ارج نهادن طبیعت یا وقت گذرانی آخرین روز تعطیلات: فلسفه سیزده به در چیست؟

سیزده به در به عنوان آخرین روز از تعطیلات نوروز در فرهنگ ما ایرانیان یادآور روزی است که معمولا آن را باید در باغ و بوستان و طبیعت بگذرانیم بی آنکه چندان به فلسفه آن و لزوم ارج نهادن بر طبیعت توجه چندانی مبذول داریم.

نواندیش- رضا امیری: سیزده به در به عنوان آخرین روز از تعطیلات نوروز در فرهنگ ما ایرانیان یادآور روزی است که معمولا آن را باید در باغ و بوستان و طبیعت بگذرانیم بی آنکه چندان به فلسفه آن و لزوم ارج نهادن بر طبیعت توجه چندانی مبذول داریم.

اما فلسفه این روز چیست و اساسا منظور از سیزده به در چیست؟

در اساطیر ایرانی، عمر جهان هستی 12 هزار سال است. با گذشت این 12 هزار سال، دوره جدیدی آغاز می شود و انسان هایی که در جهان هستی وظیفه آنها جنگ در برابر اهریمن بوده، با ظهور منجی به پیروزی می رسند. پس از این دوره، جهان مادی به پایان می رسد و آدمیان به جایگاه ابدی خویش به "عالم مینو" باز می گردند. لذا دوازده روز ابتدایی سال، "جشن زایش انسانها"، تمثیلی از دوازده هزار سال زندگی و نبرد با اهریمن است و روز سیزدهم تمثیلی از هزاره سیزدهم و آغاز رهایش از جهان مادی است. این اعتقاد در ایران باستان موجب می شد، سیزدهم نوروز، روز ویژه طلب باران بهاری برای کشتزارهای نومید، نیز انگاشته شود. همانطوریکه سومین روز اعتکاف، روز ویژه طلب رحمت، برای دل های مشتاق بوده و معتکفین پس از سه روز؛ روزه و نماز، در دعای پر رمز و رازی چون استفتاح (به معنی طلب گشایش) ضمن عرض نیاز به درگاه محبوب، روح شان را در دیار ملکوت سیر داده و ارتباط عاشقانه ای را با خداوند برقرار می نمایند. در فضیلت دعای استفتاح این گونه روایت شده است که امام صادق (ع) فرمودند دعای استفتاح، دعایی است که با آن درهای آسمان باز می‌شود و خواننده آن، دعایش در همان ساعت مستجاب می‌شود و برای کسی که آن را بخواند پاداشی جز بهشت نیست.

ایرانیان باستان روز سیزدهم فروردین را نمادی از زندگی انسان ها در پردیس (بهشت) می دانستند. چرا که نزول باران بهاری، باعث سر سبزی و طراوت زمین شده و نمایه ای از بهشت را بوجود می آورد. این اعتقاد موجب می شد، سیزدهم نوروز، روز ویژه طلب باران بهاری برای کشتزارهای نودمیده، انگاشته شود. از همین رو مردم در این روز به دشت و صحرا می رفتند تا دیو خشکسالی را شکست دهند. حال در اعتکاف سه روزه ماه رجب، مردم برای شکست دیو نفس، از خانه خویش خارج شده و برای خلوت با خدای خود و انس با پروردگار به مسجد پناه می برند، و در سومین روز، نیمه ماه رجب، پس از سه روز عبادت و نیایش خدا به امید رها شدن از تعلقات پستِ مادی پس از غروب آفتاب از مسجد خارج شده و به خانه های خود باز می گردند.

از طرفی در قدیم‌ عدد سیزده‌ را خوش ‌یمن‌ تلقی‌ نمی ‌كرده‌اند شاید به‌ این‌ دلیل‌ باشد كه‌ در طالع ‌نمای‌ نجومی، قدما معتقد بودند كه‌ آسمان‌ دوازده‌ برج‌ دارد و هر تولدی‌ كه‌ صورت‌ می ‌گیرد دارای‌ ستاره‌ای‌ در یكی‌ از دوازده‌ برج‌ است‌ و بنابراین اینكه كدام‌ ستاره‌ در كدام‌ برج‌ قرار گرفته، طالع‌ و خوی‌ فرد متولد شده‌ شكل‌ می ‌گیرد و خارج‌ از دوازده‌ برج‌ كه‌ عدد سیزده‌ است، نابجا و نحس‌ به‌ شمار می ‌آمده‌ است. در هر حال‌ اكنون‌ دیگر نحسی‌ عدد سیزده‌ مورد پذیرش‌ همگان‌ قرار ندارد و بیشتر جنبه‌ خرافی‌ دارد.

گروهی از مردم معتقدند كه برای دور ‌كردن نحسی این روز باید از خانه خارج شوند و سیزده بدر كنند تا نحسی روز در طبیعت به در شود. در این روز سبزه‌ها سبز شده را كه چند روز اول سال نو مهمان سفره هفت سین بوده به آب روان می‌سپارند. خوراكی های باقیمانده نوروز، به مصرف می‌رسد و بساط بازی های دسته‌جمعی پهن است.

گروهی معتقدند كه روز سیزده هر ‌ماه در جدول سی روز ایران باستان به فرشته تیر یا تیشتر كه ستاره باران است، مربوط است و بسیار روز خجسته و مباركی است. در اعتقادات مردم ایران باستان روز سیزده بدر به هیچ وجه نحس نبوده است.

مردم ایران باستان در مورد سیزده بدر معتقد بودند كه جمشید شاه (بنیانگذار نوروز) روز سیزده نوروز را در صحرای سبز و خرم، خیمه و خرگاه برپا می‌كرد و بار عام می‌داد. چندین سال متوالی این كار را انجام داد و این مراسم در ایران به صورت سنت و مراسم در آمد.

ایرانیان پس از دوازده روز جشن‌ گرفتن و شادی‌ كردن كه به یاد دوازده ماه از سال است، روز سیزدهم نوروز را كه فرخنده است به باغ و صحرا می‌رفتند و شادی می‌كردند و در حقیقت بدین ترتیب رسمی‌بودن دوره نوروز را به پایان می‌رسانیدند.

علف یا سبزه گره زدن در سیزده بدر

از آداب این روز می توان به گره زدن سبزه اشاره کرد. این رسم مربوط به فرزندان كیومرث یعنی اولین زوج یا اولین پدر و مادر (مشیه و مشیانه) است. زرتشتیان معتقدند چون این دو با هم ازدواج كردند، دو شاخه «مورد» را گره زدند و پایه ازدواج خود را بنا نهادند و از آن زمان به بعد این رسم معمول گردید.

در گذشته دختران و پسران دم بخت سبزه ها را گره می زدند و آرزو می کردند تا در سال جدید تشکیل خانواده دهند. یک شعر نیز وجود دارد که دختران در هنگام گره زدن این سبزه ها می خواندند:

«سال دگر، سیزده بدر، خونه شوهر، بچه بغل»

البته سبزه گره زدن، تنها مختص دختران و پسران دم بخت نمی باشد و همه می توانند سبزه ای گره زده و آرزو کنند. عقیده بر این بوده است که وقتی گره باز شود، مشکلات حل شده و آرزو برآورده می شود.

سبزه به آب دادن در سیزده بدر

دور انداختن سبزه ها هم به این دلیل بود که ایرانیان باستان عقیده داشتند بدی ها و مریضی ها در این سبزه جمع شده و با به آب دادن یا به دور انداختن آن، این پلیدی ها و مریضی ها را از خود دور می کردند.

فلسفه سیزده بدر چیست؟ درباره سیزده بدر تاریخچه سیزده بدر

دعای باران در سیزده بدر

در ضمن این روز متعلق به خدای باران می باشد و در مراسم سیزده بدر دعا برای بیشتر شدن و به موقع بودن باران در سال جدید وجود داشته که با گذشت زمان این رسم از میان رفته است.

سایر سنت های سیزده بدر

بخشی دیگر از آیین های زیبای سیزده بدر با سرنوشت در پیوند است، برای نمونه: شگون (فال) گوش ایستادن، شگون گیری و به ویژه شگون کوزه، گره زدن سبزی و گشودن آن، بخت گشایی که در سمرقند و بخارا رواج دارد و نمونه های پرشمار دیگر

دروغ سیزده یا اول آوریل

دروغ سیزده بهانه ای برای سرگرمی و خندیدن در این روز است كه اتفاقا یكی از شباهت های فرهنگ ایرانی با فرهنگ های دیگر است. دروغ های روز اول آوریل مانند همین دروغ ها و شوخی های سیزده بدر است. روز اول آوریل، هر چهار سال یكبار مصادف با روز سیزده فروردین است و سه سال دیگر با ۱۲ فروردین مصادف است.

اول آوریل در اساطیر روم باستان مصادف است با روز رستاخیز آتیس، الهه تبسم. شاد بودن و خندیدن در این روز مرسوم است.

آمریكایی ها در روز اول آوریل از روش های مختلف و گاهی عجیب و غریبی برای دست انداختن دیگران و شوخی كردن با آنان استفاده می كنند.

بریتانیایی ها می گویند كه بدشانسی نصیب كسی خواهد شد كه بخواهد در بعد از ظهر روز اول آوریل كسی را دست بیندازد، زیرا در آن ساعات دیگر مردم نسبت به این گونه شوخی ها آمادگی پیدا كرده اند.

در هند، یك روز قبل از اول آوریل جشن هولی برگزار می شود كه در آن مردم بر روی همدیگر رنگ می پاشند و شادی می كنند.

در روز اول آوریل، مردم پرتغال بر روی همدیگر آرد می پاشند.

مردم فرانسه، روز اول آوریل را روز ماهی می نامند. كودكان و نوجوانان فرانسوی در این روز، بر پشت دیگران كاغذی می چسبانند كه بر روی آن تصویر نوعی ماهی كه زود به دام می افتد كشیده شده است. منظور از این كار، این است كه فردی كه كاغذ به او چسبانده شده مثل همان ماهی، زود به دام می افتد

فلسفه سیزده بدر چیست؟ درباره سیزده بدر درباره ی سیزده بدر

سیزده بدر روز طبیعت فراموش شده

سیزده بدر روز طبیعت است اما اگر روز چهاردهم فروردین سری به پارك ها و یا فضای سبز اطراف شهرها بزنید متوجه می شوید كه سیزدهم فروردین هر روزی می تواند باشد جز طبیعت. مردمی كه از صبح از خانه بیرون آمده اند آنقدر زباله و آشغال از خودشان در طبیعت به جا گذاشته اند و همه جا را كثیف كرده اند كه باور كردنی نیست

گزارش خطا