اوباما و سوریه

 

با تبدیل شدن بحث استفاده از سلاح‌های شیمیایی در سوریه به یکی از موضوعات اساسی و عمده بین المللی و اظهار نظر دولت آمریکا مبنی بر استفاده دولت بشار اسد از این تسلیحات، کاخ سفید اعلام کرده که در جامه تنبیه دولت اسد آماده حمله به مواضع نظامی این کشور است. در ابتدای طرح این موضوع اکثر کشورها مهیای همراهی با آمریکا در این حمله بودند اما شنبه گذشته باراک اوباما اعلام کرد که تصمیم گیری در این خصوص را به کنگره آمریکا واگذار کرده و البته از کنگره می خواهد که مجوز حملات نظامی به سوریه را صادر کند. رئیس‌جمهور آمریکا در این سخنان بر جنبه تنبیهی بودن حملات تاکید و تصریح کرده است که هدف از حملات تغییر رژیم در سوریه نخواهد بود. این پرسش که ماهیت تصمیم گیری اوباما چگونه قابل تجزیه و تحلیل است محور این نوشتار قرار گرفته و در خلال بحث روشن خواهد شد که اوباما در مارپیچ مساله سوریه با سه صحنه پرنقش و پربازیگر سیاست داخلی آمریکا، سیاست منطقه‌ای و سیاست بین المللی روبرو است. البته در تمامی این صحنه‌ها به‌رغم تعدد بازی‌ها و بازیگرها هدف استراتژیک ایالات متحده تضعیف دولت سوریه است. به عبارت دیگر در شرایطی که نقطه کانونی تصمیمات اوباما تضعیف نظام سوریه است، با صحنه‌های پیچیده داخلی، منطقه ای و بین المللی نیز روبه‌رو است. در داخل ایالات متحده اوباما با صحنه بسیار خاص و ویژه ای روبه‌رو است: وی از یک سو زیر فشارهای گوناگونی برای مداخله نظامی آشکارتر و مستقیم تر در سوریه است که این فشارها به ویژه از سوی گروه‌های جنگ‌طلب و آتش‌افروزی که جنگ‌های پیشین آمریکا را در منطقه شکل دادند، دنبال می شود. از سوی دیگر برخی از عناصر جناح راست حزب جمهوریخواه- نئومحافظه کاران جدید که قالب نوینی به فعالیت‌های خود دادند- و بازیگران دیگری که با رژیم‌های اسرائیل و سعودی ارتباط تنگاتنگ و منافع مشترکی دارند بر طبل جنگ علیه سوریه در واشنگتن می کوبند. اما واقعیت دیگر که در سخنرانی چند روز پیش اوباما نیز مشهود بود این است که آمریکا از جنگ و درگیری در کشورهای دیگر خسته است. اما علت این خستگی در دو جنگ تقریبا نافرجام افغانستان و عراق در دوران ریاست جمهوری جورج بوش است که در حقیقت اوباما با مخالفت با این جنگ‌ها به پیروزی رسید و حتی اعطای جایزه صلح نوبل در سال اول ریاست جمهوری او نیز به دلیل جنبه‌های مخالفت با جنگ و ضدیت با آن در مبارزات انتخاباتی بود. مساله استفاده از سلاح‌های شیمیایی بهانه ای برای این گروه بود تا بیشتر بر طبل جنگ بکوبند و با ایجاد حساسیت بیشتر اوباما را وادار به این موضع گیری و در نهایت اعلام آمادگی برای حمله نظامی کنند. در دروه دوم نیز حامیان نتانیاهو و گروه‌های جنگ‌طلب سعی در طرح حمله نظامی به ایران داشتند که این مساله در مناظره اوباما و رامنی برجسته شد اما اوباما توانست از جامعه آمریکا بهره برداری کرده و خستگی آنها از جنگ را به رای خود ترجمه کند. خستگی جامعه آمریکا دلایل و ویژگی‌های خود را دارد اما در عین حال نشان دادن صحنه‌های دلخراش استفاده از سلاح شیمیایی و طرح مسائل اخلاقی در این رابطه به‌گونه ای است که هر جامعه خسته ای را تحریک می کند. اما عدم آمادگی جامعه آمریکا برای درگیری طولانی مدت دیگری غیرقابل انکار است. واقعیت دیگر آن است که اوباما در صحنه سیاست داخلی آمریکا باید به تدریج به میراث خود سر و سامان دهد، میراث بوش جنگ بود اما اوباما مایل است خود را رئیس جمهوری معرفی کند که در دوره او آمریکا از انزوای بین المللی ، عدم محبوبیت و مشروعیت بین الملی گذر کرده و در راس رهبری جهان غرب قرار می گیرد. هر چند که اوباما در این مسیر با چالش‌های بسیاری روبه‌رو شده اما میراث دوران اوباما هنوز میراث جنگ‌علیه کشور یا منطقه خاصی نیست. البته نمی توان گفت رئیس‌جمهور فعلی آمریکا فعالیت نظامی نداشته است، استفاده از هواپیماهای بدون سرنشین در نقاط مختلف دنیا در پوشش مبارزه با تروریسم تحرکات نظامی عمده ای را در دوران اوباما به نمایش می گذارد، اما میراث اوباما با میراث بوش متفاوت است. برخی از مخالفین اوباما با استفاده از بحران سوریه در تلاشند میراث اوباما را نیز میراثی جنگ طلبانه و خشونت طلب معرفی کرده و تمامی دستاوردها داخلی و خارجی وی را در قالب سیاست پرتنش داخلی آمریکا تخریب کنند . هدف از این استراتژی زمینه چینی برای برای به قدرت رساندن کاندیدای موردنظر خود در انتخابات سال 2016 است.

* استاد دانشگاه