هیچ تخمین قابل اعتمادی از فراوانی شقاق مقعدی در جمعیت عمومی وجود ندارد. برخی از مطالعات نشان می دهد که از هر پنج نفر یک نفر در طول زندگی خود دچار شقاق می شود. ممکن است این آمار پایین تر از واقعیت باشد،  زیرا ممکن است برخی از افراد از مراجعه به پزشک و عنوان مشکل خود خجالت بکشند. در ادامه به بررسی این بیماری، علائم و دلایل و روش‌های درمان آن خواهیم پرداخت:

شقاق چیست؟

شقاق مقعدی نوعی شکاف و پارگی در پوشش دیواره مقعد است. مقعد دهانه ای است که مدفوع از آن دفع می‌شود. پارگی به طور معمول سطحی و کوچک است اما در صورتی که به نوع مزمن تبدیل شود، ممکن است تا عضلات اسفنکتر ادامه یابد. شقاق اگر کمتر از شش هفته وجود داشته باشد حاد و اگر بیش از شش هفته وجود داشته باشد مزمن توصیف می شود.

هنگامی که یک شقاق ایجاد می شود، اسفنکتر داخلی مقعد معمولاً دچار اسپاسم می شود و باعث جدا شدن بیشتر پارگی، محدود شدن جریان خون در ناحیه، اختلال در بهبودی و ایجاد درد می‌شود.

علائم شقاق چیست؟

بیماران مبتلا به شقاق مقعد ممکن است ابتدا متوجه خونریزی و احساس پارگی یا سوزش مقعد در پی اجابت مزاج شوند. هنگامی که شقاق ایجاد می‌شود، این علائم می‌تواند پس از هر حرکت روده اتفاق بیفتد. درد مقعدی می‌تواند شدید باشد و از چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد.

خونریزی معمولاً حجم کمی دارد و اغلب قرمز روشن است و روی مدفوع مشاهده می‌شود. با این حال، خونریزی ممکن است رنگ کاسه توالت را تغییر دهد و ظاهر خونریزی شدید را به آن بدهد. برخی از بیماران همچنین متوجه خارش یا سوزش پوست اطراف مقعد می شوند.

چه کسانی در معرض خطر شقاق مقعد هستند؟

شقاق مقعدی ممکن است در هر فردی و در هر سنی رخ دهد. با بالا رفتن سن افراد، احتمال ایجاد شقاق مقعدی کاهش می‌یابد. افرادی که در گذشته دچار این عارضه بوده‌اند، در آینده نیز به احتمال زیاد دچار شقاق می‌شوند.

روش‌های درمان شقاق مقعدی

درمان های پزشکی و جراحی با هدف کاهش اسپاسم عضله اسفنکتر داخلی، منجر به تسکین درد و بهبود شقاق مقعدی می‌شود. افراد مبتلا به شقاق خفیف ممکن است این بیماری را بدون درمان پزشکی برطرف کنند، اگرچه میزان بهبودی بالاتر با درمان توسط پزشک همراه است. 

با توجه به اینکه یکی از دغدغه‌های مبتلایان به نوع مزمن زخم مقعدی این است که هزینه درمان شقاق چقدر است؟ استفاده از روش‌های دارویی می‌تواند برای بیماران به صرفه تر باشد.

در مقابل، افرادی که دارای شقاق مزمن مقعد هستند معمولاً نیاز به مداخله پزشکی دارند. درمان اولیه دارویی است و با هدف از بین بردن یبوست، نرم شدن مدفوع و کاهش اسپاسم اسفنکتر مقعدی انجام می‌شود. 

چندین روش برای کاهش اسپاسم اسفنکتر مقعدی وجود دارد که در ادامه توضیح داده خواهد شد. این اقدامات در 60 درصد بیماران موفقیت آمیز است.

با این حال، برخی از بیماران ممکن است بهبود نیابند یا ممکن است عود مکرر داشته باشند. چنین بیمارانی ممکن است به جراحی نیاز داشته باشند که در بیش از 95 درصد مواقع موفقیت آمیز است.

این درمان‌ها شامل استفاده از داروها و پمادهای موضعی مثل پماد نیتروگلیسیرین، آنتی فیشر، لیدوکائین، دیلتیژل و همچنین رعایت نکات مربوط به تغذیه است.

در صورتیکه استفاده از دارو و روش‌های خانگی موثر نباشد، باید به سراغ روش‌های پزشکی و درمان قطعی شقاق بروید که به شرح زیر است:

تزریق سم بوتولینوم: سم بوتولینوم یک سم عصبی است که توسط یک باکتری به نام کلستریدیوم بوتولینوم تولید می شود. این دارو به طور موقت عضلات را تا سه ماه فلج می کند و می توان آن را بدون بیهوشی یا آرامبخش در عضله اسفنکتر داخلی مقعد در مطب بالینی تزریق کرد. دوز بسیار کم است و عملاً هیچ خطری برای ایجاد مسمومیت بوتولیسم ندارد. بوتولینوم می تواند باعث بی اختیاری موقت و خفیف مقعدی (نشت گاز یا مدفوع) در برخی بیماران شود. از آنجایی که شامل تزریق می شود، معمولاً برای بیمارانی که به درمان موضعی پاسخ نمی دهند اختصاص داده می شود.

لیزر شقاق: روش لیزر فیشر به عنوان یکی از روش‌های نوین درمان این عارضه به شمار می‌رود و انتخاب افرادی است که از عمل جراحی هراس دارند یا کوتاه بودن دوران نقاهت از اولویت‌های آنها است. لیزر معمولا در کلینیک و بصورت سرپایی انجام می‌شود، اما برای تخمین هزینه درمان شقاق با لیزر نیاز به معاینه حضوری و بررسی کامل شرایط بیماری است. می‌توانید برای مشاوره و تخمین هزینه به این صفحه مراجعه کنید.

جراحی: روش‌های جراحی عموماً برای افرادی که علائم آن‌ها علی‌رغم درمان دارویی حداقل برای یک تا سه ماه ادامه داشته‌، اختصاص دارد. روش انتخابی اسفنکتروتومی داخلی جانبی نامیده می‌شود که با برش این عضله، اسفنکتر داخلی مقعد را شل می کند. این جراحی معمولا تحت بیهوشی عمومی برای بیمار ارائه می شود. درد ناشی از اسفنکتروتومی معمولاً خفیف است و اغلب کمتر از درد خود شقاق است. بیماران اغلب در عرض یک هفته به فعالیت عادی باز می‌گردند.

نگرانی اصلی در جراحی ایجاد بی اختیاری مدفوع است. بی اختیاری مدفوع می تواند شامل ناتوانی در کنترل گاز و/یا مدفوع باشد. بی اختیاری خفیف به شکل تراوش مقعدی می‌تواند در 45 درصد از بیماران در دوره بلافاصله پس از عمل رخ دهد و ممکن است توسط بیماران با بی اختیاری دائمی اشتباه گرفته شود.

چه چیزی باعث ایجاد شقاق مقعدی می شود؟

شقاق مقعدی می تواند در اثر ضربه به مقعد و کانال مقعد ایجاد شود. تروما می تواند ناشی از یک یا چند مورد از موارد زیر باشد:

• یبوست مزمن (طولانی مدت).
• زور زدن برای اجابت مزاج، به خصوص اگر مدفوع بزرگ، سفت و/یا خشک باشد
• اسهال طولانی مدت
• سکس مقعدی، کشش مقعد
• قرار دادن اجسام خارجی در مقعد

سایر دلایل ابتلا به شقاق یا فیشر مقعدی به شرح زیر است:

• عادات بد روده ای طولانی مدت
• عضلات اسفنکتر مقعد بیش از حد سفت یا اسپاستیک (عضلاتی که بسته شدن مقعد را کنترل می‌کنند)
• یک مشکل پزشکی زمینه‌ای، مانند بیماری کرون و کولیت اولسراتیو (انواع بیماری التهابی روده)؛ سرطان مقعد؛ سرطان خون؛ بیماری های عفونی (مانند سل)؛ و بیماری‌های مقاربتی (مانند سیفلیس، سوزاک، کلامیدیا، شانکروئید، HIV)
• کاهش جریان خون در ناحیه آنورکتال

شقاق مقعدی نیز در کودکان خردسال و در زنانی که به تازگی زایمان داشته‌اند، شایع است.

نحوه تشخیص شقاق مقعدی

شقاق مقعدی معمولاً بر اساس علائمی که در بالا توضیح داده شد و معاینه فیزیکی قابل تشخیص است. معاینه فیزیکی شامل جداسازی آرام باسن است که امکان بازرسی بصری ناحیه اطراف مقعد را فراهم می‌کند. شقاق‌هایی که در مکان‌های دیگر قرار دارند بیشتر با یک اختلال زمینه ای (مثلا بیماری کرون) مرتبط هستند.

معاینه رکتوم (قرار دادن انگشت دستکش دار در مقعد) یا آنوسکوپی (قرار دادن یک ابزار کوچک برای مشاهده کانال مقعد) اغلب در تشخیص اولیه شقاق قابل اجتناب است. این معاینات می تواند باعث افزایش درد شود و اغلب برای ایجاد یک تشخیص موقت بر اساس شرح حال و معاینه بصری ضروری نیست. 

اگر این نگرانی وجود داشته باشد که وضعیت پزشکی دیگری ممکن است در ایجاد شقاق نقش داشته باشد، ممکن است ارزیابی بیشتری لازم باشد. اگر تشخیص نامشخص باشد، معمولاً سیگموئیدوسکوپی یا کولونوسکوپی توصیه می شود، به خصوص اگر خونریزی مقعدی وجود داشته باشد.

کولونوسکوپی در بیماران 50 سال و بالاتر ترجیح داده می شود و همچنین می تواند برای غربالگری سرطان کولورکتال استفاده شود. در بیماران جوان‌تر که هیچ عامل خطری برای سرطان کولورکتال یا بیماری‌های روده ندارند، سیگموئیدوسکوپی ممکن است کافی باشد.

منبع خارجی: https://www.uptodate.com/contents/anal-fissure-beyond-the-basics