چرا فرهنگیان نسبت به «رتبه‌ بندی معلمان» گلایه دارند؟

رتبه‌بندی معلمان، داستان پرفراز و نشیبی دارد؛ ماجرایی که از زمان تصویب سند تحول یعنی سال 1390، به طور رسمی مطرح شد. در راهکار 2ـ10 سند تحول بنیادین آموزش و پرورش بر استقرار نظام سنجش صلاحیت‌های عمومی، تخصصی و حرفه‌ای، تعیین ملاک‌های ارزیابی و ارتقای مرتبه(نظام رتبه‌بندی) علمی و تربیتی معلمان و تقویت انگیزه ارتقای شغلی در آنان بر اساس نظام معیار اسلامی تأکید شده است.

به گزارش فارس، سال 1392 نیز آموزش و پرورش، نظام رتبه‌بندی حرفه‌ای معلمان و جذب و تأمین منابع انسانی را تهیه کرد که البته آن زمان به سرانجام نرسید. از جمله اهداف این طرح، «بهبود کیفیت آموزش و پرورش از طریق افزایش انگیزه معلمان برای خدمت مطلوب»، «ساماندهی معلمان حسب قابلیت‌های تخصصی و حرفه‌ای»، «توسعه مهارت‌های حرفه‌ای و توانمندی‌های علمی و تربیتی معلمان»، «ساماندهی و ارتقای کیفی نظام آموزش‌های ضمن خدمت وزارت آموزش و پرورش برای روزآمد کردن اطلاعات تخصصی معلمان و توانمندسازی آنان»، «شفاف‌سازی در بهره‌گیری از قابلیت‌های تخصصی معلمان»، «افزایش سطح دانش معلمان و بالندگی شغلی آنان» و «ساماندهی نظام پرداخت در وزارت آموزش و پرورش» ذکر شده بود. 

بعد از آن هم چندین بار رتبه‌بندی معلمان اجرا شد اما هر بار گفتند که آنچه اجرا شد رتبه‌بندی نبوده است و قرار شد لایحه رتبه‌بندی معلمان توسط دولت به مجلس ارائه شود. لایحه رتبه‌بندی معلمان در مجلس هم مسیر پرفراز و نشیبی را طی کرد و در نهایت، ۱۸ اسفند ۱۴۰۰ رئیس مجلس شورای اسلامی، طی نامه‌ای به رئیس جمهور، قانون نظام رتبه بندی معلمان را به منظور اجرا، ابلاغ کرد. 

بعد از ابلاغ قانون نظام رتبه‌‌بندی معلمان، مدتی هم طول کشید تا آیین‌نامه اجرایی رتبه‌بندی و شیوه‌نامه‌های اجرای آن تدوین و تصویب شود. اما مهم‌ترین مشکل رتبه‌بندی این بود که جمعیت زیادی مشمول آن می‌شدند و رتبه‌بندی این تعداد افراد، کار راحتی نبود. آموزش و پرورش هم در مرحله اول، رتبه یک را به همه مشمولان رتبه‌بندی اهدا کرد تا رتبه استحقاقی را محاسبه و اعلام کند.

احکام قطعی رتبه‌بندی معلمان هم بعد از جلسات متعدد و آموزش ارزیابان حرفه‌ای، در نهایت ۲۲ اسفند ۱۴۰۱ صادر شد؛ بنا به گفته محسن زارعی رئیس مرکز ارزشیابی و تضمین کیفیت نظام آموزش و پرورش، 933 هزار و 508 فرهنگی رتبه‌بندی شدند و حدود 25 تا 30 درصد فرهنگیان نسبت به رتبه خودشان اعتراض داشتند.

اجرای رتبه‌بندی به روش فعلی موجب تضییع حقوق معلمان می‌شود

تعدادی از مخاطبان خبرگزاری فارس نیز با ثبت پویش‌هایی با عناوین «اصلاح اجرای رتبه‌بندی معلمان بر مبنای مستندات قطعی موجود»، «رتبه‌بندی معلمان بر اساس سوابق و دوره‌های ضمن خدمت باشد» و «تسریع در تعیین تکلیف فرهنگیان فاقد رتبه و کارنامه» خواستار پیگیری شدند.

این مخاطبان عنوان کردند: «از رئیس‌جمهور و سرپرست آموزش و پرورش درخواست داریم هرچه سریع‌تر رتبه‌های معلمان را بر مبنای مستندات قطعی در اختیار ادارات آموزش و پرورش شامل سابقه، مدرک تحصیلی، نمرات ارزشیابی سالانه و تقدیرنامه‌ها اختصاص دهند.

قطعا اجرای رتبه‌بندی به روش فعلی و استناد به مواردی که برای بسیاری از آنها قابلیت ارائه سند بعد از گذشته سالیان طولانی وجود ندارد جز تضییع حقوق معلمان صادق و زحمتکش و نارضایتی اکثریت نتیجه دیگری ندارد».

 رتبه‌بندی معلمان نیاز به ساده‌سازی دارد

اما نظر کارشناسان تعلیم و تربیت درباره رتبه‌بندی چیست و چقدر از این اتفاق راضی هستند؟ امیرحسین پوربخشی آموزگار پایه اول ابتدایی به خبرنگار فارس گفت: رتبه‌بندی مشکلات جدی اجرایی دارد و ملاک و معیار مشخص و معین ندارد. همچنین برخورد ارزیاب‌ها گاهاً سلیقه‌ای بوده و معلمان هم اطلاعات و آگاهی کامل از روند موجود نداشتند.

وی ادامه داد: پیشنهاد بنده این است که تعیین دقیق و عینی‌تر مبانی رتبه‌بندی‌، بررسی میدانی و ایجاد تیم ارزیابی برای مناطق  دریافت بازخورد توسط خود مدرسه و اولیا صورت گیرد.

منوچهر براتی کارشناس تعلیم و تربیت به خبرنگار فارس اظهار کرد: رتبه‌بندی هم در قانونگذاری‌ها و هم در اجرا بسیار پیچیده و فرصت سوز طراحی شده است و نیاز فوری به بازبینی و ساده‌سازی دارد.

 انتظار می‌رفت در ارزیابی امکان اعمال سلیقه نباشد

برخی معلمان و کارشناسان بر این باور هستند که سلیقه در رتبه‌بندی معلمان دخیل شده است و این موضوع از جمله بزرگترین ایرادات اجرای رتبه‌بندی معلمان است.

غلامرضا شریف کارشناس تعلیم و تربیت به خبرنگار فارس گفت: انتظار می‌رفت رتبه‌بندی بر اساس سند تحول، شایستگی‌های ارزشی، انقلابی و حرفه‌ای خصوصاً کارآیی و تأثیرگذاری معلم باشد و رتبه‌ها، علمی و منطقی‌تر طراحی شود.

وی افزود: انتظار می‌رفت در ارزیابی امکان اعمال سلیقه نباشد و مدارک و مستندات، مرتبط با کارایی و ارتقای کار معلم باشد و امکان کاغذ بازی و مدرک سازی را به حداقل برساند.

شریف ادامه داد: در عمل،کارایی، اثربخشی، ارزیابی سالانه معلم و خروجی کارش کمتر مورد توجه قرار گرفته 

 لزوم اجرای طرح کارانه بر اساس شاخص‌های ارتقای علمی و تمام ساحتی دانش‌آموزان

برخی کارشناسان و معلمان هم معتقدند که طرح رتبه‌بندی معلمان فقط طرحی برای افزایش حقوق است و به کیفیت آموزشی و پرورشی نمی‌انجامد.

سید باقر پیشنمازی معاون اسبق وزارت آموزش و پرورش و کارشناس تعلیم و تربیت نیز به خبرنگار فارس با بیان اینکه در رتبه‌بندی افزایش عادلانه حقوق معلمان و مربیان متناسب با روند افزایش تورم اجتناب ناپذیر بود، گفت: طرح رتبه‌بندی در فرض اجرای دقیق و تطبیق صحیح و منصفانه دستورالعمل با مصادیق، سازوکار مناسبی برای فراخورسازی افزایش حقوق‌ها متناسب با شایستگی‌ و قابلیت افراد است و تأثیر چندانی در تحول کیفی آموزشی و پرورشی نخواهد داشت.

وی ادامه داد: ساز وکار مناسب برای ارتقای کیفیت آموزش، اجرای طرح کارانه بر اساس شاخص‌های ارتقای علمی و تمام ساحتی دانش‌آموزان از جمله آزمون‌های تراز شده استانی و کشوری با ضریب‌های منطقه‌ای مبتنی بر عدالت آموزشی است. البته دریافت‌های معلمان از این محل مستمر نبوده و صرفا تابع تلاش مضاعف آنها برای ارتقای آموزشی و تربیتی دانش‌آموزان به پایه‌های بالاتر مبتنی بر تلاش گروهی و رقابت جمعی و هم افزایی با سایر معلمان و خانواده‌ها برای رساندن متعلمان به شاخص‌های معیار است. 

صحرایی: معلم را نباید با مقاله و فرآوده‌های علمی از این قبیل سنجید

رضامراد صحرایی گزینه پیشنهادی رئیس‌جمهور برای تصدی وزارت آموزش و پرورش هم با انتشار نوشته‌ای در صفحه شخصی‌اش در توئیتر، از برنامه خود در مورد رتبه‌بندی معلمان نوشت.

در این متن آمده است: دولت مردمی سیزدهم با اجرای رتبه‌بندی، گام بزرگی در تحول نظام آموزشی و کمک به معیشت معلمان برداشت. اعضای کمیسیون آموزش مجلس شورای اسلامی در این مسیر همواره در کنار معلمان بوده‌اند.

البته بعضی قسمت‌های آیین‌نامه رتبه‌بندی نیاز به اصلاح دارد؛ مثلا آن معلمی که می‌رود در مناطق محروم و کمتر توسعه یافته و آینده فرزندان این کشور را می‌سازد، کارش قابل قیاس با هیچ کس دیگری نیست؛ او را نباید با مقاله و فرآوده‌های علمی از این قبیل سنجید. او انسان‌سازی می‌کند و کارش با چنین معیارهایی قابل سنجش نیست.

در مورد رتبه‌بندی معلمان معتقدم که پس از پایان فرایند رتبه‌بندی و رسیدگی به اعتراضات آیین‌نامه آن باید با مأموریت واقعی معلمان اصلاح شود وحتی اگر لازم شود قانون آن نیز پس از این اجرا بر اساس نقطه ضعف‌هایی که به دست می‌آید به کمک مجلس و کمیسیون آموزش مورد بازنگری قرار گیرد.

رتبه‌بندی هنوز با گلایه‌های زیادی همراه است و معلمان معترض به نتایج دلخواه نرسیدند. البته تا زمانی که سکانداری وزارت آموزش و پرورش به ثبات نرسد، نمی‌توان انتظار تغییر خاصی در رتبه‌بندی معلمان داشت.