معایب و مزایای فناوری دیجیتالی: از تحصیل تا آینده کاری

فناوری‌های دیجیتال در چند دهه اخیر بسیاری از ابعاد زندگی انسان‌ها را تغییر داده است. این تغییرات از یک سو مزایای بی‌شماری را به ارمغان آورده است و از طرفی تهدیداتی را نیز به دنبال داشته است. فناوری‌ها جهان ما را عادلانه‌تر و صلح‌آمیزترکرده و دستیابی به هریک از اهداف توسعه پایدار را تسریع نموده - از پایان فقر شدید تا کاهش مرگ و میر مادران و نوزادان، دستیابی به امور آموزشی یکسان و ارتقا سواد و.... اما فناوری‌ها همچنین می‌توانند حریم خصوصی را تهدید کنند، امنیت را از بین ببرند و به نابرابری دامن بزنند. بنابراین می‌توان تأثیرات فناوری را گستره‌ای از تغییرات منفی و مثبت دانست که در در این نوشته به برخی از آنها اشاره شده است

فناوری دیجیتال و ایجاد برابری در فرصت‌ها

فناوری‌های دیجیتال سریع‌تر از هرگونه نوآوری در تاریخ ما پیشرفت کرده‌اند و دامنه خدمات آن تنها در دو دهه حدود 50 درصد از جمعیت جهان در حال توسعه را متحول کرده‌ است. با افزایش اتصال، دسترسی به تجارت و خدمات عمومی، امور مالی و... سریع‌تر و عادلانه‌تر شده و فرصت دسترسی به این امور برای همگان یکسان گردیده است. چنانچه بسیاری از امور بانکی همچون انتقال وجه، از طریق روش‌های   مختلف مانند اپلیکیشن های انتقال وجه و بدون نیاز به وجه نقد انجام می‌شود. این امکان فارغ از جنسیت و یا وضعیت شغلی افراد، برای همگان امکانپذیر است.

همچنین در سایر بخش‌ها همچون بخش سلامت و آموزش و پرورش هم می‌توان این تساوی را به وضوح مشاهده کرد. در بخش سلامت، فناوری‌های دیجیتال با قابلیت هوش مصنوعی به نجات جان افراد، تشخیص بیماری‌ها و افزایش طول عمر کمک کرده است. در آموزش و پرورش، محیط‌های یادگیری مجازی و آموزش از راه دور امکاناتی را برای دانش‌آموزان فراهم کرده است که در غیر این صورت ممکن بود از آموزش محروم شوند.

خدمات عمومی همچنین از طریق سیستم‌های مجهز به بلاک چین، دسترسی به بسیاری از کالاها با سفارش از راه دور و نیز انجام خدمات اداری با دسترسی به اینترنت و خدمات مجازی، قابل دسترس‌تر شده و ظهور درگاه پرداخت اینترنتی برای سایت به کمک بسیاری از کسب و کارها آمده است که در نتیجه از بار اقدامات بوروکراتیک سنگین کاسته است.

تغییر مشاغل و آینده آن

در طول تاریخ، انقلاب‌های تکنولوژیکی نیروی کار و ماهیت آن را تغییر داده است. این تغییرات از یک سو، مشاغل جدیدی را به وجود آورده است که مبتنی بر فناوری‌های دیجیتالی هستند و از طرفی با ایجاد دورکاری، زمینه انجام کارها بدون حضور اجباری در محل کار را فراهم کرده است. به عنوان مثال، سازمان بین‌المللی کار تخمین می‌زند که تغییر به سمت اقتصاد سبزتر می‌تواند 24 میلیون شغل جدید در سراسر جهان تا سال 2030 ایجاد کند که مبتی بر اتخاذ شیوه‌های پایدار در بخش انرژی، استفاده از وسایل نقلیه برقی و افزایش بهره‌وری انرژی هستند.

پیرامون ماهیت کار نیز شاید وضعیت این روزهای بسیاری از مشاغل در شرایط کرونایی قابل ملموس باشد. چنانچه بسیاری از مشاغل به دلیل بیماری، با بهره‌گیری از فناوری‌های دیجیتال به اشکال دورکاری و... تبدیل شده‌اند. همچنین بسیاری از افراد به راحتی و از منزل می‌توانند حقوق خود را از طریق بانک‌های مجازی یا روش‌های کارت به کارت دریافت کنند و از همین طریق نیز خرید لازم را انجام دهند. برخی معتقدند این وضعیت ممکن است بعد از کرونا نیز همچنان ادامه داشته و ثابت شود.

تقویت دموکراسی و آزادی‌های شخصی

اینترنت یکی از بزرگترین پیشرفت‌های بشریت است. امکان برقراری ارتباط با افراد دیگر برای همه اهدافی که فرد می‌تواند در مورد آن فکر کند، خواه تحصیل، دانش یا خانواده، به ما آزادی می‌دهد و گزینه‌های بی‌شماری در مورد اینکه چگونه می‌خواهیم عمر خود را بگذرانیم ایجاد می‌کند. این فایده عظیم باعث می‌شود ما بتوانیم به روز زندگی کنیم. اینترنت امکان گسترش دوستی‌های آنلاین و کم‌هزینه در سراسر جهان را نیز فراهم کرده است و این موضوع گرچه ممکن است تهدیداتی را نیز به دنبال داشته باشد، اما برقراری ارتباطات انسانی را آسان‌تر کرده است.

معایب فناوری دیجیتال بر جوامع انسانی

همان بخش‌ها و اموری که فناوری دیجیتالی بر آنها تأثیر مثبت گذاشته است، همان امور با تهدیداتی نیز مواجه هستند که ممکن است بخشی از آنها ناشی از فناوری دیجیتال باشد. تهدید امنیت یکی از این موضوعات و از بزرگترین تأثیرات منفی فناوری دیجیتال است.  به عنوان مثال هک کردن اطلاعات شخصی افراد در حیطه‌های مختلف مالی، آموزشی و... می‌تواند بسیاری از دستاوردهای شخصی فرد را از بین ببرد.

علاوه بر این گرچه فناوری دیجیتال، دسترسی یکسان همگان به فرصت‌های برابر را فراهم کرده است؛ اما با این حال، تعداد کسانی که هنوز از مزایای این فناوری عقب مانده‌اند همانند افراد و دهک‌های پایین جامعه، کم نیست. این موضوع در مواردی نیز به تبعیضات جنسیتی نیز منجر شده است. به عنوان مثال، در سطح جهان، نسبت زنان استفاده کننده از اینترنت 12 درصد کمتر از مردان است. در حالی که این شکاف در اکثر مناطق بین سال‌های 2013 تا 2017 کاهش یافته است، در کشورهای کم توسعه یافته از 30 درصد به 33 درصد افزایش یافته است. نتیجه کلی این موضوع، تشدید اختلافات میان افراد و گروه‌های اجتماعی است. اختلافاتی که شاید پیش از پررنگ شدن نقش فناوری دیجیتالی، چندان زیاد نبود.

همچنین گرچه فناوری‌های دیجیتال دامنه ارتباطات انسانی را افزوده ولی بر ابعاد روابط عاطفی تأثیر منفی داشته است. این موضوع بر سلامت روانی افراد در بخش‌های مختلف نیز تأثیر منفی داشته است. چنانچه مطالعه‌ای در دانشگاه ایالتی کالیفرنیا نشان می‌دهد که فناوری دیجیتالی، تمرکز دانش آموزان را کاهش داده و باعث حواس پرتی می‌شود.

از دست رفتن بسیاری از مشاغل

گرچه فناوری دیجیتالی مشاغل زیادی را به وجود آورده و انجام بسیاری از کارها را آسان کرده است؛ اما در مقابل باعث از بین رفتن مشاغل زیادی هم شده است. چنانچه گزارش گروه‌هایی مانند مک کینزی نشان می‌دهد که 800 میلیون نفر می‌توانند شغل خود را به دلیل اتوماسیون تا سال 2030 از دست بدهند، همچنین نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که اکثر کارکنان نگران هستند که آموزش یا مهارت‌های لازم برای به دست آوردن یک شغل خوب را ندارند. بنابراین باید گفت برای استفاده بهتر از فناوری دیجیتال، تمرکز بر ایجاد راهکارهایی جهت دسترسی یکسان همگان بر این فناوری و کاستن از عوامل تهدیدزای آن اهمیت زیادی دارد.