امام جمارانی: چرا دلواپس‌ها در آن 8 سال نگران نشدند؟

امام‌جمارانی یار نزدیک بنيانگذار انقلاب و كسي است كه از قم و قبل از انقلاب، شاگرد ايشان بود. سال‌هاي تبعيد و سختي امام(ره) را به چشم خود ديد واینکه چگونه جامعه ايران در عرض 15 سال تحول یافت. خيلي‌ها سيدمهدي امام‌جماراني را به‌دليل سكونت امام(ره) در جماران به‌ياد مي‌آورند. خاطرات شفاهي كه آیت‌ا... سیدمهدی امام جماراني با ما درميان مي‌گذارد يادي از شاگردي ايشان در روزهاي تبعيد است.

روزنامه آرمان در ادامه نوشت: اين مصاحبه بخشي از خاطرات شفاهي شخصي است كه سال‌ها در كنار بنيانگذار انقلاب ايران بوده است. او به‌خوبي سخنراني‌هاي بهشت‌زهرا و جماران را به‌ياد مي‌آورد. آیت‌ا... امام‌جمارانی از كساني سخن مي‌گويد كه انقلاب مردم ايران را به‌گونه‌اي ديگر مي‌نگرند. افرادی كه به‌خوبي از آرمان‌های امام(ره) دفاع نمي‌كنند. در آستانه رحلت بنيانگذار انقلاب با آيت‌ا...سيدمهدي امام‌جماراني به‌گفت‌وگو نشستیم تا در جریان تاريخ شفاهي ايران قرار بگیریم:

شما از نزديك‌ترين ياران به امام (ره) بوديد. اين آشنايي شما از كجا و به چه صورتي آغاز شد؟

آشنايي من با امام(ره) به قبل از انقلاب شكوهمند اسلامي و موقعي كه ايشان در قم حضور داشتند، بازمي‌گردد. بنده در سال 1329 به قم آمدم جزو طلاب کم سن و سال محسوب می‌شدیم. کم‌کم که بزرگ‌تر شدیم یکی از چهره‏های بسیار شاخص قم، امام(ره) بود. آن‌موقع یادم هست ما بچه بودیم و در همان عالم بچگی درس امام خمینی درس چشم‌گیری بود. كلاس درس ايشان يكي از پررونق‌ترين كلاس‌های حوزه علميه قم در آن روزگار بود. درس ایشان در مسجد سلماسی، واقع در کوچه حاج‌آقا محمدزاده بود. مسجد زیاد بزرگی نبود، اما نسبتاً جادار بود. بیش از پانصد الی ششصد نفر طلبه فاضلِ درس‌خوان قم به درس آقای خمینی می‌رفتند. به تعبيري درست تر بعد از درس مرحوم آيت‌ا... بروجردي كه پررونق‌ترين كلاس درس در حوزه محسوب مي‌شد اين كلاس درس امام(ره) بود که مشتاقان زيادي را به خود جلب مي‌كرد. موقعی که درس امام تعطیل می‏شد یک مرتبه خیابان ارم مملو از روحانی بود که از درس آیت‌ا... خمینی می‌آمدند که نشان‌دهنده این بود که آیت‌ا... خمینی چگونه شخصيتي است و چه وجهه علمي مهمي دارد. وقتی روزهای چهارشنبه آیت‌ا... خمینی از درس به حرم می‌آمدند، خیال می‏کردم من تنها اینجورم که با دیدن چهره و قد و قامت امام بسیار خوشحال می‌شوم. ولی نخیر، همه شاگردان همین‌طور بودند. اولا ايشان بسیار قدبلند بود و چهارشانه، خوش‌تیپ و خوش‌هیکل و خوش‌لباس، حتی دیدن چهره آقای خمینی برای آدم تازگی داشت. برخورد امام با شاگردانش بسیار متواضعانه بود. امام برخورد عجیبی داشت. کسانی که درس امام را می‌نوشتند، می‌آوردند به امام می‌دادند برخورد‌شان جوری بود که با یک ملاطفتی اشکالاتی که در نوشته بود را رد می‏کردند و یادداشت می‏کردند.

شبي كه امام دستگير شدند 15 خرداد بود؛ آيا خاطره‌اي از آن روز داريد؟

شبی که امام(ره) در قم دستگير شد؛ آيت‌ا... دستغيب و آيت‌ا... محلاتي در شيراز و حاج‌آقا حسن قمی هم در مشهد دستگير شدند. اين جرياني كه پيش آمد به شكل بسيار عجيبي حوزه علميه قم را تحت‌تاثير خود قرار داد. مردم بي‌اختيار به خيابان‌ها آمدند. از طرف ديگر هم جلادان شاه آن كشتار وحشیانه را انجام دادند. خبر دستگيري امام(ره) که به تهران می‌رسد عین واقعه قم در تهران هم رخ مي‌دهد و بلوایی برپا می‌شود.

آن شب شما هم قم و در بيت امام بوديد؟

خير من آن روزها تهران بودم؛ ايام محرم و عاشورا من در نياوران منبر مي‌رفتم. برنامه‌اي هم براي دستگيري من داشتند که خوشبختانه چند دقيقه قبل از آن از حسينيه خارج شده بودیم.

هدف امام از برقراري نهضت 15 خرداد چه بود ؟

ايشان وقتي به تهران آمدند و در بهشت‌زهرا(س) به سخنراني پرداختند امهات مسائل انقلاب را بيان كردند. يكي از مسائلي كه آن روز مطرح كردند، اين بود كه سلطنت در هر زمان و مكان يك امر غير قانوني است؛ ايشان به وضوح بيان كردند كه مردم بايد سرنوشت‌شان را تعيين كنند و به كرّات اشاره كردند كه حكومت از آن مردم است. در آن روز گفتند كه به پشتيباني ملتي كه امروز با من هستند و به من اعتماد كردند دولت تشكيل مي‌دهم. امام می‌فرمایند که با اراده اين ملت، من دولت تعيين مي‌كنم. مي‌بينيم كه ايشان هيچ‌گاه نقش مردم را ناديده نمی‌گرفتند. متاسفانه برخي به‌گونه‌اي ديگر از اين مساله برداشت مي‌كنند. درحالي كه راه و روش امام ديدن نقش مردم و اراده ملت بود. ايشان به وضوح گفتند كسي حق ندارد از 50 سال پيش به مردم امروز تحميل شود، لذا ابطال سلطنت براي هميشه تاريخ از امّهات اهداف انقلاب بود كه بيان كردند. مسئله ديگري كه ايشان مطرح كردند دوري جستن انقلاب از برخي كژانديشان بود كه با پيشرفت و حركت روبه جلو مخالف بودند. شما شايد ندانيد در آن روزها برخی بودند كه با راديو، تلويزيون، و هرنوع ابزاري كه نشان‌دهنده تمدن بود مخالفت مي‌كردند. امام(ره) از همان ابتدا راهشان را از اين كژ انديشان و كهنه‌پرستان جدا كردند و تا آخر هم از اين گروه برائت می‌جستند. امام مي‌فرمود كه روحانيت با سينما، تلويزيون و راديو مخالف نيست، بلكه با فساد آنها مخالف است. اگر سينما بتواند مردم را بسازد و تأديب جامعه را پيگيري كند، قطعا مساله خوبي است. در 12 بهمن 57 امّهات مسائل و خط‌كشي‌ها كاملاً مشخص مي‌شود و امام تكليف انقلاب و همه را آن روز مشخص كردند. مساله ديگري كه امام مطرح كردند، حل مشكلات معیشتی مردم بود. ايشان همواره بر اين نكته تأكيد داشتند كه بايد آسایش مردم و رفاه آنها تأمين شود. بايد يك دولت شايسته دنياي مردم را آباد كند و رفاه آنها را مدنظر قرار دهد. ببينيد آرزوي امام چه بود؛ آرزوي ايشان رفاه مردم در شرايط آن روز بود. ايشان اين وظيفه را برعهده دولت و انقلاب گذاشت و به صراحت اشاره كرد كه بايد مردم در رفاه باشند. امام(ره) شخصيت بزرگي بود كه آمد تا فساد را از جامعه ما ريشه‌كن كند. از ميان برداشتن مفاسد جامعه، اعم از مفاسد اقتصادي، فرهنگی و اجتماعی و... انتظار امام از نهضت بود. در اينجا خاطره‌اي را بايد بيان كنم كه تقريباً جايي بيان نكرده‌ام؛ شبي امام در قم خوابي ديدند؛ ايشان در خواب ديدند كه «شهر قم آتش گرفته است و خرمن‌هاي آتش شعله‌كشان اين شهر را مي‌سوزاند» امام گفتند: «من به تنهايي با اين كفش‌هايم مي‌رفتم روي آتش و آن آتش را خاموش مي‌كردم تا در نهايت آن آتش هولناك خاموش شد». امام(ره) می‌فرمودند: «وقتي آتش را خاموش كردم ديدم؛ عبا و قباي من سوخته است» تعبير ايشان اين بود كه «در جامعه فسادهايي هست كه من ان‌شاءا... اين مفاسد را از ميان خواهم برد اما در اين راه نزديك‌ترين ياران و بهترين دوستانم را از دست مي‌دهم» و ما دیدیم كه قبل و پس از پيروزي انقلاب چقدر از نيروها و جوانان مخلص ما براي از ميان بردن فساد شهيد مي‌شوند. شما نگاه كنيد كه بهترين شاگرد امام را چه كساني كشتند؛ آقاي مطهري بهترين شاگرد امام بودند كه عده‌اي کژانديش و ظاهربين ایشان را شهید نمودند. بنابراين لازم است بدانيم كه امام(ره) آمدند كه اين فسادها را از ميان بردارند. كژانديشي در دين؛ گونه‌اي ديگر از فساد بود كه امام روشن و واضح در بهمن 57 آن را براي مردم بيان كردند. تعبير ایشان از آتش، فساد بود. فساد اقتصادي، معيشت و رفاه مردم را هدف قرار مي‌دهد، امام دنياي آباد را براي مردم مي‌خواست. متأسفانه برخي به‌گونه‌اي ديگر براي مردم تعبير مي‌كنند. بلاتشبيه وقتي موساي كليم در مقابل دستگاه فرعون ايستاد و حركت كرد تمام دستگاه فرعون از هم متلاشي شد. امام(ره) هم در مقابل فرعونيان زمان اينگونه حركت می‌كردند. از همه مفاسد بدتر؛ استعمار بود كه جامعه ايران با آن دست و پنجه نرم مي‌كرد. متاسفانه آن زمان مرتب در تلویزیون و رادیو تكرار مي‌كردند كه سياست مستقل ملي در كشور وجود دارد اما آگاهان بهتر مي‌دانندکه استعمار بر تاروپود دولت ما چنگ انداخته بود. سياست مستقل ملي وجود نداشت. اما بالاخره امام با كمك همين مردم و با اعتماد به آنها ریشه سلطنت را کندند. خاطره‌اي به ذهنم آمد كه بد نيست برای شما بازگو کنم. موقعي که امام به تركيه تبعيد شده بودند بعد از جريان تبعيد ايشان دوباره مانند 15 خرداد جامعه واكنش نشان داد. حاج‌آقا مصطفي توسط نيروهاي امنيتي رژيم آن زمان براي مدتي بازداشت و به زندان قزل‌قلعه منتقل شدند و حدود يك ماه و نيم در زندان قزل‌قلعه باقي ماندند. ايشان نقل مي‌كرد يك روزي، سرهنگي آمد پيش من و با من شروع كرد به بحث كردن درمورد مسائل فقهی و فلسفی و ..... به نظر مي‌رسيد آن سرهنگ آدم باسوادي بوده است. بحث ما كه تمام شد، سرهنگ گفت كه پدر شما براي چه مبارزه سياسي مي‌كند؟ مرحوم حاج آقا مصطفي در جواب ايشان گفت: براي اينكه پدرم مي‌خواهد استعمار، استحمار و استثمار را از جامعه ريشه‌كن كند. آن سرهنگ ارتشي در جواب حاج‌آقا مصطفي گفته بود كدام استعمار، ما كه سياست مستقل ملي داريم و استعماری وجود ندارد. ايشان گفت که خیر اینطور نیست و من دليل دارم: روز عاشوراي 15 خرداد پدر من در مدرسه فيضيه در جمع هزاران نفر عليه شخص شاه سخنراني كرد و به همین جهت دستگیر شد و پس از دو ماه روزنامه‌ها از قول اطلاعات آن زمان اعلام کردند که آیت‌ا... خمینی آزاد شد. بعد از آزادی امام از زندان به‌دلیل استقبال مردم از پدرم حکومت مجبور شد که ایشان را در حصر خانگی قرار دهد و پس از هشت ماه حصر ایشان آزاد و به قم مراجعت کردند. اما در سال بعد یعنی سال 43 در خانه شخصی خودشان نطقی تاریخی علیه مصونیت مستشاران آمریکایی در ایران کردند و آن نطق کاپیتولاسیون موجب شد که امام بدون مدت تبعید شوند.

بنابراین اگر کسی علیه شخص اول مملکت که شاه هست حرفی بزند 2 ماه زندان دارد ولی علیه آمریکا اگر سخنی بگوید یک عمر تبعید و این دلیل بر استعماری‌بودن کشور است. اگر واقعا قرار بود سياست مستقلي داشته باشيم پس چرا اين برخورد با پدرم شد. يك سخنراني پدرم عليه آمريكا به تبعيد بي‌پايان ايشان منجر می‌شود. حال شما قبول مي‌كنيدکه ما سياست مستقلي داريم؟ گویا صحبت با این سرهنگ موجب شده بودکه حاج‌آقا مصطفی را نیز تبعید کنند. حاج آقا مصطفی گفته بود که شما مردم را احمق و عوام فرض می‌کنید و این همان استحمار است. متاسفانه اکنون هم عده‌ای گاهی برخوردهايي انجام مي‌دهند که اين رويكرد را دنبال مي‌كند. درحال حاضر كساني هستند كه ادعا مي‌كنند فعال سياسي هستند و خودشان را قيم مردم حساب مي‌كنند. همگان به‌خوبي مي‌دانند كه مردم همه چيز را مي‌فهمند و بد و خوب را تشخيص مي‌دهند. به يك نفر گفتند شما بايد شمشيرت را غلاف كني، او گفت باشد، گفتند در خانه بنشين، او اطاعت كرد. بار سوم به او گفتند، درمورد هيچ چيز فكر نكن ما جاي تو تصميم مي‌گيريم. اينجا آن فرد ايستادگي كرد و گفت نمي‌شود كه فکر نکنم، درك نكنم و تصميم نگيرم. حال مردم ما هم حال اين حكايت است، مردم مي‌فهمند و درك مي‌كنند. نباید عده‌اي خود را قيم مردم بپندارند. آن روز امام با استعمار و استحمار جنگيد. مردم استقلال و آزادي و جمهوري اسلامي خواستند. امام در مدرسه فيضيه به مردم گفتند ديگر از پاسبان نترسيد امروز بيان‌ها آزاد است، از خودتان و عمل خودتان بترسيد. آن روزها امام دغدغه رفاه مردم را داشت.

پس چرا برخي به‌گونه‌اي ديگر رئيس‌جمهور را تحت فشار قراردادند؟

خير هيچ‌گاه نگفت، ما امروز مي‌بينيم كه با دولتي كه با راي قاطع مردم روي كار آمده است چگونه برخورد مي‌كنند. راي صحيح و درست ملت بود كه موجب شد آقای روحاني روي كار بيايد و رئيس‌جمهور شد. خوشبختانه هم وزرا و هم سایرهمكاران ايشان افراد شايسته‌اي هستند. وزير بهداشت درجهت منويات امام دارد حركت مي‌كند؛ همين بهداشت رايگان به دست اين وزير دارد صورت مي‌گيرد. منويات امام همين بوده است كه دولت از آن دم مي‌زند و واقعا اين دولت همان دولتي است كه باید آنرا حمایت کرد. و واقعيت اين است كه اين دولت با خواست و راي مردم روي كار آمده است. اكثريت ملت اين دولت را روي كار آورده‌اند. عده قليلي مقابل دولت ايستاده و به‌دليل منافع فردي دولت را تخريب مي‌كنند. اگر اينها به مقام معظم رهبري گوش مي‌دهند بايد بدانند ايشان بارها گفته‌اند که اگر مسئولان ما به پای میز مذاكرات می‌روند با اعزاز در آن شركت مي‌كنند. بنابراين شما اگر تابع رهبري هستيد اين دولت دارد منويات ايشان را عمل مي‌كند. اگر انقلابي هستيد اين دولت دارد بر اصول انقلاب كه همان استقلال، آزادي، جمهوري اسلامي است گام برمي‌دارد. اين دولت آمده است تا مشکلات هشت سال گذشته را جبران كند. حالا عده‌اي آن كنار ايستاده‌اند و دلواپس شده‌اند. چرا مشکلات 8 سال گذشته، فسادها، و فقر مردم موجب نشد كه نگران شويد. بهشت را نمي‌شود بافقر و فساد به‌دست آورد. كسي كه كمر بسته براي رفع فقر و از تمام زندگي‌اش گذشته است درجهت امام و راه ايشان گام برمي‌دارد و بايد حمايت شود. وظيفه دولت آبادكردن دنياست نه آخرت. آن روز آرزوي امام آبادكردن زمين بود. امام در جماران گفت: هجوم ببريد به توليد و كشاورزي. ملتي كه نان دارد بخورد اسير هيچ جاي ديگر نمي‌شود. آيت‌ا... جوادي‌آملي يك بار گفت: ملتي كه جيب‌اش خالي است، نمي‌تواند مقاومت داشته باشد. آن چيزي كه امروز لازم است این است که بايد از دولت يازدهم در مقابل تخريب‌كنندگان و تندروها حمايت كنيم. اسلام فرياد مي‌زند: «من لامعاش له لا معادله» آن كسي كه معاش درستی ندارد دین درستی هم نخواهد داشت.