تله ای که سپاه نباید در آن گرفتار شود

ترامپ با قراردادن نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در لیست گروه‌های تروریستی موج جدیدی را علیه ایران آغاز کرده است. موجی که با واکنش‌های گسترده بین‌المللی و داخلی مواجه شده است. در عرصه بین‌المللی اغلب متحدان آمریکا از اقدام جدید ترامپ ابراز نگرانی کرده و نسبت به آینده حضور ترامپ در قدرت خوشبین نیستند. 

به گزارش آرمان، در داخل کشور نیز واکنش‌ها نسبت به این اقدامات فراگیر و گسترده بوده است. بی‌شک مهم‌ترین اظهارات از آن دکتر رمضان‌زاده سخنگوی دولت اصلاحات بود که به صراحت عنوان کرد: «به‌رغم اختلاف نظرهای داخلی در مقابل دشمن بی‌منطق از نیروهای مسلح خود حمایت می‌کنیم.» اظهاراتی که عطاءا... مهاجرانی وزیر ارشاد دولت اصلاحات نیز آن تکمیل کرد و اقدام اخیر ترامپ را محکوم کرد. نمایندگان مجلس شورای اسلامی نیز در یک حرکت سمبولیک با پوشیدن لباس سپاه پاسداران وارد صحن مجلس شدند تا حمایت یکپارچه خود را از سپاه نشان دهند. به همین دلیل و برای تحلیل و بررسی مهم‌ترین پیامدهای اقدام اخیر ترامپ، «آرمان» با فریدون مجلسی دیپلمات سابق کشور و تحلیلگر روابط بین‌الملل گفت‌وگو کرده است. وی معتقد است: «مهم‌ترین دستاورد ترامپ این بوده که مجادله «اعراب-اسرائیل» را به مجادله «ایران-اسرائیل» تغییر داد. این اقدام نیز به‌صورت دوطرفه بوده است؛ یعنی آمریکا با مشخص‌کردن مسیر برای اعراب و اسرائیل و رایزنی با دوطرف فضا را به سمتی هدایت کرده که این مجادله شکل خود را به مجادله ایران و اسرائیل بدهد». در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید:

‌‌هدف ترامپ از قراردادن نام سپاه پاسداران در لیست گروه‌های تروریستی چیست؟ چرا ترامپ تلاش می‌کند از ایران چهره غیرواقعی به جهان ارائه کند؟

اقدام ترامپ بیشتر شکل تهدید دارد. این در حالی است که سپاه قدس از مدت‌ها پیش تاکنونی مورد تحریم قرار گرفته است. وضعیت به شکلی است که شرکت‌هایی نیز که به نوعی با سپاه قدس در ارتباط بوده‌اند و برخی مقامات سپاه قدس مورد تحریم آمریکا قرار داشته‌اند. از سوی دیگر انتخابات اسرائیل نزدیک است و به‌نظر می‌رسد ترامپ با دست‌زدن به چنین اقداماتی تلاش می‌کند از مواضع نتانیاهو در اسرائیل حمایت کند تا وی همچنان در قدرت باقی بماند. ترامپ و تیمی که در شرایط کنونی قدرت را در اختیار دارد از ابتدا رویکردی در پیش گرفتند که نشان می‌داد با سیاست‌های جمهوری اسلامی در منطقه خاورمیانه و سطح بین‌المللی مخالفت می‌کنند. به همین دلیل نیز تصمیم گرفتند تا آنجا که امکان دارد عرصه را بر ایران تنگ کنند. ترامپ در آینده نیز به‌دنبال ضربات شدیدتری به ایران خواهد بود و دنبال آن است که عرصه را بر ایران به شکل‌های مختلف تنگ‌تر کند. ترامپ در زمانی که قصد داشت تحریم‌های جدیدی را علیه ایران اعمال کند تلاش کرد کشورهای دیگر را نیز در این اقدام با خود همراه کند. با این وجود در این زمینه توفیق چندانی پیدا نکرد. در نتیجه تصمیم گرفت شدت تحریم را تا آنجا که امکان دارد بیشتر کند. ترامپ به‌دنبال ایجاد خشم در بین نیروهای نظامی ایران و به‌خصوص سپاه پاسداران است تا نیروهای نظامی ایران به شکلی مواضع آمریکا در منطقه خلیج فارس را تهدید کنند. در چنین شرایطی ترامپ جنگی را آغاز خواهد کرد و تقصیر آن را به گردن ایران خواهد انداخت. بهترین راه در مقابل مخمصه‌ای که ترامپ تدارک دیده شکیبایی همراه با اقدام سنجیده است.

‌‌شرایط نتانیاهو در انتخابات اسرائیل به چه صورت است که ترامپ تلاش می‌کند با چنین اقداماتی از وی حمایت کند؟ آیا این احتمال وجود دارد که نتانیاهو قدرت را در اسرائیل از دست بدهد؟

ترامپ به‌خوبی مفاسد نتانیاهو را درک می‌کند چون خودش هم‌نوع اوست. ترامپ به‌خوبی به این نکته آگاهی دارد که مفاسد مالی نتانیاهو جایگاه وی را در میان گروه‌های چپ اسرائیل تضعیف کرده است. گروه‌هایی که سال‌ها از نظام حکومتی اسرائیل دور مانده‌اند. این در حالی است که تیمی که در کاخ سفید مدیریت آمریکا را در دست دارد علاقه دارد نتانیاهو همچنان در قدرت بماند. دلیل این مساله نیز این است که رویکرد نتانیاهو قرابت و نزدیک بیشتری با رویکرد ترامپ در کاخ سفید دارد. در نتیجه ترامپ تلاش می‌کند تا آنجا که امکان دارد نتانیاهو در قدرت باقی بماند تا متحد و همراه بهتری برای سیاست‌های آینده ایالات متحده آمریکا داشته باشد.

‌‌آیا اقدام اخیر ترامپ درباره سپاه پاسداران با همراهی کشورهای دیگر و به‌خصوص کشورهای اروپایی مواجه خواهد شد و یا اینکه اروپاییان همچنان به‌صورت کجدار و مریز با سیاست‌های ترامپ برخورد خواهند کرد؟

در نگاه نخست کشورهای اروپایی اهمیتی به اقدام ترامپ در مقابل سپاه نخواهند داد. این در حالی است که کشورهای اروپایی عملا با برخی تحریم‌های ترامپ علیه ایران همراهی کرده‌اند. نکته دیگر اینکه برخی مواضع و اظهارات کشورهای اروپایی را نگران کرده است. بسیاری از رهبران کشورهای اروپایی این نگرانی را به صراحت عنوان کرده‌اند. به هر حال کشورهای اروپایی به شکل‌های مختلف از اسرائیل حمایت می‌کنند و دوست ندارند موجودیت اسرائیل به خطر بیفتد. به همین دلیل شاید به‌صورت علنی از اقدام اخیر ترامپ حمایت نکنند اما نسبت به این اقدام احساس نگرانی نیز نخواهند کرد. اتحادیه اروپا همواره نسبت به آمریکا به ایران نزدیک‌تر بوده و روابط دیپلماتیک و تجاری گسترده‌تری با ایران داشته که در شرایط کنونی نیز این روابط پابرجاست. اتحادیه اروپا بازار ایران را برای خود دارای اهمیت می‌داند و به همین دلیل علاقه دارد این بازار را همچنان برای خود حفظ کند و آن را از دست ندهد. نکته دیگر اینکه کشورهای اروپایی مذاکره با ایران را مثبت ارزیابی می‌کنند و همچنان علاقه دارند در مذاکره با ایران باقی بمانند. با این وجود اتحادیه اروپا همچنان خود را حامی اسرائیل می‌داند و با سیاست‌های ایران در مقابل اسرائیل مخالف است.

‌‌ترامپ با چنین اقداماتی که در بین روسای جمهور گذشته آمریکا دیده نشده، دنبال چیست؟ آیا وی به‌دنبال این است که خود را به‌عنوان «قهرمان تاریخ» به مردم آمریکا و جهان معرفی کند؟

تاکنون در تاریخ آمریکا سابقه نداشته که فردی تا بدین‌حد غیراصولی رفتار کند و مورد حمایت گروه‌های راست هم قرار بگیرد. در عین حال رویکردهای اخیر ترامپ حالت پوپولیستی و عوام‌فریبی دارد. ترامپ تلاش می‌کند با چنین حربه‌هایی توده‌های مردم که معمولا در سیاست در گوشه نشسته‌اند به میدان بیاورد. هیتلر نیز در آلمان از چنین حربه‌هایی استفاده کرد. هیتلر حتی با چنین رویکردهایی به قدرت رسید. در آن زمان آلمان کشور عقب‌افتاده‌ای نبود. جمهوری وایمار در آن زمان دارای احزاب قوی و رویکردهای دموکراتیک بود. با این وجود هیتلر با رویکردهای پوپولیستی و عوام‌فریبانه موفق شد به قدرت دست پیدا کند و به همین دلیل لطمات جبران‌ناپذیری به دموکراسی کشور آلمان وارد کرد. بنده معتقدم این خطر تاحدودی در شرایط کنونی در آمریکا نیز وجود دارد. رویکردی که ترامپ در این کشور در پیش گرفته در نهایت به دموکراسی آمریکا صدمه خواهد زد. ترامپ در ابتدای به قدرت رسیدن مردم را در مقابل مهاجران و مسلمانان قرار داد و جامعه آمریکا را دوقطبی کرد. اغلب سیاست‌های ترامپ رنگ و بوی پوپولیسم و عوام‌فریبی دارد و وی تلاش می‌کند با این رویکرد سیاست‌های خود را در آمریکا به پیش ببرد. واقعیت این است که رقبای اقتصادی و سیاسی ایالات متحده آمریکا در دوران ترامپ موفقیت‌های زیادی به دست آوردند و موفق شدند قدرت خود را در زمینه‌های مختلف افزایش دهند. امروز سیاست‌های امپریالیسمی چین در اقصی نقاط جهان خود را نشان داده که فواید اقتصادی زیادی برای این کشور به همراه داشته است. این در حالی است که ترامپ در دوران ریاست جمهوری خود تنها به ایجاد هیاهو و جنجال روی آورده و بازی را به رقبای اقتصادی و سیاسی خود واگذار کرده است. اگر ترامپ همچنان به همین شیوه عمل کند شک نکنید که در آینده بازی را به‌صورت کامل به رقبای خود واگذار خواهد کرد.

‌‌واکنش سپاه پاسداران در مقابل اقدام اخیر ترامپ چه خواهد بود؟ آیا شرایط به سمتی خواهد رفت که فضای منطقه خاورمیانه متشنج‌تر از گذشته شود؟

در عمل این اتفاق رخ داده و فضای منطقه خاورمیانه نسبت به گذشته متشنج‌تر شده است. با این وجود بنده معتقدم فرماندهان سپاه که سنی از آنها گذشته و تجربه فراوانی را پشت سر گذاشته‌اند در این زمینه نیز شکیبایی در پیش خواهند گرفت و تا آنجا که امکان دارد در زمینی که ترامپ برای آنها طراحی کرده بازی نخواهند کرد. در شرایط کنونی ایران تلاش خواهد کرد روابط خود را با کشورهای منطقه تقویت کند و با رویکردهای اصلاحی که در سیاست خارجی در پیش خواهد گرفت فضای بین‌المللی را به سمتی هدایت کند که ایران به‌دنبال هیچ‌تنش و جنگی با هیچ‌کشوری نیست بلکه به‌دنبال روابط مسالمت‌آمیز با کشورهای مختلف جهان است. هرچه تصمیمات دیپلماتیک ایران از فضای هیجانی و احساسی دور باشد به همان اندازه کشورهای مختلف جهان حقانیت ایران را بیشتر باور خواهند کرد و احترام بیشتری برای ایران در عرصه بین‌المللی قائل خواهند بود.

‌‌شورای عالی امنیت ملی در مقابله با تصمیم جدید ترامپ نیروهای آمریکا در غرب آسیا را در فهرست گروه‌های تروریستی قرار داده است. این مقابله به‌مثل چه پیامدهایی برای منافع آمریکا در منطقه خاورمیانه خواهد داشت؟ آیا باید در انتظار اصطکاک بیشتر بین نیروهای سپاه و آمریکا در خلیج فارس بود؟

اقدام شورای عالی امنیت ملی و اظهارات فرماندهان سپاه در پاسخ به تبلیغات گسترده ترامپ در جهت مشروع جلوه‌دادن تصمیم خود بود و رویکرد صحیحی بوده و ایران باید چنین واکنشی از خود نشان می‌داد. با این وجود اگر نیروهای مسلح ایران و به‌خصوص سپاه قصد داشته باشد پاسخ عملی به اقدام اخیر ترامپ بدهد به احتمال زیاد با پاسخ آمریکا همراه خواهد بود که در نهایت به تنش و جنگ احتمالی در خاورمیانه تبدیل خواهد شد. بنده فکر نمی‌کنم چنین رویکردی در دستور کار ایران قرار داشته باشد و سپاه قصد داشته باشد آغازگر جنگی باشد که از مدت‌ها قبل آمریکا و ترامپ دام آن را برای ایران گسترده‌اند. آمریکا و ترامپ مدت‌هاست برای ایران و سپاه در خلیج فارس دام پهن کرده تا شرایطی را به وجود بیاورد که سپاه آغازگر جنگ باشد تا آمریکا بتواند به پاسخ احتمالی خود مشروعیت بین‌المللی بدهد و ایران را آغازگر جنگ معرفی کند. با این وجود ایران در این زمینه بسیار هوشیار عمل کرده و به‌رغم حضور موثر در خلیج فارس اجازه نداده که آمریکا به هدف خود دست پیدا کند.

‌‌به‌نظر شما ترامپ تا کجا و تا چه حدی علیه ایران به پیش خواهد رفت؟

ترامپ از روز نخست اعلام کرده که قصد مقابله با ایران را دارد. مهم‌ترین دستاورد ترامپ در این زمینه نیز این بوده که مجادله «اعراب-اسرائیل» را به مجادله «ایران-اسرائیل» تغییر داده است. این اقدام به‌صورت دوطرفه بوده است. یعنی آمریکا با مشخص‌کردن مسیر برای اعراب و اسرائیل و رایزنی با دوطرف فضا را به سمتی هدایت کرده که این مجادله شکل خود را به مجادله ایران و اسرائیل بدهد. پیامد این قضیه نیز این بوده که موفق شده‌اند سفارت خود را در قدس تاسیس کنند بدون اینکه اعراب واکنش جدی نسبت به این مساله از خود نشان دهند. از سوی دیگر سرزمین‌های جولان را متعلق به اسرائیل معرفی کرده‌اند بدون اینکه کسی برای آنها مزاحمتی ایجاد کند. این در حالی است که اگر مساله درباره ایران در منطقه خاورمیانه مطرح شود، اغلب اعراب فریاد می‌زنند و نسبت به این مساله متعرض می‌شوند. با این وجود اعراب در مقابل اقدامات اخیر آمریکا و اسرائیل سکوت اختیار کرده‌اند و هیچ‌واکنشی نشان نداده‌اند. بنده معتقدم در چنین شرایطی ایران باید مساله اعراب و اسرائیل را بار دیگر به خود آنها بازگردانده و پیوسته هوشیاری خود را حفظ کند. ایران به‌خوبی می‌داند که عرصه بین‌المللی جایی نیست که بتوان با احساسات و هیجانات در آن تاثیرگذار بود. فضای بین‌المللی دارای مختصات و ویژگی‌های خاص خود است که عمل در این فضا نیازبه تعقل و دوراندیشی دارد. به همین دلیل نیز هرچه مناقشه ایران و آمریکا به سمت احساسات حرکت کند بیم تنش و برهم‌خوردن آرامش مردم، بیشتر می‌شود. ترامپ از درگیری احتمالی با ایران برای خود سپری خواهد ساخت تا ضعف‌های دوران ریاست‌جمهوری‌اش را پشت این سپر پنهان کند و به‌واسطه تبلیغات گسترده‌ای که در این زمینه انجام خواهد داد، شرایط به قدرت رسیدن خود در چهارسال آینده را فراهم کند. بنده معتقدم اگر ترامپ نتواند به اهداف خود درباره ایران دست یابد شانس چندانی برای پیروزی در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا نخواهد داشت. نشانه‌های این مساله نیز در انتخابات میان‌دوره‌ای مجلس سنا آمریکا به وجود آمد که دموکرات‌ها موفق شدند کرسی‌های مجلس را از جمهوری‌خواهان پس بگیرند.