آبت الله محقق داماد: ما در ایران بدبخت‌شده جهل دینی هستیم و واقعاً بلایی بالاتر از جهل مقدس نیست

رئیس گروه مطالعات اسلامی فرهنگستان علوم با اشاره به اینکه حاکمیت موفق بر مبنای علم است، گفت: الان مشاهده می‌کنیم که گرانی دلار به عرش برین رسیده و دو سوم ثروت ما معلمان پوچ شده است. این به این علت است که مدیریت علمی وجود ندارد و مشکل کار این است.

به گزارش ایسنا، دکتر سید مصطفی محقق داماد در نشست علمی با موضوع «سرآمدی علمی و چالش‌های احراز آن در نظامات سنجش و ارزیابی علم» که در فرهنگستان علوم برگزار شد، با مطرح کردن یک سوال گفت: در این سخنرانی سرآمدی دانشمندان و دانشگاه‌ها مطرح شد؛ ولی چه نوع دانشی از بین دانش‌های متفاوت سرآمد است؟

وی با بیان اینکه در فلسفه یکی از بحث‌های مهم، موضوع تقسیم‌بندی علوم است، گفت: فرانسیس بیکن نوعی تقسیم‌بندی کرده ولی در علم اصول ما نیز این مورد بحث شده است. باید پاسخ داد که چه دانشی از همه دانش‌ها سرآمدتر و بالاتر است؟ حکمای ما حکمت و فلسفه را سرآمد دانش می‌دانستند.

رئیس گروه مطالعات اسلامی فرهنگستان علوم اظهار کرد: در تاریخ بشر با وجود پیشرفت علم و تکنولوژی، بشر عملاً به آرامش نرسیده و گرفتار جنگ بیشتر، خون‌ریزی بیشتر شده و حمام خون با دانش ایجاد کرده است. این نشان می‌دهد که در این بین مشکلی وجود دارد. بنابراین باید توجه کنیم که معیاری نیز برای سنجش دانش سرآمد در نظر بگیریم.

وی پیشنهاد داد: ما باید دانش سرآمد را دانشی معرفی کنیم که بشر را به صلح بیشتر، آرامش، انسانیت، احترام به حقوق دیگری و زندگی بهتر برساند.

محقق داماد در خصوص کلام امام علی (ع) که علم سلطان است، گفت: مفهوم این کلام این است که اگر کسی علم را بیاید، می‌تواند حکومت کند و اگر نیابد، بر او حکومت می‌کنند. فرانسیس بیکن تعبیر دیگری داشته و گفته که علم قدرت است.

وی ادامه داد: از نظر من مولا علی با کلام علم سلطان است، گفته هر کسی که می‌خواهد حاکمیت کند، باید مدیریت علمی بلد باشد. حاکمیت موفق بر مبنای علمی است. یعنی «بایستی» از این حرف برداشت می‌شود، این حرف توصیفی و descriptive نیست. یعنی این طور باید باشد و علم باید سلطان جامعه باشد.

وقتی درجامعه مدیریت علمی وجود ندارد

این عضو فرهنگستان علوم با اشاره به وضعیت فعلی جامعه گفت: الان مشاهده می‌کنیم که گرانی دلار به عرش برین رسیده و دو سوم ثروت ما معلمان پوچ شده است. این به این علت است که مدیریت علمی وجود ندارد و مشکل کار این است.

وی در خصوص اهمیت توجه به این‌که فلسفه و الهیات سرآمد دانش‌ها است، اظهار کرد: ما در ایران بدبخت‌شده جهل دینی هستیم و واقعاً بلایی بالاتر از جهل مقدس نیست. اگر جهل سبقه دینی داشته باشد، بلایی به سر می‌آید که الان در ایران شاهد هستیم. حتی اگر کسی می‌خواهد بی‌دین نیز شود، باید الهیات بداند.

علمی سرآمدتر است که تاثیر بیشتری دارد

در ادامه این جلسه دکتر حسن‌زاده، رییس ایرانداک در پاسخ به این سوال که دانش سرآمد چیست؟، گفت: علمی بهترین است که نافع‌ترین باشد. هرچیزی که بتواند نفع بیشتری برساند، بیشتر مورد توجه است. ولی اگر بخواهیم عمل‌گراتر فکر کنیم که علم سرآمد کدام است، باید این سوال را با جواب نسبی در نظر بگیریم و شاید نتوان گفت کدام علم بهترین است.

وی با بیان اینکه امروزه دنیا به سمت اثرگذاری و ایمپکت رفته است، توضیح داد: یک مدتی می‌گفتند که چقدر درونداد (input) داری و چقدر برونداد (output) به دست آوردی؟ بعد دیدند که output کافی نیست و گفتند چقدر outcome‌ (دستاورد مهم) دارید. الان می‌گویند دستاورد و outcome نیز کافی نیست، ایمپکت و تاثیر آن چقدر است؟ دنیا به این سمت می‌رود که تاثیر یک علم چیست. بنابراین باید در سرآمدی یک دانش نیز باید بگوییم که علمی سرآمدتر است که تاثیر بیشتری دارد.

وی افزود: برای مثال برای ما چیزی مهم‌تر است که این آلوگی، تورم، ترافیک و این دعوا و جدل را از سر ما بردارد. بنابراین باید این موضوع را نسبی دید. اما در کل این‌که فلسفه مهم‌ترین است، یک چیز پذیرفته شده است. فلسفه مادر علم‌ها است و همه علوم با چرا آغاز می‌شود که فلسفه آن را برای ما روشن می‌کند.

حسن‌زاده در پاسخ به یکی از حاضرین در مورد نسبت سرآمدی با مرجعیت علمی، گفت: بخشی از سرآمدی مرجعیت است و اگر یک سازمانی سرآمد باشد، بخشی از آن مربوط به مرجع بودن آن است.

در همه موضوعات نمی‌توان مرجع بود

وی در پاسخ به این‌که آیا می‌شود یک کشور را در همه چیز مرجع کرد، گفت: نه چنین امکانی وجود ندارد. اگر یک کشور در یک موضوعی و دایر بر یک مبحث مرجع است، نمی‌تواند برای همیشه نیز مرجع باشد. ممکن است در طول زمان تغییر پیدا کند. کما این‌که کشورهایی بودند که یک روزی مرجع علم بودند و امروز نیستند.

وی تصریح کرد: بنابراین این مرجعیت نه می‌تواند همه و هیچ باشد و نه می‌تواند همیشگی باشد. مرجعیت جزئی و نسبی و دارای زمان است.

علم‌یاوری با علم‌باوری اتفاق می‌افتد

رییس ایرانداک در پاسخ به این‌ سوال که آیا گزارش‌های ایرانداک، مطالعه می‌شود و در تصمیم‌گیری‌ها استفاده می‌شود یا خیر؟ گفت: ما معمولاً راه را نشان می‌دهیم، ولی باید توجه داشت که علم حکم نمی‌کند. ما نقص‌ها و چالش‌ها را عنوان می‌کنیم، ولی یک مدیری اجرا می‌کند و مدیر دیگری ممکن است اجرا نکند. این موضوع دیگری است. من فکر می‌کنم البته وضعیت حاکی از این است که نقص‌هایی وجود دارد و باید علم به عمل برسد. اینکه علم مؤثر بشود، نیازمند اراده، زیرساخت، فرهنگ، همکاری و ... است.

وی به اهمیت علم باوری اشاره کرد و گفت: یک نکته مهم در جامعه علم باوری است. این‌که ببینیم بیرون از ساختمان دانشگاه نیز علم را قبول دارند یا خرافات را قبول دارند؟ پس اگر علم باوری اتفاق نیفتد، علم یاوری نیز اتفاق نمی‌افتد. یکی از مسئولیت‌های نهاد علم این است که نور را بتاباند و بگوید که این نور است. مسائل فرهنگی خیلی اهمیت زیادی در این موضوع دارد.