آداب و رسوم و مراسم محرم در یزد؛ از مراسم جوش دوره تا مراسم جغجغه زنی

برنا؛ آذین بندی حسینیه، نخل برداری، طبخ آش، ذبح گوسفند، پخش نذورات مردمی، روضه خوانی، پرسه زنی، دسته سقا و برپایی هیات‌های سینه‌زنی و زنجیرزنی از برنامه‌های مردم یزد در ماه محرم است.

در استان یزد شور حسینی در مردم به ویژه جوانان و نوجوانان با سیاه پوش کردن هر کوی و برزن، برافراشتن پرچم ها و بیرق سیاه به یاد مظلومیت امام حسین و خاندانش در کوچه ها وخیابان از روزهای قبل محرم نمایان می شود. اگر می خواهید با مراسم ویژه ای که در این ماه در یزد برگزار می شود آشنا شوید در ادامه با ما همراه باشید.

نخل گردانی

نخل گردانی از مهمترین آداب عزاداری محرم در یزد است، نخل در فرهنگ مردمان دارالعباده همان تابوت و نمادی از جنازه مطهر ائمه اطهار و به ویژه حضرت امام حسین(ع) است که مردم با چرخش آن دور حسینیه‌ها به تشییع می‌پردازند. این نخل معمولا از جنس چوب است و حمل این تابوت در بین مراسم‌های مختلف محرم از کارهای اصلی و اساسی به شمار می‌رود و یادآور تابوتی است که پیکر امام حسین (ع) در آن از میدان جنگ به مزار همیشگی‌اش منتقل شد. مراسم نخل گردانی با حضور خیل عظیم عزاداران حسینی انجام می شود و مردم برای این مراسم احترام و ارادت خاصی قائل هستند.

کتل بستن

یکی دیگر از آیین های مهم ماه محرم در یزد کتل بستن است. یزدی ها به اسب زین کرده ای که به شکل خاصی با چند شال، ‌ترمه یا ابریشمی به رنگ‌های سبز و سرخ آراسته شده و پیشاپیش صف عزاداران در حالیکه محافظ آن افسارش را به دست گرفته حرکت می کند کتل می گویند. سر و صورت اسب را با چند قطعه آیینه کوچک، نگین، قرآن و… آذین می‌نمایند وگاه پارچه سفید خون‌آلودی را بر پشت حیوان می‌کشند و چند قطعه چوب رنگ شده قرمز به نشانه تیر و پیکان در پارچه فرو می‌کنند. هم چنین کبوتر زنده‌ای که با رنگ قرمز آغشته شده را بر پشت اسب می‌گذارند.

دسته سقا

در مراسم عزاداری سومین امام شیعیان گروهی از نوجوانان لباس سیاه بر تن می کنند، بازوبندی از قرآن‌مجید را که با پولک‌های رنگارنگ و برگ‌های فلزی نقره‌ای رنگ تزیین شده بر کتف خود می‌بندند، لنگ قرمزی دور کمر خود می بندند، مشک روی دوش می گذارند و در صفی منظم با ذاکر و سردسته خود هم خوانی می‌کنند. یک یا دو نفر هم با مشک هایی پر آب و شربت گلاب در انتهای دسته می ایستند و آب را در جام ابوالفضل (ع) به مردم تعارف می کنند.

پرسه زنی در تاسوعا

پرسه‌زنی در روز تاسوعا از سنت‌هایی است که در تاسوعای هر سال هیئت‌های عزاداری هر محله و یا شهر در خانه متوفیان در آن سال شرکت کرده و ضمن عزاداری و نوحه‌سرایی برای آن دوستدار امام حسین (ع) طلب عفو و بخشش می‌کنند.

مراسم جوش دوره

در مراسم جوش دوره عده‌ای به صورت دایره‌وار می‌ایستند و با یک ‌دست کمر بغل‌دستی خود را گرفته و با دست دیگر سینه می‌زنند. دو دسته در روز تاسوعا با اشعاری محزون در حالی که به سینه می زنند، یک پای خود را جلو و پای دیگر را به عقب و سپس پای راست بلند کرده و به زمین می زنند و به دور علمی که وسط محل عزاداری نصب شده می چرخند.

مراسم جغجغه زنی

مراسم جغجغه زنی یا سنگ زنی با ریتم و اشعاری خاص به شیوه ای هنرمندانه در برخی از حسینیه ها و روستاهای یزد پس از مراسم نوحه خوانی و زنجیرزنی اجرا می شود.

مراسم اجغه زنی

در مراسم اجغه زنی گروهی ۷۰ تا ۸۰ نفره از افراد میانسال تشکیل شده که یک نفر در آن نوحه سرایی می کند و بقیه دو قطعه سنگ یا چوب مخصوص آماده شده را که در دو دست دارند، در یک فضای معنوی و هماهنگ به هم می‌زنند. هدف از این کار زنده کردن یاد و خاطره امام حسین (ع) در ذهن مردم است که دشمن با ایجاد سر و صدا اجازه نمی‌داد، سخنانشان در روز عاشورا به لشکریان یزید برسد.

تعزیه خوانی

صبح روز عاشورا تعزیه‌خوان ها وقایع عاشورا را بازسازی می‌کنند؛ مراسم تعزیه از ورود “شمر” به صحنه کربلا آغاز می‌شود و تا شهادت امام حسین(ع) ادامه دارد و تمامی گفتگوهای میان افراد به صورت شعر رد و بدل می‌شود.

سیزدهم محرم

مردم یزد سیزدهمین روز محرم را سوم امام حسین (ع) می خوانند و مراسم مختلف عزاداری خصوصا نخل برداری را در گوشه و کنار شهر برگزار می کنند. این مراسم معنوی از ابتدای صبح با راه اندازی دستجات سینه زن و زنجیرزن و حضور در مسجد ملااسماعیل آغاز و تا برگزاری نماز جماعت ظهر و عصر در این مکان مقدس ادامه خواهد داشت.

نذری های رایج

یکی از معروف‌‌ترین نذری‌‌های یزد آش امام حسین است. این آش شبیه آش گندم و تقریبا با همان مواد

است در فیروزآباد تاپیش از این فقط شب تاسوعا و اربعین می پختند ولی در سال های اخیر در طول ۲ ماه محرم و صفر پخته می شود.

برای دیدن مراسم ماه محرم در یزد بسیاری از توریستهای کشورهای خارجی و حتی مردم سایر نقاط

کشورمان در روز عاشورا به این استان خصوصا شهرستانهایی نظیر تفت، مهریز و یزد سفر می کنند

و درمراسم نخل گردانی که یکی از پرشور ترین مراسم عزاداری امام حسین (ع) است شرکت می کنند.