ذاکریان: توافق نانوشته ایران و آمریکا تاثیری بر شاخص های اقتصادی نداشته است

خبرگزاری رویترز، در گزارشی جزئیاتی از توافق نانوشته ایران و آمریکا را منتشر کرده است که بر اساس این تبادل پنج زندانی آمریکایی در ایران آزاد می‌شوند و شش میلیارد دلار پول نفت ایران که به دلیل تحریم‌های آمریکا در کره جنوبی مسدود شده بود، از طریق واسطه به ایران تحویل داده می‌شود.

به گزارش فرارو، خبرگزاری آسوشیتدپرس نیز در گزارشی اشاره کرده که آنتونی بلینکن، وزیر خارجه ایالات متحده، هفته گذشته مجوز معافیت از تحریم‌ها را صادر کرده، اما این تصمیم روز دوشنبه، ۲۰ شهریورماه، به اطلاع کنگره آمریکا رسیده است. سخنگوی وزارت خارجه آمریکا روز دوشنبه در بیانیه‌ای که سی‌ان‌ان منتشر کرده، این اقدام وزیر خارجه را تایید و گامی حیاتی در راه آزادی زندانیان آمریکایی در ایران توصیف کرده است. پنج زندانی ایرانی-آمریکایی، سیامک نمازی، عماد شرقی و مراد طاهباز همراه با دو زندانی دیگر که نامشان مشخص نیست و گفته می‌شود یکی از آن‌ها زن است، در فهرست زندانیانی قرار دارند که آزاد می‌شوند. ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه ایران نیز ضمن اشاره به این موضوعات اظهار امیدواری کرد در آینده‌ای کوتاه و نزدیک انتقال پول‌های بلوکه شده به ایران انجام شود.

موازی با انتشار این خبرها، رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفته است از زمان توافق پارسال با ایران، هیچ پیشرفتی در زمینه موضوعات هسته‌ای مورد اختلاف به دست نیامده است. این اظهارات در حاشیه آخرین نشست شورای حکام مطرح شده است. گروسی در بخشی از سخنان خود تاکید کرده که: «ایران باید توضیحات فنی معتبری را برای یافت شدن ذرات اورانیوم با منشاء انسانی در ورامین و تورقوزآباد به آژانس ارائه کند و این نهاد را از مکان یا مکان‌های فعلی هسته‌ای مرتبط یا تجهیزات آلوده به اورانیوم مطلع کند.» این سخنان گروسی در شرایطی منتشر می‌شود که ناصر کنعانی، گفته است: «همکاری ایران و آژانس در چارچوب بیانیه مشترک چهارم مارس بین سازمان انرژی اتمی و آژانس ادامه دارد و در همان چارچوب دیدار‌ها و گفتگو‌هایی انجام شده یا خواهد شد».

با توجه به این موضوعات پرسش‌هایی مطرح است، از جمله این که رسیدن به توافق مبتنی بر آزادسازی زندانیان و دستیابی ایران به پول‌های بلوکه شده، تا چه حد قابلیت گسترش دارد و آیا سخنان رافائل گروسی درباره مطالبات آژانس از ایران، منافاتی با برنامه تنش زدایی ایران و ایالات متحده خواهد داشت؟ مهدی ذاکریان، تحلیلگر مسائل بین الملل و استاد دانشگاه به این پرسش‌ها پاسخ داده است:

لزوم حل مسائل ایران و آژانس بین المللی انرژی هسته‌ای

مهدی ذاکریان گفت: «بر اساس آن چه که رسانه‌ای شده، ایران غنی سازی اورانیوم بیش از ۶۰ درصدی را متوقف کرده است و در ازای این شرایط، پرداخت‌های مالی بشردوستانه‌ای که قرار بود به دست ایران برسد، تسهیل می‌شود. اما من معتقدم، ایران می‌توانست آزادی منابع مالی خود در جهت اهداف بشردوستانه را، بدون این که امتیازی به ایالات متحده اعطا کند، در اختیار بگیرد. این موضوع جزو وظایف همه کشور‌ها از جمله ایالات متحده است و آمریکایی‌ها موظف بودند حتی بدون این توافق نانوشته نیز، مطالبات به حق ایران را آزاد کنند. در حال حاضر آمریکایی‌ها به شکلی پیچیده‌تر از حالت عادی حاضر به آزاد کردن منابع مالی ایران شده اند، این پیچیدگی شامل ورود کشور‌هایی مانند قطر به ماجرا و تبدیل واحد‌های پولی مختلف و ... است. توافق نانوشته روی شاخص‌های اقتصادی از جمله نرخ تورم، وضعیت مسکن، نرخ بیکاری، نرخ تولید داخلی و امثالهم نیز، تاثیر محسوسی نگذاشته است و می‌توان گفت تاثیر این توافق تا این لحظه برای مردم ملموس نیست.»

وی افزود: «در خصوص سخنان اخیر آقای گروسی می‌توان اینگونه استنباط کرد که از دید آژانس بین المللی انرژی اتمی، ایران به تعهدات، اساسنامه‌ها و موافقتنامه‌هایی که با آژانس داشته به طور کامل عمل نکرده و کشور‌های عضو آژانس، ایالات متحده و متحدان این کشور، صرفا بر مسئله سطح غنی سازی و آزادی پول‌های بلوکه شده ایران متمرکز شده اند. این در حالی است که آژانس انتظار داشته، ایران هر چه سریعتر به تمامی تعهدات خود عمل کند و کشور‌های مختلف نیز به این مسئله توجه کنند. اما باید توجه کنیم که این شرایط به نفع ایران نیست، چرا که بر اساس شرایط موجود، طی ماه‌های آینده، هر زمان کشور‌هایی مثل آمریکا، بریتانیا و فرانسوی‌ها مایل باشند به ایران، فشار وارد کنند، از همین مسئله به عنوان نقطه ضعف و ابزاری برای اعمال فشار علیه ایران استفاده خواهند کرد. این کشور‌ها اینگونه خواهند گفت که گرچه ما توافق کرده ایم، اما شما مسائلتان را با آژانس حل نکرده اید.»

کارشکنی‌های اسرائیل و اپوزیسیون خارج از کشور

این تحلیلگر مسائل بین الملل گفت: «سیاست خارجی ایران باید تقویت شود. سالهاست که در حوزه سیاست خارجی تحت فشار قرار داریم. در زمان آقای هاشمی رفسنجانی ما با مشکل تحریم‌های داماتو از سوی کلینتون رو به رو شدیم. در دوره آقای خاتمی نیز به رغم گفتگوی تمدن‌ها و ارتباط بین المللی، با مشکلات مختلفی رو به رو شدیم که به توقف فعالیت‌های هسته‌ای ایران منتهی شد. در دوره آقای احمدی نژاد، با ۶ قطعنامه شدید تحریمی علیه ایران مواجه شدیم، در دوره آقای روحانی نیز مسئله برجام، صرفا بر مسائل هسته‌ای متمرکز بود و ما نه به مسائل سیاست خارجی و نه به مسائل منطقه‌ای توجه ویژه کردیم. ما باید به شیوه و ساز و کاری برسیم که در همه حوزه‌ها از اقتصادی تا اجتماعی به ثبات و آرامش منطقه‌ای و بین المللی دست پیدا کنیم. به دلیل همین ضعف‌ها بود که دولت ترامپ به راحتی زیر میز مذاکرات زد.»

وی افزود: «اکنون نیز باید نهایت خردمندی و تخصص را صرف کنیم تا به بالاترین سطح منافع ملی دست پیدا کنیم. باید بررسی کنیم کدام بخش‌ها از منافع ملی ما نیاز به تقویت دارد. نمونه چنین رفتار خردمندانه‌ای را می‌توانیم در عملکرد سیاسی چین ببینیم. چینی‌ها نزدیک به ۵ هزار قانون خود را تغییر دادند تا به سازمان تجارت جهانی بپیوندند. آن‌ها در راستای منافع ملی خود کاری کردند که در اقتصادی جهانی حضور داشته باشند. با این تفاوت که چین عضو دائم شورای امنیت بود، اما ایران عضو ثابت شورای امنیت نیست. حتی در دورانی که آقای ظریف برای رسیدن به برجام تلاش می‌کرد نیز با فشار‌ها و کارشکنی‌های گسترده‌ای رو به رو بودیم. در آن دوران ترامپ، بن سلمان و نتانیاهو در تلاش بودند برجام به نتیجه نرسد.»

دکتر ذاکریان گفت: «فراموش نکنیم که کشوری در منطقه خاورمیانه وجود دارد که نزدیک به ۲ دهه تلاش کرد تا اجماع امنیتی علیه ایران را در دنیا ایجاد کند. این کشور، اسرائیل است. متاسفانه کارشکنی‌ها تا حدی به نتیجه رسیده است. حتی در تنش‌های قفقاز نیز، ردپای اسرائیل را میبینم؛ بنابراین مروری بر شرایط نشان می‌دهد ما باید تلاش کنیم همه این اجماع‌های امنیتی را بشکنیم. کاری که برجام می‌کرد همین بود. درست است که اغلب تحلیلگران، بیشتر بر دستاورد‌های اقتصادی برجام تاکید دارند، اما مهمترین دستاورد برجام این بود که اسرائیل را شکست داد و اجماع امنیتی علیه ایران نیز از بین رفت. به همین دلیل، نتانیاهو در آن برهه بسیار عصبی بود و علنا اعلام کرد که برجام را قبول ندارد. ما باید بتوانیم فعالیت و تلاش اسرائیل علیه کشورمان را خنثی کنیم، دقیقا همانطور که در برجام پیشین موفق شدیم. امروز که من این سخنان را می‌گویم نه تنها با مشکلات پیشین رو به رو هستیم، بلکه اپوزیسیونی نیز در خارج از کشور علیه کشور ما فعال شده که مخالف هر نوع توافقی با ایران است. آن‌ها نیز در صف کارشکنان فعالیت می‌کنند؛ بنابراین کار برای ایران در حوزه رسیدن به توافق بسیار دشوارتر از گذشته شده است.»