حجت الاسلام جوادی آملی: اصرار بر روش های سنتی، جوانان را در مسیر گریز یا ستیز در برابر دین قرار می‌دهد

استاد حوزه علمیه قم با بیان اینکه اصرار بر روش های سنتی تقلید و تکلیف، جوانان را در مسیر گریز یا ستیز در برابر دین قرار می‌دهد، اظهار کرد: اگر بخواهیم موفق باشیم و برای آینده جوانان در حوزه دینداری تصمیم خوبی بگیریم باید رویکردها را تغییر دهیم و از مساله تقلید به تحقیق و از مساله تکلیف به اخلاق و حقوق روی بیاوریم.

حجت الاسلام والمسلمین مرتضی جوادی آملی در گفت و گو با شفقنا، نسبت به روند تحولات تجربه دینداری جوانان گفت: همواره بایستی نسبت به گرایشات دینی جوانان، تجربیات مختلفی را پیش رو داشته باشیم و از گذشته هم عبرت بگیریم. در گذشته دین‌گرایی بر اساس معرفت، منابع آگاهی و شناخت بوده اما امروزه دین‌گرایی بر مبنای عمل است. مردم هر وقت جای موفقیتی را در عرصه عمل ببینند و کامیابی مردم خصوصاً قشر جوان در عرصه کار و زندگی و تلاش وجود داشت، گرایش های دینی در آنجا بهتر شکل می‌گیرد.

دین‌گرایی در گذشته بر اساس معرفت و شناخت اما امروزه بر مبنای عمل است

او با اشاره به جایگاه عمل در منابع معرفتی گفت: اگر در گذشته منابع معرفتی را کتاب و جزوه های علمی شکل می داد، امروز صحنه عمل صحنه‌ای است که می‌تواند برای مردم و جوانان تجربه جدیدی را فراهم بیاورد چون ممکن است حرف‌ها، سخنان و حتی استدلال و براهین هم خوب باشد، اما در مقام عمل، کامیابی و نداشته باشد.

حرف و استدلال ممکن است در مقام عمل کامیابی نداشته باشد

استاد حوزه علمیه قم در ادامه افزود: بنابراین احساس می‌شود جوانان بیش از آنکه به منابع معرفتی که کتاب و سنت است توجه کنند بیشتر به صحنه‌های عمل و کامیابی هایی که در صحنه عمل مشاهده می کنند توجه دارند و به آنچه که به آینده و زندگی آنها مربوط می شود با هر گرایش فکری هم که باشد متمایل تر هستند. جا دارد که امروز دینداران و متولیان فرهنگ دینی عرصه عمل را میدان تجریه دین‌گرایی قرار دهند تا با توجه به پیش آمدن این مساله هم خودشان و هم جامعه از قافله علم و معرفت عقب نمانند.

دینداران و متولیان فرهنگ دینی عرصه عمل را میدان تجریه دین‌گرایی قرار دهند

جوادی آملی بیان کرد: برای عمل کردن به دو جریان دیگر نیازمند هستیم که صاحبان علم کمتر از آن برخوردار هستند؛ یک بحث تکنولوزی است تا معرفت به میدان عمل بیاید. به عبارت دیگر باید یک سلسله سازوکارهایی تامین شود که قدرت اجرایی پیدا کند. ممکن است به لحاظ معرفتی بنیان های محکمی داشته باشیم و اصول و براهین متقنی را پیاده کنیم اما تکنولوژی پیاده کردن آنها را نداریم و حتی نخواستیم از کسانی که چنین تجاربی دارند بهره مند شویم. فکر می کردیم این سبقه غرب و شرق باعث می شود که از کاروان علم عقب بمانیم اما خودمان هم پیاده سازی نکردیم؛ نه در داخل توانستیم آن تولید شایسته را داشته باشیم و از سوی دیگر الگو گرفتن از خارج را هم خیلی مناسب ندانستیم.

کارآموزان آشنا در میدان عمل خیلی فرصت حضور ندارند

او ادامه داد: بنابراین هم در میدان تکنولوژی و تبدیل علم به فضای فناوری خیلی تجربه و پختگی لازم وجود ندارد و هم کارآموزان آشنا در میدان عمل خیلی فرصت حضور ندارند؛ بلکه کسانی که در فضاهای سنتی رشد داشتند همچنان بر سرکار هستند.

کسانی که در فضاهای سنتی رشد داشتند همچنان بر سرکار هستند

این استاد حوزه با انتقاد از نبود جوانان در سطوح مختلف مدیریتی کشور اظهار کرد: اگر بخواهیم برآورد سطحی داشته باشیم می بینیم نسل جوانی که می تواند با آشنایی به تجارب علمی خوب و جدید، فعالیت هایی را در صحنه عمل پیاده کند نقش چندانی در سطوح مدیریتی کشور ندارند و این باعث می‌شود که نسل جوان و کسانی که توانمندی تجربی روز دارند در صحنه عمل نباشند. بعضا مهاجرت‌هایی که اتفاق می‌افتد نشان از همین واقعیت است که هم آینده روشنی را برای کار خودشان نمی بینند و هم دولت در فضای کاملا سنتی سیر می‌کند و از این تجارب ارزشمندی که جوامع پیشرفته علمی استفاده می‌کنند متاسفانه عقب افتاده است. گفتار و شنیدار در گذشته معیار بود اما الان رونق زیادی ندارد. لذا اگر در میدان عمل کسی نظریات خود را توانست با موفقیت پیش ببرد مورد قبول است در غیر اینصورت اگر حرف های خوب هم بزند کارآمدی نخواهد داشت.

بعضا مهاجرت‌هایی که اتفاق می‌افتد نشان از این دارد که جوانان آینده روشنی را برای کار خود نمی‌بینند

رییس بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسراء با اشاره به اینکه مردم در گذشته اهل تقلید و تکلیف بودند تصریح کرد: نکته دیگر که باید مورد توجه قرار بگیرد این است که در گذشته دو رویکرد جریان تقلید مدارانه و تکلیف مدارانه وجود داشت. یعنی در گذشته سعی بر این بود که افراد اهل تقلید و تکلیف باشند؛ اما امروزه جای این دو محور را دو جریان دیگری گرفته است که یکی بحث عقلانیت در امور و دیگری هم بحث حق و اخلاق است؛ یعنی امروز، حقوق و اخلاق جای تکلیف نشسته است و اگر در گذشته می‌گفتند انسان ها چه تکالیفی دارند امروز می گویند انسان ها چه حقوقی دارند؛ اگر در گذشته یک سلسله الزامات و وظایفی به انسان محول می شد اما امروز می‌گویند که رویکردهای اخلاقی چگونه است. لذا درحالی که ما می‌توانیم قالب های شایسته ای از حقوق و اخلاق را ارایه کنیم همچنان بر اساس روش های سنتی تکلیف و تقلید عمل می‌کنیم که جامعه و خصوصا جوانان را در مسیر گریز و یا ستیز در برابر دین قرار می دهد.

اصرار بر روش های سنتی تقلید و تکلیف، جوانان را در مسیر گریز یا ستیز در برابر دین قرار می‌دهد

او با تاکید بر لزوم تغییر رویکردها در جهت دینداری بهتر جوانان گفت: اگر بخواهیم موفق باشیم و برای آینده جوانان در حوزه دینداری تصمیم خوبی بگیریم باید رویکردها را تغییر دهیم و از مساله تقلید به تحقیق و از مساله تکلیف به اخلاق و حقوق روی بیاوریم و با توجه به اینکه دین گوهرهای فراوانی در حوزه اخلاق و حقوق دارد این جایگزینی کاملا امکان پذیر است. آیت الله جوادی آملی در گذشته کتابی تحت عنوان حق و تکلیف نوشتند و فرمودند که هر جا که تکلیف باشد در کنارش حقی است که اگر حق نماینده شود آن تکلیف دلپذیر خواهد بود؛ چون ما حق را گزارش نمی‌کنیم و فقط تکلیف را برای افراد الزام آور می دانیم مشخص است که آن کشش و جذابیت لازم را برای افراد ندارد.

چون ما حق را گزارش نمی‌کنیم و فقط تکلیف را برای افراد الزام آور می دانیم مشخص است که آن کشش و جذابیت لازم را برای افراد ندارد

جوادی آملی بیان کرد: بخشی از متولیان دین معتقد هستند که دین در همه بخش ها همه جانبه، زنده و پویا است و عده دیگر می‌گویند که دین فقط ناظر بر مسایل عبادی‌ای است که بین انسان و خدا مطرح است. لذا دسته دوم وظیفه‌ای ندارند چون مدعی این نیستند که دین می‌تواند زندگی دنیایی انسان‌ها را سامان بخشی کند؛ اما دسته اول که معتقدند دین یک حقیقت جامعی است که برای سعادت دنیا و آخرت جوامع طراحی شده پس باید پاسخگو باشند و نظام های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی که دارند باید این خلاءها را پوشش دهد و اجازه ندهند ناکامی‌ رخ دهد و طبعا اگر چنین دینی بخواهد ارائه شود متولیان باید پاسخگو باشند.

مدعیان همه جانبه و پویا بودن دین باید پاسخگو باشند و خلاءها را پوشش دهند

او ادامه داد: ما ادعا داریم یک نظام سیاسی قوی می‌تواند شوونات مختلف جوامع را سامان بخشی کند و در جهات مختلف توسعه ایجاد کند پس اگر نتوانیم چنین فضایی را ایجاد کنیم طبیعی است که مورد نقد قرار خواهیم گرفت و تا حدودی دین گریزی و دین ستیزی هم از این جایگاه بر می خیزد و باید به این افراد حق داد که چنین ناکامی ها را مشاهده می کنند.

رئیس بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسراء گفت: در قرون وسطی وقتی مردم دیدند که مدعیان دین حکومت ها را تشکیل دادند و بر اساس دیکتاتوری، الزاماتی را بر جوامع تحمیل می‌کنند لذا از دین فاصله گرفتند و ما شاهد هستیم در غرب سراغی از دین گرفته نمی شود چراکه دین را ناصحیح معرفی کردند و با توجه به انحرافی که در حوزه دین اتفاق افتاد جوامع نتوانستند مسیر درستی را انتخاب کنند.

در غرب با توجه به انحرافی که در حوزه دین اتفاق افتاد جوامع نتوانستند مسیر درستی را انتخاب کنند

جوادی آملی در خصوص شعار معنویت و عرفان در جوامع اظهار کرد: امروزه شاهد مطرح شدن ۲ شعار در جامعه هستیم که فریبی بیش نیست و جوامع ما را هم تهدید می کند؛ یک شعار معنویت و دیگر عرفان است که هر دوی آنها علی‌رغم جذابیت هایی که دارند جز فریب چیز دیگری نیستند. معنویتی که مبتنی بر معرفت نباشد و بنیان های معرفتی محکمی آن را تامین نکند آن معنویت در هوا است و هرگز نمی‌تواند صاحب خود را به باور درست برساند. امروز در داخل کشور هم شعار معنویت یک شعار جدی و جذابی شده است ولی اگر معنویت مبتنی بر باور دینی مستحکمی نباشد چون زمینه ای برای تثبیت موقعیت او نیست این انحراف را قطعا خواهد آورد.

شعار معنویت و عرفان علی‌رغم جذابیت هایی که دارند جز فریب چیز دیگری نیستند

او بیان کرد: امروز در داخل کشور هم بعضا در کسوت دینداران هم از معنویت و عرفان سخن می‌گویند و باید بگوییم که شعار معنویت یک شعار فریبنده و دروغین است و اگر مبتنی بر معرفت های اصیل دینی و بنیان های صحیح اعتقادی نباشد جوامع را قطعا به انحراف می برد و رهزنی دارد نه راهنمایی. لذا باید جوانان را نسبت به این مساله آگاه کرد. این مساله‌ای است که امروز جوانان غرب و شرق به آن مبتلا هستند و عرفان های کاذب و معنویت های دروغین باعث آلودگی فکری و اعتقادی جوان ها شده است.

استاد حوزه علمیه قم گفت: امروزه عده ای فکر می‌کنند که ما می‌توانیم دین را کنار گذاشته و جای آن معنویت را بگذاریم معنویتی که هیچ پایه ای ندارد؛ البته اصل معنویت یک ضرورت است و تردیدی در آن نیست که همه‌ی ما به معنویت احتیاج داریم. معنویت آن خلاء جدی جوانان است اما چه زمانی باید این خلاء را تامین کند مساله ای است که بایستی متولیان فکر و فرهنگ و دین جامعه راجع به آن تصمیم بگیرند.

جوادی آملی در پایان خاطرنشان کرد: متولیان فرهنگ باید متوجه این مساله باشند که این انحراف ها چه آسیب هایی به دنبال دارد و در آینده متوجه جوامع خصوصا جوانان خواهد بود و انشاالله با پیش بینی درست کارهای لازم صورت بگیرد.

گزارش خطا