احمدی نژاد خواهان نشستن كنار قذافى و سخنرانى در اجلاس ٨٨ بود، اما ليبى نپذيرفت

ايرنا: «حسین جابری انصاری» از آن دسته دیپلمات هایی است که گذشته از مسئولیت های مهم نمایندگی دستگاه دیپلماسی درعرصه رسانه و شبکه های اجتماعی هم حضور فعالی دارد. اخبار مربوط به مذاکرات خود با طرف های خارجی را با سرعت منتشر می کند و تقریبا مقالات و گزارش های مهم و قابل اعتنایی که در رسانه های کشور منتشر می شود را با مخاطبان خود به اشتراک می گذارد.

وی علاوه بر این به نوعی توانسته با بهره گیری از این ظرفیت شبکه های اجتماعی حلقه وصل دیپلمات ها و کارشناسان وزارت امور خارجه شود. وقتی از وی درباره پایان رسانه مکتوب سوال کردیم گفت حرف زدن از پایان رسانه مکتوب رفتن به پیشواز واقعیات و یا آرزوهاست. 

به باور دستیار ارشد وزیر امور خارجه مهمترین کارویژه رسانه بازنمایی واقعیت هاست و باید توجه داشت که گاهی اوقات تصویر از واقعیت و بازنمایی آن از خود واقعیت مهمتر است جابری انصاری یکی از ضعف های فضای رسانه ای را این می داند که گاهی بازنمایی واقعیات را با خود واقعیت یکی فرض می کنیم.

جابری انصاری در این گفت و گوی نوروزی از ماجرای پایان ماموریت خود در لیبی گفت و گفت که تابستان 88 از مرکز از من خواسته شد برای استقبال از رئیس جمهور وقت بعنوان مهمان ویژه در اجلاس سران آفریقا با مقامات لیبی هماهنگی های لازم را انجام دهم اما رئیس سرویس امنیت خارجی و نخست وزیر سابق آقای ابوزید عمر دورده صراحتا گفت ما نمی‌توانیم چنین کاری بکنیم حداکثر از ایشان بعنوان مهمان عادی مثل سایر مهمانان استقبال خواهد شد.

ایرنا: اگر بخواهید در جریان خبرهای روز قرار بگیرید از چه منابع و چه رسانه ای استفاده می کنید؟ رسانه اول شما چیست؟

جابری انصاری: پاسخ سوال شما اگر امروز است، واقعیت این است که اولین خبرها را از فضای مجازی می گیرم اما نه یک نقطه از فضای مجازی. منابع مختلف را می بینم و راستی آزمایی می کنم. چون فرض من این است که در فضای مجازی بویژه در ایران بر خلاف قاعده عقلی و شرعی اصاله البرائه باید اصل را بر دروغ بودن خبر گذاشت. اما به این معنا نیست که هر چه در فضای مجازی می بینم به آن اعتماد دارم. نه اتفاقاً در فضای مجازی بسیاری از خبرها و تولیدها جعلی و ساختگی است و حداقل در فضای مجازی ایران صنعت فوروارد یک صنعت رایج هست. بنابراین اخبار را من از فضای مجازی ایران دنبال می‌کم اما تطبیقی، مقایسه ا‌ی ،و دلالت های درون خبر و با در نظر گرفتن قرائن جانبی خبر.بسیاری از اوقات هم خبرها دقیق نیست و زود می فهمم که خبر چقدر به واقعیت نزدیک است. قبلا من روزنامه خوان حرفه ای بودم به طوری که روزی پنج شش روزنامه حرفه ای را می‌خواندم. در دوره اوج روزنامه نگاری در ایران بعد از انقلاب من معروف بودم وقتی از دکه جلو وزارت خارجه روزنامه می‌گرفتم نگاه می‌کردند که این کیست. چون من از جیب خودم چند روزنامه می خریدم و یک روزنامه خوان حرفه‌ای بودم ولی هم به خاطر گرفتاری‌های خودم هم به خاطر تحولاتی که اتفاق افتاده، افول کرده است.

ایرنا: با توجه به حوزه فعالیتی که دارید، در رسانه های عربی چه از کدام رسانه ها استفاده می کنید؟

جابری انصاری: از سایت ها و صفحات مجازی رسانه‌های معروف عربی اخبار را دریافت می کنم. هنوز حداقل مقالات و گزارش های اصلی روزنامه های معروف عربی را مطالعه می کنم.

ایرنا: فرق خبرنگاران با دیپلمات ها چیست؟

جابری انصاری: خبرنگار خبرنگار است دیپلمات دیپلمات.در حوزه هایی کار ما و اهل رسانه به دلیل تحولاتی که اتفاق افتاده است مماس می شود. قبلا مرزها سفت و سخت تر بود اما الان دیپلمات‌ها وارد حوزه رسانه شده‌اند و رسانه‌ها هم در حوزه دیپلماسی فعال شده‌اند ولی هر کدام کار ویژه جدایی دارند. رسانه بیشتر در حوزه بازنمایی واقعیت کار می کند و دیپلمات ها در حوزه ساختن واقعیت ها و تاثیر گذاری بر واقعیت ها تلاش می‌کنند. اما این مرز مرز کاملی نیست. گاهی دیپلمات ها به ضرورت وارد حوزه بازنمایی واقعیت هم می‌شوند و گاهی رسانه‌ها در ساختن واقعیت نقش‌آفرینی می‌کنند.

ایرنا: آیا این شرایط به رسانه و دیپلماسی کمک کرده است؟

جابری انصاری: هم دیپلماسی جزئی از کار و توجه رسانه‌ها را می سازد و هم بخش مهمی از تاثیرگذاری های مجموعه دیپلماسی با حوزه رسانه مماس می شود. به همین دلیل خود دیپلمات ها هم به ضرورت این تصویرسازی ها و بازنمایی های واقعیت ها که در تثبیت واقعیت و کاری که دیپلمات ها می کنند، نقش اساسی ایفا می کنند.

ایرنا: شما در عرصه اطلاع رسانی سرعت عمل بالایی دارید.خبرها را چگونه تولید و منتشر می‌کنید؟

جابری انصاری: من هیچ دوره ای ندیده ام و خیلی هم فکر نمی‌کنم ویژگی خاصی دارد. کاری که انجام می دهم را معمولی و حداقلی می بینم.چون واقعا فرصت ندارم.همیشه ابزارم همراهم است و یک موبایل همه چیز من هست؛ کامپیوترم هست، نوت بوکم هست، لپ تاپم هست.گاهی حتی آقای دکتر ظریف در سفرها می‌بیند من خبر تایپ می کنم. می‌گوید شما با این صفحه کوچک چطور کار می کنید ولی من با همین صفحه کوچک کارم را انجام می دهم. اگر همراه کسی باشم که مذاکره می کند در حین همان گفت وگو و مذاکره کارم را انجام می‌دهم. وقتی هم خودم گفت وگو می کنم در اولین دقایق پشت بند ملاقات سعی می کنم کار کوتاه خبری را انجام دهم.

ایرنا: فکر می کنید مهمترین نقطه ضعف و آسیبی که امروز در فضای رسانه‌ای کشور وجود دارد، چیست.برخی از پایان رسانه مکتوب یا پایان خبرنویسی حرف می زنند.پیش بینی تان از آینده چیست؟

جابری انصاری: من هم کمابیش بحث هایی که در جریان است را دنبال می‌کنم. فکر می کنم حرف زدن از پایان رسانه مکتوب رفتن به پیشواز واقعیت یا آرزوهاست. رسانه‌های مکتوب ضعیف شده اند بویژه در ایران از آنچه در کل دنیا اتفاق می‌افتد ضعیف‌تر شده‌اند ولی هنوز نمی شود از پایان رسانه مکتوب حرف زد. رسانه های مهمی در دنیا داریم که شکل دهنده ذهن نخبگان هستند، مثل برخی روزنامه‌های معروف در دنیا و حتی منطقه خود ما که تاثیرگذاری خود را دارند. بنابراین حرف زدن از پایان رسانه مکتوب بزرگنمایی تحولی هست که با ملایمت در حال اتفاق افتادن است که البته تاثیرات خود را هم داشته است. 

اینکه ضعف رسانه‌های ما چیست، فکر می کنم مهمترین کارویژه رسانه تصویرسازی و بازنمایی واقعیت هاست وتعریف خودم را هم همیشه دارم که تصویر از واقعیت در سیاست از خود واقعیت مهم تر است و اگر ضعفی داریم که ما داریم، به نظر من در همین کار ویژه اصلی رسانه و در نحوه بازنمایی واقعیت و تمایز بین واقعیت و بازنمایی واقعیت است.

ما گاهی در فهم این دو دچار مشکل می‌شویم؛ هم در رسانه و هم در مخاطب رسانه. آنچه در رسانه بازنمایی می شود الزاماً نباید منطبق با واقعیت باشد، واقعیت یک چیز است، بازنمایی از واقعیت چیز دیگر. کار رسانه بیشتر بازنمایی واقعیت است البته به دلیل تاثیرگذاری در شکل دادن به واقعیت‌ها هم تاثیر دارد یعنی در دیوار بسته بازنمایی واقعیت منحصر نمی ماند بلکه می تواند در شکل دادن به واقعیت هم تاثیر داشته باشد ولی کار ویژه اصلی رسانه بازنمایی واقعیت است.اگر از ادبیات اقتصادی برای تقریب به ذهن استفاده کنیم، شبیه مفهوم بسته بندی در تولید و تجارت است؛در واقع خود جنس واقعیت است و بسته بندی بازنمایی واقعیت است؛ ما در بسته‌بندی واقعیت‌ها دچار مشکل هستیم.جزء دیگر از مشکلات ما این است که گاه اساسا واقعیت را با بازنمایی واقعیت یکی فرض می‌کنیم در حالی که این دو مکمل هم هستند. برای این که واقعیت را خوب بسته بندی کرد و خوب بازنمایی واقعیت کرد اولین نکته این است که تمایز این دو را از هم بازشناسی کنیم، این مقداری درهم تنیده هست و مشکلات زیادی برای ما ایجاد کرده است.

ایرنا:غیر از خبر خواندن و مطبوعات اگر یک ساعت فراغت داشته باشید چه کاری انجام می دهید؟

جابری انصاری: من از دوران شکل گیری شخصیتم از نوجوانی تا به امروز دو سه عشق دارم - زندگی به معنای عام آن نه به معنای کار خاص-، یکی کتاب خواندن است.مثلا شبی که آقای دکتر ظریف استعفا داد من یک ساعت موبایلم را به برق وصل کردم که شارژ شود و من در آن مدت رمانی که هشام مطر نویسنده انگلیسی لیبیایی الاصل از درباره بازگشت خود به لیبی بعد از سقوط قذافی و گم شدن پدرش و داستان مهاجرین از وطن و فرزندان یک کشور که به اجبار از کشورشان جدا شده‌اند نوشته است،در آن یک ساعت من این کتاب را می‌خواندم. وقتی موبایلم را برداشتم دیدم در این یک ساعت چه اتفاقاتی افتاده که به نحوی مرتبط با من هم می شد.

ایرنا: شما خبر استعفا را در آن یک ساعت نداشتید؟

جابری انصاری: ایشان دقایقی قبل از اینکه من موبایل را کنار بگذارم مطلبی را در ارتباط با این موضوع به من گفتند و من هم پاسخی دادم. بعد موبایلم را کنار گذاشتم و فکر نمی‌کردم که چنین طوفانی در راه باشد وگرنه من عموما تا نیمه شب آنلاین هستم. در این فاصله اتفاقاتی افتاده بود که بعدا همه دیدیم و شاهد بودیم.

بنابراین یک عشق کتاب خواندن دارم و هنوز هم هر وقت فرصت کنم این کار را انجام می‌دهم. یکی از علاقه مندی های من شنیدن موسیقی، بیشتر موسیقی های سنتی و آواز ایران از معروفین هست و یکی هم دیدن فیلم هست؛ البته فیلم دیدن من در این سال ها عموماً به دوران جشنواره فیلم فجر بیشتر منحصر شده است و در همه شب های جشنواره فیلم های تولیدی سال سینما را به صورت فشرده می بینم. 

ایرنا: اگر بخواهید در این ایام توصیه ای برای خوانندگان این گفت و گو داشته باشید، چه کتابی را معرفی می کنید؟

جابری انصاری: من هیچ کتاب یا مورد خاصی را نمی گویم. فقط این را می‌گویم که زندگی بدون کتاب، بدون موسیقی و بدون فیلم خیلی چیزها کم دارد و من متحیرم که اصلاً چگونه می شود در این دنیای در حال تحول و نو شونده بدون اینها زندگی کرد و اسمش را زندگی گذاشت.

ایرنا:کوه هم می روید؟

جابری انصاری: یکی از لذت های زندگی هم حتما تفرج در طبیعت هست. حالا کوه به معنای تخصصی نمی‌روم؛ نه فرصت می کنم و نه آنقدر قابل این موضوع هستم ولی به معنای گشت و گذار در طبیعت و قدم زدن و بالا رفتن از کوه هر وقت فرصت کنم معمولا جمعه ها با برخی از دوستان گشتی می زنیم.

ایرنا: شما جزو دیپلمات‌هایی بودید که در دولت قبل مشکلاتی برای شما پیش آمد و از ظرفیت شما استفاده نشد.در آن مدت شما مشغول به چه کاری بودید ؟

جابری انصاری: من در اواخر دوره اصلاحات بعنوان سفیر ایران در لیبی شروع به کار کردم.پیش از دولت قبل من در ماموریت بودم. دوستان لطف کرده و ما را تحمل کردند. حالا لیبی هم خیلی در مجرای اصلی سیاست ایران نبود در آن مقطع روابط ایران و لیبی فروکش کرده بود و لیبی به سمت غرب حرکت می‌کرد و خبری نبود که حساسیت آفرین باشد.

بازگشت من هم بعد از انتخابات جنجالی سال 1388 بود.در آن مقطع به طور ناگهانی از مرکز به من ابلاغ شد که آقای احمدی‌نژاد می خواهند در اجلاس سران آفریقا که بنا بود تابستان 88 در لیبی برگزار شود، شرکت کنند و هماهنگی‌های اولیه با سفیر وقت لیبی در تهران آقای سعد مجبر انجام شده که ایشان بعنوان مهمان ویژه در اجلاس سران آفریقا شرکت کنند و ملاقات های جنبی هم با روسای شرکت کننده در اجلاس داشته باشند. من مکلف شدم سریعا با دولت لیبی هماهنگی‌های لازم را انجام دهم برای اینکه این سفر با موفقیت انجام شود و با رئیس جمهور ایران تعامل مهمان ویژه انجام شود. در آن زمان تمام مقامات لیبی در شهر سرت بودند و فرصت هیچ هماهنگی نبود و من با ماشین سفارت سریع به سمت شهر سرت که کنگره خلق لیبی در آنجا در حال برگزاری بود رفتم ودر حاشیه نشست های کنگره خلق لیبی مقامات مختلف از جمله وزیر خارجه آقای موسی کوسه و رئیس سرویس امنیت خارجی و نخست وزیر سابق آقای ابوزید عمر دورده که هر دو از رجال نزدیک قذافی بودند را ملاقات کردم. وزارت خارجه لیبی به صورت دیپلماتیک به من پاسخ داد اما ابوزید دورده صراحتا اعلام کرد که ما در شرایطی نیستیم که با رئیس جمهور ایران بعنوان مهمان ویژه تعامل کنیم. حداکثر کاری که می‌توانیم بکنیم اینکه ایشان هم یکی از 20 مهمان اجلاس باشند. این در حالی بود که از من خواسته شده بود سخنرانی در افتتاحیه، نشستن در کنار رئیس اجلاس یعنی آقای قذافی و برنامه های مهمان ویژه را هماهنگ کنم. همانگونه که پیش از آن دولت وقت قطر در نشست دوحه برای رئیس جمهور ایران فراهم کرده بود. به من اعلام شد که وزارت خارجه به صورت دیپلماتیک پاسخ تو را می دهد ولی واقعیت این است که ما نمی‌توانیم چنین کاری بکنیم حداکثر از ایشان بعنوان مهمان عادی مثل سایر مهمانان استقبال خواهد شد. من از همان جا این پیام را به آقای متکی وزیر خارجه وقت منتقل کردم.آقای باقری معاون وقت عربی هم بعنوان پیش هیئت آمده بودند.آقای متکی اعلام کردند پس به لیبیایی ها بگویید که سفر انجام نخواهد شد و ما به طرابلس برگشتیم. فردا صبح ساعت ده و نیم صبح حکم پایان ماموریت به ما ابلاغ شد. البته بعد ازچهار سال و اندی؛ یعنی مأموریت من تمام شده بود ولی این ابلاغ پایان با عدم تدارک این سفر تقارن پیدا کرد که واقعا خارج از اراده و کنترل ما بود و تلاش‌مان را کردیم ولی لیبیایی ها آماده ارائه چنین سرویسی نبودند.

ایرنا: وقتی که به تهران برگشتید شما نیروی آزاد بودید؟

جابری انصاری: وقتی که به تهران برگشتم چند سال در دفتر مطالعات نیروی رها شده بودیم و به همراه تعداد دیگری از سفرا که برمی‌گشتند، کسی کاری با ما نداشت. در آن دوره در وزارت خارجه از من خواستند مدیریت گروه خاورمیانه و خلیج فارس دفتر مطالعات را بر عهده بگیرم من هم گفتم اگر بتوانم کمکی کنم انجام می‌دهم.ولی گردش کار را انجام دادند و آن مدیریت برای من تصویب نشد. بعد در این باره پیگیری کرده بودند گفته بودند که این را اصلاً پیگیری نکنید و اسم ایشان را که در پایین در وزارت خارجه می بریم حساس هستند.

ایرنا:استعلام جواب نداده بود؟

جابری انصاری: نه الزاما استعلام رسمی، ولی دوستانی که مدیریت را بر عهده داشتند ما را خارج از مجموعه خود تلقی می کردند در حالی که هیچ وقت نگاهم به سیاست و اقدامات سیاسی نگاه بسته با فرم بندی های جناحی و جریانی نیست. من هم مثل همه ایرانیان عقاید و نگاه خاص خود را دارم اما در کار دیپلماتیک و سیاسی همیشه سعی کردم در حد فهم و درک خودم نگاه ملی ایران را بعنوان جمهوری اسلامی ایران نمایندگی کنم نه نگاهی که با تفسیرهای بسته و ضیق. ولی دوستان به هر دلیل فکر می‌کردند خودی نیستیم و اما و اگر می گذاشتند و مدیریت گروه مطالعاتی من انجام نشد تا یکی دو سال بعد که معاون دیگری در پایان آن دولت تعیین شد و ایشان با جدیت پیگیری کرد و من مدیر گروه خاورمیانه و خلیج فارس شدم. دولت جدید که شروع شد معاون عربی آفریقایی از من خواست بعنوان مشاور معاونت مشغول شوم و مدتی بعنوان مشاور مشغول بودم و بعد مدیرکل خاورمیانه شدم.

ایرنا: شما با سفرای سابق هم ارتباطاتی دارید؟چند نفر را توانستید دورهم جمع کنید؟

جابری انصاری: من با همه دوستان وزرا و مسئولین سابق، مدیر و غیرمدیر رابطه توام با احترام داشته و دارم؛ این هایی که عرض کردم ارتباطی با رابطه انسانی و اخلاقی و احترامی که برای همه پیشکسوتان خود در وزارت خارجه دارم،هستم و خواهم بود،ندارد.به هر حال در آن دوره که این دوستان خیلی هنری در ما نمی دیدند و خودی حساب نمی کردند، فراغ بیشتری داشتم، یک مقدار همت کردم برای یک کار زمین مانده و حلقه وصل شدن بین تعداد زیادی سفرایی که از ماموریت برگشته بودند و مسئولیتی نداشتند و در حالت رها شدگی و جلسات هفتگی بودند. من شروع کردم برخی جنبه‌های زمین مانده مانند مراسم‌ها ،فوت ها تسلیت ها، را انجام دهم مثل امضا جمع کردن بین جمع سفرای سابق. مثلا زمانی که دولت جدید شروع به کار کرد دو همکار ما یعنی آقای ظریف و محمود واعظی پست های وزارتی گرفتند، به اینها پیام تبریک دادیم. در آن مقطع بر روی ایده تشکیل انجمن سفرای جمهوری اسلامی کار می کردیم.

جلسات مفصلی با همکاران داشتیم و اساسنامه را آماده کردیم و مراحل اولیه هماهنگی‌ها را انجام دادیم. بعد که من مشغول شدم و این مسئله رها شد. اما در دوره ای که در پایین مشغول شدم دیدم ساده ترین کار برای ادامه کاری که شروع کرده بودیم، استفاده از ظرفیت های شبکه های ارتباطی است و گروه هایی را در شبکه های اجتماعی تاسیس کردم. حلقه ای به نام یاران شکل گرفت که تا امروز هم کار می کند و حدود 600 نفر از مدیران و کارشناسان و دیپلمات‌های نخبه وزارت خارجه از چند نسل - یعنی کسانی که از 59 ،60 وارد وزارت خارجه شدند تا کسانی که امروز در وزارت خارجه هستند یا در قوای دیگر و بخش های دیگر قوه مجریه هستند، بازنشستگان، شاغلان در این مجموعه حضور دارند.در واقع ترکیبی هست جمعی از همکاران شروع کردیم و به مرور عضوگیری جدید ادامه دارد و درخواست‌های عضویت یا توسط خود افراد یا همکاران عضو معرفی می‌کنند اگر شرایط مجموعه را داشته باشند وارد می شوند و همان اوایل منشوری تحت عنوان منشور یاران درست کردیم که چارچوب کار هست. الان یاران جزو عناوینی است که در مجموعه وزارت خارجه از آن حرف زده می‌شود و شبکه ارتباطی از قدیمی ها تا جدیدها است. البته در حدی که می‌شود برای حلقه ارتباطی یک محفل فکری انجام داد البته با مراعات ظرافت‌ها و محدودیت های فضای مجازی شکل گرفته و چند نسل را با هم مرتبط کرده است.

ایرنا: تعطیلات عید امسال کجا هستید؟

جابری انصاری: امسال در دماوند خواهم بود فکر می کنم هیچ کار دیگری نکنم، مهمانی، دیدارها تجدید دیدارها کتاب خواندن، کتابخانه ام را در آنجا به پا کردم و کتاب هایم را در جا به جا می کنم و مشغول کتاب بازی می‌شوم.