصاد عمان وابسته به امنیت انرژی و نیز امنیت سرمایه‌گذاری در این کشور است، با وقوع منازعه میان کشورهای منطقه و از بین رفتن امنیت، ضربه‌ی سنگینی به اقتصاد این کشور وارد خواهد شد.

همچنین، در صورت وقوع تنش در منطقه، امنیت عمان نیز مورد تهدید قرار گرفته و کشور کوچکی مانند عمان که توان نظامی قابل توجهی ندارد، سعی در آن دارد که تا حد امکان اقدامات پیشگیرانه‌ای انجام دهد که مجبور به دفاع از خود توسط نیروهای نظامیِ دیگر کشورها نشود.

لذا تنش زدایی میان ایران و عربستان، اقدام سازنده‌ای است که به وسیله‌ آن عمان می‌تواند امنیت منطقه را به میزان زیادی تضمین شده بداند.

دوم مسئله‌ی یمن

در 6 سال جنگ در یمن، عمان همواره مخالف اقدامات عربستان بوده و با آن که سعی در آن داشته تا وجهه‌ بی طرف خود را حفظ کند اما این مسئله به گونه‌ متفاوتی برای این کشور حائز اهمیت است.

به دلیل مرز مشترکی که میان عمان و یمن وجود دارد، جنگ یمن تهدید مستقیمی برای امنیت عمان محسوب می‌شود، قبایلی که در عمان حضور دارند در طرف دیگر مرزها در یمن نیز ساکنند و جنگ یمن می‌تواند به سادگی به عمان کشیده شود.

به همین دلیل عمان از ابتدا تلاش های زیادی را برای پایان جنگ یمن صورت داد. در سالهای جنگ، مسقط مقصد دیپلمات های ارشد منطقه‌ای و بین‌المللی از جمله مارتین گریفیتس نماینده‌ سازمان ملل متحد در امور یمن و تیموثی لندرکینگ، همتای آمریکایی وی بوده است، در واقع جامعه‌ی بین‌الملل و به ویژه امریکا، عمان را میانجی مناسبی برای مذاکره با گروه‌های یمنی و حل بحران یمن دانسته‌اند.

مواضع عمان در جنگ، مواضع نسبتا بی‌طرفانه‌ای بوده که تنها هدفش پایان بحران بود، این کشور با قرار گرفتن نام انصارالله در فهرست گروه‌های تروریستی مخالفت کرد اما در طرح 7 بندی‌ای که برای حل بحران یمن ارائه داده بود خلع سلاح انصارالله و تبدیل شدن آن به یک حزب صرفا سیاسی را از عوامل پایان جنگ داخلی دانسته بود، عمان در این طرح همچنین، یکی از راه های پایان بحران را واگذاری قدرت به منصور هادی بیان کرده بود.

یکی از مهمترین عوامل در حل بحران یمن بدون شک حضور جمهوری اسلامی ایران در مذاکرات مربوط به جنگ این کشور است، رویدادی که لازمه‌ آن تنش زدایی میان و عربستان است تا مقامات سعودی حضور ایران در مذاکرات مربوط به یمن را به رسمیت بشناسند، این موضوع سبب می‌شود آنچه تحت عنوان راه حل سیاسی از آن یاد می‌شود بصورت فعال توسط ایران، عربستان و طرف‌های یمنی درگیر جنگ پی‌گرفته شود.

در راستای حل بحران یمن، دکتر ظریف، وزیر امور خارجه‌ جمهوری اسلامی ایران در سفر روز چهارشنبه‌ خود به مسقط با محمد عبدالسلام، مذاکره کننده ارشد دولت نجات ملی یمن دیدار و گفت وگو کرد و بار دیگر بر این مسئله که تنها راه حل بحران، راه حل سیاسی است تاکید کرد.

مسائل فوق با مصاحبه‌ روز گذشته‌ی محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی، معنادارتر می‌شوند.

بن سلمان در مصاحبه‌ تلویزیونی خود اظهار داشت ایران همسایه‌ ماست و ما خواهان روابط خوبی با این کشور هستیم.

تغییر موضع بن سلمان که بطور قطع یکی از پیامدهای تغییر تیم کاخ سفید و از دست رفتن حامی بزرگی مانند ترامپ است، بعلاوه‌ شکست سعودی در مسئله‌ یمن، نشان از آن دارد که تصمیم‌گیران سعودی به این نتیجه رسیده‌اند که تداوم سیاست های پیشین آنها تنها برایشان هزینه در بر خواهد داشت؛ لذا با توسل به دیپلماسی و تنش زدایی با همسایگان خود سعی در آن دارند تا چهره‌ صلح طلبی از خود نشان دهد و حمایت آمریکا را تداوم بخشند.

ایران نیز، با تاکید بر حسن همجواری، به دنبال رفع تنش با همسایگان خود بوده و سعی در آن دارد که با رفع اختلافات خود با عربستان، بتواند در پرونده‌های دیگری مانند جنگ یمن نقش موثر داشته و به حل آنها کمک کند.

این تمایل دو طرفه از جانب مقامات ایران و عربستان سعودی برای رفع اختلافات، موجب گمانه‌زنی هایی مبنی بر میانجی گری دیگر کشور ها از قطر گرفته تا عراق و اکنون عمان شود، احتمالی که چندان هم دور از ذهن بنظر نمی‌رسد.

مذاکرات میان جمهوری اسلامی ایران و عربستان ممکن است غیر مستقیم و به واسطه‌ عمان و یا مستقیم و به میزبانی عمان، صورت گیرد، امری که به هر طریق قادر خواهد بود مقدمه‌ی رویدادهای مطلوبی در منطقه باشد.