ایران و سازمان همکاری شانگهای

دکتر مهدی سنایی

مدیریت محترم جلسه، آقایان و خانم ها!*

در ابتدا لازم می دانم از نهادهای برگزار کنندگان این همایش، به ویژه «آکادمی اقتصاد ملی و خدمات دولتی وابسته به ریاست جمهوری فدراسیون روسیه» و «مؤسسه سیاست گذاری اقتصادی گایدار» در برگزاری موفقیت آمیز این همایش تقدیر و تشکر نمایم. از این که فرصت حضور در این همایش و طرح دیدگاه های کشورم در مورد یکی از موضوعات مورد توجه این همایش را داشتم خرسندم. من سخنرانی خود را در زمینه «جمهوری اسلامی ایران و سازمان همکاری شانگهای» ارایه می نمایم.

موضوع جهانی شدن باعث شده که ائتلاف‌ها افزایش یافته و بیش از گذشته اهمیت پیدا کنند. به همین جهت در دهه گذشته بسیاری از ائتلاف‌ها و سازمان‌ها فعال و تقویت شده است و کشورها خواسته‌ها و منافع خود را در چارچوب مجموعه‌ای از کشورهای همسو دنبال می‌کنند. ظرفیت‌های سازمان همکاری شانگهای و همچنین توانمندی‌های آن، با دارا بودن بیش از یک سوم جمعیت جهان، وسعت قابل توجه و توانمندی‌های اقتصادی نوید یک ائتلاف بالقوه توانمند را می‌دهد.

جمهوری اسلامی ایران از ابتدای تاسیس سازمان همکاری شانگهای همواره پیگیر فعالیتها و نقش سازنده اعضای این سازمان به عنوان یک مجموعه موثر در رویدادها و حوادث سیاسی و اقتصادی جهان بوده و از اهداف این سازمان در تحکیم اعتماد، دوستی متقابل بین کشورهای عضو، توسعه همکاری‌های همه جانبه با هدف حفظ و تحکیم صلح، امنیت و ثبات در منطقه، رویارویی مشترک با تروریسم، تجزیه‌طلبی و افراط گرایی در همه نوع مظاهر آنها، کنترل و مبارزه با مواد مخدر و تسلیحات حمایت نموده و با عضویت ناظر در این سازمان در سال 2005، تمایل خود را به همکاری با آن نشان داده و سعی نموده در پیشرفت و عملی نمودن اهداف این سازمان موثر باشد.

امروز افراط گرایی و تروریسم به یک معضل سیاسی، امنیتی مهم در سطح منطقه ای و جهانی تبدیل شده است و بیم آن می رود که عناصر افراطی در منطقه و حوزه کشورهای عضو شانگهای بیش از این نفوذ کنند و امنیت این کشورها را با چالش جدی مواجه نمایند. با توجه به اینکه جمهوری اسلامی ایران یکی از کشورهای پیشرو در مبارزه با افراط گرایی و تروریسم منطقه ای می باشد، آماده است تا تجربیات خود را با کشورهای عضو شانگهای در میان گذارد و در جهت تقویت امنیت و ثبات منطقه مشارکت فعال تری داشته باشد.

همکاری برای مبارزه با قاچاق مواد مخدر، یکی از دغدغه های مهم این سازمان می باشد. در این زمینه نیز می توانیم نقش مهم ایران طی سال های گذشته در مبارزه علیه قاچاق و سوداگری مواد مخدر از افغانستان را به یاد آوریم. هزینه های فراوان مالی و جانی جمهوری اسلامی ایران برای مبارزه با مواد مخدر بسیار چشمگیر بوده و بارها مورد تقدیر سازمان ملل و کشورهای مختلف قرار گرفته است. علاوه بر مناسبات رو به توسعه ایران در روابط دو جانبه با اکثر اعضای سازمان، در فرمت چند جانبه مبارزه با مواد مخدر با مشارکت تعدادی از اعضای سازمان همکاری دارد. چنین ظرفیتی می تواند ارزش افزوده ای بر اقدامات سازمان در این زمینه باشد.

پیوستن کشورهای منطقه از جمله جمهوری اسلامی ایران به سازمان همکاری شانگهای، با هدف تشریک مساعی و هم افزایی ظرفیتهای اقتصادی منطقه و همچنین مقابله با تهدیدهای امنیتی است و این سازمان می تواند از نتایج و منافع مثبت افزایش اعضاء و ظرفیت های جمعی بهره مند شود. قرار گرفتن در یک موقعیت ژئواستراتژیک میان دو قطب پیشرفته اقتصادی جهان یعنی شرق آسیا و غرب اروپا، سازمان همکاری شانگهای را از منظر عناصر زیربنایی توسعه بسیار قدرتمند و توانا ساخته است.

توسعه همکاری های تجاری و اقتصادی جهت رسیدن به ثبات پایدار منطقه ای راهکار قوی برای تقویت سازمان همکاری شانگهای است. این سازمان از ظرفیت ها و منابع روزافزونی برخوردار است که تاکید و گسترش بر آنها در پرتو حضور روسیه و چین می تواند معادلات منطقه ای بین المللی را متوازن نماید. ظرفیت‌سازی برای گسترش همکاری‌های اقتصادی منطقه‌ای امری ضروری است و در چارچوب چنین نهادهایی است که فرصت گسترش تجارت و سرمایه‌گذاری‌های متقابل و توسعه همکاری‌های صنعتی و اقتصادی افزایش می‌یابد.

خانم ها ، آقایان محترم،

با عنایت به وضعیت خاص منطقه‌‌ای و بین‌المللی، جمهوری اسلامی ایران مایل است که به اشکال و روش‌های گوناگون با مجموعه‌های بزرگتر منطقه‌ای و بین‌المللی همکاری نماید و برخی از خواسته‌ها و منافع خود را در آن چارچوب تعریف نماید. ایران علاقمند همکاری با سازمان شانگهای در زمینه‌های اقتصادی و تجاری، انرژی، حمل و نقل و ترانزیت می باشد. منافع مشترک ایران و اعضای سازمان، ضرورت تقویت همکاری‌ها را ایجاب می نماید و ظرفیت و نقش بالای جمهوری اسلامی در این همکاری ها می تواند موجب تقویت اعتبار و قدرت سازمان شانگهای شود. عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای برای روابط اقتصادی این سازمان با شرکایش در سراسر آسیا مفید خواهد بود.

ایران هجدهمین اقتصاد برتر دنیا، چهارمین تولید کننده نفت در جهان، دارای دومین ذخایر گازی جهان، حائز رتبه دهم در صنعت گردشگری، بزرگترین و بیشترین میزان صنایع در حوزه خاورمیانه و شمال آفریقا، رتبه چهارم دنیا به لحاظ تنوع تولیدات محصولات کشاورزی می‌باشد. موقعیت جغرافیایی ایران به سبب قرار گرفتن در میان شرق و غرب، نقش مهمی در مبادلات اقتصادی و گسترش همکاری‎های کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای دارد. به همین سبب در چند سال اخیر همکاری‎های ایران و سازمان همکاری شانگهای رو به گسترش بوده است.

با توجه به افزایش مصرف انرژی در جهان و حضور کشورهای بزرگ تولید کننده و مصرف کننده انرژی در سازمان همکاری‌ شانگهای، زمینه مناسبی جهت همکاری در موضوع انرژی وجود دارد و جایگاه و نقش ممتاز ایران در این زمینه نیز مشخص است. ایران علاوه بر آن که یک تولید کننده بزرگ نفت و دارای ذخایر گسترده گاز جهان محسوب می شود، با برخی از اعضای سازمان به ویژه هند و چین همکاری نزدیکی برای تأمین بخشی از نیازهای انرژی آن ها داشته است. بازار ایران نیز به روی کشورهای عضو این سازمان به منظور فعالیت در زمینه های اکتشاف و استخراج حوزه های هیدروکربنی باز است.

همزمان با رشد فزاینده مبادلات اقتصادی و شکل گیری ساختار وابستگی متقابل در نظام بین الملل، اهمیت موضوعاتی همچون حمل و نقل و ترانزیت بیش از پیش آشکار شده است و در واقع یکی از مهمترین ابعاد فرآیند جهانی شدن ساختار پیچیده نظام وابستگی متقابل در بعد اقتصادی است که همه بازیگران نظام بین الملل بسته به میزان توانایی های خود در آن به ایفای نقش می پردازند. جمهوری اسلامی ایران بواسطه موقعیت جغرافیایی خود در مسیر عبور برخی از کریدورهای مهم حمل و نقل بین المللی قرار دارد که عبارتند از: کریدور شمال- جنوب که هند و آبهای آزاد جنوب را از طریق خاک ایران به منطقه قفقاز روسیه و شمال اروپا متصل می کند. کریدور شرق- غرب که چین و آسیای مرکزی در شرق و شمال را به قفقاز، آسیای غربی و دریای مدیترانه متصل می کند. کریدور سراسری راه آهن آسیا که کشورهای جنوب شرق آسیا، شبه قاره هند را از طریق یک مسیر ریلی به ترکیه و اروپای شرقی متصل می کند.

دیگر زمینه های اقتصادی برای همکاری ایران و سازمان همکاری شانگهای حایز اهمیت هستند. به ویژه این که ایران به پروژه های اقتصادی خوش آتیه اعضای مهم سازمان، یعنی «اتحادیه اقتصادی اوراسیا» و «کمربند اقتصادی راه ابریشم» علاقه مند است و مایل به همکاری و ایفای نقش در هر دو پروژه است. ایران مایل به برقراری رژیم تجارت آزاد با اتحادیه اقتصادی اوراسیا است و همکاری نزدیک تر با این اتحادیه را زمینه ای برای گسترش همکاری های اقتصادی ایران و این مجموعه از کشورها می داند. به علاوه ایران همواره نقش مهمی در جاده ابریشم قدیم و شاه‌راههای منطقه داشته و در این راستا از طرح جاده جدید ابریشم نیز حمایت می‌نماید. در همین زمینه فکر می کنم مفید باشد که برای چگونگی تطبیق اتحادیه اقتصادی اورسیا، راهبرد راه جدید ابریشم و همکاری های اقتصادی در چهارچوب سازمان شانگهای اندیشیده شود.

ایران به همکاری و شراکت در بخش های متعدد اقتصادی با اعضای سازمان، از جمله در زمینه های کشاورزی، تولید انرژی های غیرفسیلی، مخابرات و ارتباطات الکترونیک و همچنین به تقویت همکاری های بین بانکی و حمایت متقابل از سرمایه گذاری بین اعضای سازمان علاقه مند است. امکانات صنعتی، فن آوری و لجستیکی اقتصاد ایران نیز می تواند به گسترش و تقویت ظرفیت های اقتصادی سازمان کمک نماید. لذا عضویت کامل ایران در این سازمان، روابط اقتصادی ایران را با کشورهای عضو تحت تاثیر قرار خواهد داد و فرصت‌های بیشتری را برای همکاری‌ با آنها فراهم خواهد کرد.

با الحاق رسمی ایران به سازمان همکاری شانگهای این سازمان هم همکاری وسیعتری خواهد داشت و هم مشارکت و نفوذ آن در امور بین المللی بیشتر می شود. ورود رسمی ایران به این سازمان به معنای ارتباطات و همکاری های بیشتر میان اعضا است. اگر ایران عضو رسمی سازمان شود در بخش های مختلف از گردشگری گرفته تا تبادلات نیروی انسانی، انرژی، منابع، فرهنگ، کمک های انساندوستانه و موضوعات اقتصادی همکاری های گسترده تری در انتظار اعضای سازمان خواهد بود. انتظار می رود که با توجه به آغاز اجرای توافقات ایران و گروه 1+5 و لغو تحریم ها، در روزهای آینده و در دوران پساتحریم عضویت رسمی ایران در این سازمان که هم اکنون به صورت عضو ناظر است، شکل جدی تری به خود بگیرد.

با سپاس و تشکر از توجه شما.

*سخنرانی سفیر ایران در در همایش گایدار

گزارش خطا