تمام دیدارهای ایران و آمریکا پس از انقلاب

روابط ایران و آمریکا از اواسط قرن نوزدهم میلادی آغاز شد، روابط دو کشور از سال ۱۹۴۴ تا انقلاب اسلامی ایران در بهمن ماه سال ۱۳۵۷ در بالاترین سطح دیپلماتیک برقرار بود، اما پس از انقلاب ماجرا صورتی متفاوت یافت.

به گزارش آنا، پس از پیروزی انقلاب و ورود محمد‌رضا پهلوی به آمریکا و عدم استرداد وی از سوی آمریکا به دولت ایران که به دنبال آن تسخیر سفارت آمریکا و و افشای اسناد جاسوسی این سفارت‌خانه توسط دانشجویان پیرو خط امام را رقم زد، دولت ایالات متحده آمریکا نیز در راستای حفظ منافع خود و بالطبع علیه جمهوری اسلامی ایران دست به اقداماتی زد از جمله: بلوکه کردن دارایی‌های ایران، قطع روابط سیاسی و نظامی و تبلیغاتی در بیستم فروردین 59 و نخستین دور محاصره اقتصادی علیه ایران در خرداد 1359.

آخرین تماس رسمی و دیپلماتیک در سطح عالی بین ایران و آمریکا مربوط می‌شود به دیدار سایروس ونس وزیر خارجه آمریکا(در دوران کارتر) و ابراهیم یزدی(وزیر خارجه دولت موقت) در مجمع عمومی سازمان ملل(1979) که در شهریور 1358 در نیویورک انجام شد.

مهمترین محور بحث یزدی-ونس در سال 1358 به موضوع استرداد محمدرضا پهلوی باز می‌گشت.

هرچند در آبان 1358 دیدار برژنسکی (مشاور امنیت ملی دولت کارتر) با بازرگان، یزدی و چمران در حاشیه سالگرد جشن انقلاب الجزایر حاشیه ساز شد و نهایتا به استعفای دولت موقت بازرگان منجر شد اما آخرین تماس رسمی و دیپلماتیک در سطح وزیران خارجه به دیدار فوق الذکر در نیویورک بازمی‌گردد.

دیدارهای غیر رسمی

بحران گروگانگیری 1980- 1979

پس از به گروگان گرفته شدن 52 تن از دیپلمات‌های آمریکایی در مرکز سفارت این کشور در تهران، مذاکراتی میان دولت کارتر و مقامات ایران صورت گرفت. در این زمان آمریکا برای افزایش فشار، واردات نفت از ایران را متوقف و میلیاردها دلار از دارایی‌های ایران را مسدود کرد. نتایج این مذاکرات قرارداد الجزیره در سال 1981 بود که براساس آن ایران گروگان‌ها را آزاد می‌کرد و آمریکا نیز متعهد می‌شود در سیاست‌های ایران دخالت نکند.

"ایران کنترا" یا "مک‌فارلین"

آیت‌الله هاشمی رفسنجانی رییس وقت مجلس شورای اسلامی در سخنرانی خود در سالگرد تسخیر سفارت آمریکا توسط دانشجویان پیرو خط امام دست به یک افشاگری داغ زد. وی در این سخنرانی به سفر رابرت مک فارلین مشاور امنیت ملی کاخ سفید با نام مستعار شون دولین همراه با پاسپورت ایرلندی به تهران اشاره می‌کند.

ماجرای ایران–کنترا (Iran Contra affair) که به ماجرای مک‌فارلین و یا ایران گیت نیز معروف است،جنجالی‌ترین دیدار غیر رسمی بین مقامات دو کشور مربوط بعد از انقلاب به شمار می‌آید. این سفر هیات آمریکایی به سرپرستی مک فارلین مشاور امنیت ملی آمریکا به ایران آغاز شد. علت این سفر هیات آمریکایی در ارتباط با کمک ایران برای آزادی گروگان‌های آمریکایی در لبنان در عوض خرید تسلیحات نظامی بود.

شبکه تلویزیونی ABC آمریکا به نقل از منابع دولتی در همان روز‌ها اعلام کرد؛ رابرت مک فارلین اخیراً به منظور ارائه پیشنهاد فروش قطعات یدکی تسلیحات امریکایی به ایران یک ماموریت سری به تهران انجام داده است. ماموریت مزبور توسط مسوولان شورای امنیت ملی در کاخ سفید سازماندهی شده و تعداد کمی از اعضای دولت از آن آگاهی داشته اند.

دیدار "رایان کراکر" با سه دیپلمات ایرانی

رایان کراکر که به عنوان دیپلمات در ایران قبل از انقلاب، لبنان، عربستان، افغانستان و عراق فعالیت کرده است در خاطراتی که از مذاکرات ژنو در سال 2001 و پیش از حمله به افغانستان منتشر کرده برخی گوشه‌های مذاکرات خود با هیات ایرانی را برای اولین بار فاش کرده است.

این دیپلمات باتجربه آمریکایی در کتاب خاطرات خود نوشته است یک هفته پس از حملات 11 سپتامبر به پاریس و ژنو پرواز داشته تا با مقامات کشورهای مختلف از جمله مذاکره‌کنندگانی از ایران دیدار داشته باشد. وی نوشته است: «شوک وارد شده بر آمریکا باعث شده بود که واشنگتن با تمام شرکای محتمل و غیرمحتمل وارد معامله شده و برای جنگ علیه افغانستان آماده شود. من نیز به عنوان معاون وزیر خارجه در حوزه ایران، عراق و خلیج فارس رفته بودم تا با فرستادگانی از تهران گفت وگو کنم.»

آن گونه که رایان کراکر در خاطرات خود نوشته و هیچ‌گاه تکذیب نشد، هفته نخست اکتبر2001 و درست بعد از اظهارات جرج بوش در رابطه با حوادث 11 سپتامبر مبنی بر اینکه «یا با مایید یا با تروریست‌ها»، سه دیپلمات ایرانی به ژنو رفته و با کراکر درباره نحوه همکاری تهران-واشنگتن در جنگ با تروریسم دور یک میز نشستند. کراکر هیچ وقت به نام این سه دیپلمات اشاره‌ای ندارد و فقط گفته که هر سه تحصیل کرده آمریکا بوده‌اند.

دیدار جلیلی با معاون وزیر خارجه آمریکا

در تاریخ 10 مهر 1388 ، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در نشست خبری با خبرنگاران گفت که معاون وزیر خارجه این کشور در حاشیه نشست ژنو با دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران دیدار و گفتگو کرده است.

طبق گزارش منابع آمریکایی در ملاقات 45 دقیقه ای سعید جلیلی دبیر شورای امنیت ملی ایران از یک سو و ویلیام برنز نفر سوم وزارت امور خارجه امریکا و از دیپلماتهای ارشد وزارت امور خارجه امریکا موارد مهمی بین این دو دیپلمات در زمان نهار و زمانی که دیپلمات های دیگر درحال صرف نهار بوده اند رد و بدل شده است.

بر اساس اخبار غیررسمی، در این دیدارها مقامات ایالات متحده به جز «برقراری روابط کامل دیپلماتیک و بازگشایی سفارتخانه دو کشور»، پیشنهاد «همکاری‌های امنیتی میان دو کشور، پروازهای مستقیم آمریکا و ایران و صدور روادید برای ایرانیان» را ارائه کرده است.

دیدارهای «خاجی» با برنز و سولیوان

برخی اسناد منتشر شده ویکی لیکس در سال 2009 به تلگراف سفیر آمریکا در عمان اشاره دارد که در آن از آمادگی ایران برای مذاکرات پنهانی با مقامات آمریکایی در این کشور خبر داده است.

بر اساس تلگرافی که در آوریل 2009 توسط گری گراپو، سفیر سابق آمریکا در عمان، به واشنگتن ارسال شده است، عبدالعزیز الرواس، نماینده باسابقه سلطان قابوس در امور ایران و وزیر فرهنگ این کشور گفته بود: «ایران آماده است تا گفت‌و‌گوهایی بی‌سروصدا در سطح پایین با آمریکایی‌ها برگزار کند.»

الوراس به سفیر آمریکا گفته بود: «آنها آماده هستند و می‌خواهند که فضا را عوض کنند و شما نباید صبر کنید. شما ابزار مذاکره‌ بیشتری نسبت به آنچه آنها در دست دارند در اختیار دارید. از همه آنها استفاده کنید.» وی در ادامه افزود که ایران و آمریکا منافع مشترکی نیز دارند به مانند نبرد علیه طالبان در افغانستان و نیز مبارزه با قاچاق موارد مخدر در آسیای مرکزی.

در این دیدارها سرپرستی هیأت ایرانی را "علی‌اصغر خاجی"، معاون وقت امور اروپا و آمریکای وزیر امور خارجه بر عهده داشته که به دلیل نزدیکی انتخابات ریاست جمهوری در ایران، این مذاکرات نتوانست در مواضع دو طرف تغییری ایجاد کند.

ملاقات «تخت‌روانچی» با مقامات آمریکایی

بعد از روی کار آمدن حسن روحانی در ایران پنج دور مذاکره محرمانه بین مقامات ایران و آمریکا در عمان، نیویورک و ژنو برگزار شد. از طرف آمریکا برنز رهبری تیم مذاکره‌کننده را بر عهده داشت و از جانب ایران تخت‌روانچی تیم مذاکره‌کنند را هدایت می‌کرد. بنا به ادعای سایت المانیتور در برخی مراحل مذاکرات، عراقچی نیز به تیم مذاکره‌کننده‌ی ایران ملحق می‌شد.

بر اساس همین گزارش، برنز، روانچی و اعضای تیم‌های آنها ابتدا در ماه آگوست در عمان دیدار کردند؛‌ سپس دست‌کم دو بار در ماه سپتامبر در نیویورک دیدار کردند و مقدمات تماس تلفنی تاریخی بین روحانی و اوباما و نیز دیدار بین ظریف و کری را در سازمان ملل فراهم آوردند. آنها قبل از تداوم گفت‌وگوهای گروه 1+5 و ایران در ژنو در ماه اکتبر، بار دیگر در عمان دیدار کردند. سپس دو دور گفت‌و‌گوی دیگر در ماه نوامبر در ژنو، قبل و در حین مذاکرات ایران و 1+5، برگزار شد؛ مذاکراتی که منجر به انعقاد توافق‌نامه هسته‌ای موقت با عنوان برنامه اقدام مشترک در 24 نوامبر شد.

تماس تلفنی روحانی و اوباما

در ساعات پایانی روز جمعه 5 مهر 1392 (27 سپتامبر 2013) در حالی که حسن روحانی و هیئت ایرانی شرکت‌کننده در شصت و هشتمین مجمع عمومی سازمان ملل متحد از فرودگاه جان اف کندی قصد بازگشت به ایران را داشتند، حسن روحانی به عنوان رییس‌جمهوری برای نخستین بار پس از انقلاب با رئیس‌جمهوری ایالات متحده امریکا، باراک اوباما، از طریق تلفن مستقیماً گفتگو کرد و دو طرف بر اراده سیاسی برای حل سریع مساله هسته‌ای ایران تاکید کرده و زمینه را برای حل موضوعات دیگر و همکاری در مسائل منطقه‌ای مورد توجه قرار دادند.

این خبر به سرعت به خبر اول رسانه‌های بین‌المللی تبدیل شد و از آن به عنوان واقعه‌ای تاریخی یاد کردند. در این مکالمه روحانی با گفتن «روز خوبی داشته باشید» و اوباما در پاسخ با گفتن «متشکرم، خداحافظ» تماس را به پایان رساندند. این تماس تلفنی از آنجا که نخستین تماس تلفنی رئیس‌جمهور ایران و رئیس‌جمهور آمریکا بود و به نوعی نخستین تماس شفاهی مقام‌های ارشد جمهوری اسلامی ایران و مقامم‌های ارشد آمریکایی به شمار می‌رفت، در رسانه‌های داخلی و خارجی انعکاس گسترده‌ای داشت.

خبرهای مرتبط