طرح «سرا» باور اصلاح‌طلبان به ساز و کارهای دموکراتیک است

در حالی که این روزها برخی نظریه‌پردازان اصلاح‌طلب از ضرورت بازتعریف گفتمانی این جریان سیاسی سخن می‌گویند، اصلاح‌طلبان تغییر را از شیوه تدوین فهرست‌های انتخاباتی خود و تلاش برای دموکراتیک‌تر کردن آن آغاز کردند.

روزنامه ایران نوشت: شامگاه یکشنبه شورای عالی سیاستگذاری اصلاح‌طلبان به طرحی رأی مثبت داد که بر اساس آن، زین پس فهرست نامزدهای انتخاباتی اصلاح‌طلبان نه توسط جمع محدود اعضای شورا بلکه با نظرسنجی و جمع‌آوری آرای بدنه اجتماعی حامی‌شان در یک سامانه آنلاین تهیه خواهد شد. ایده‌ای که در قدم اول با ابهام، انتقاد و اما و اگرهای متعددی مواجه است اما طراحانش باور دارند که موجب حرکت به سمت انتخاب دموکراتیک‌تر، شفاف‌تر و کاراتر نامزدهای جبهه‌ اصلاح‌طلبان در انتخابات مجلس یازدهم خواهد شد.

این چاره‌ای است که اصلاح‌طلبان برای پاسخگویی به بدنه اجتماعی ناراضی از فهرست امید در مجلس دهم و شورای شهر پنجم اندیشیده‌اند. فهرستی که با اقبال مردم مواجه شد اما شنیده شدن صدای ساز ناکوک  از بعضی و سکوت و کم تحرکی  از سوی بعضی دیگر منتخبان‌شان سبب شد که آنها نتوانند پاسخگوی انتظارات رأی‌دهندگان باشند. وضعیتی که در تحلیل چرایی آن انگشت اتهام به سمت عواملی همچون سهم‌خواهی‌ها و معامله‌گری‌های پیدا و پنهان در انتخاب نامزدها نشانه گرفته شد. بعد از  آن بود که اصلاح‌طلبان به چاره‌اندیشی افتادند.

اولین پیشنهاد شکل دادن به یک جمع گسترده‌تر تصمیم گیرندگان با عنوان پارلمان اصلاحات بود که به دلایل متعددی به نتیجه نرسید. حالا در فاصله کمتر از چهار ماه تا انتخابات قرار است تأسیس سامانه رأی‌‌گیری آنلاین (سرا) با ایجاد امکان تأثیرگذاری و مشارکت بدنه اجتماعی در  انتخاب فهرست نامزدها تغییری باشد بر رویکردهای انتقادبرانگیز پیشین و راهی برای تعامل بیشتر. اقدامی که به نظر بسیار پیشرو به نظر می‌رسد اما فارغ از ابراز نگرانی‌ها و انتقاد‌ها نیست. چنان که به گزارش انتخاب، عبدالله ناصری، عضو شورای مشورتی رئیس دولت اصلاحات اگر چه اصل سامانه و طرح را  مثبت ارزیابی کرده  که  می‌تواند در گزینش افراد اصلاح‌طلب دارای فکر و پیشینه واقعی یاری‌رسان باشد، اما معتقد است این سامانه با توجه به بی سابقه بودن می‌تواند با خطای در تحلیل نهایی و حتی نتایج همراه شود. کما اینکه به عقیده این فعال سیاسی اصلاح‌طلب در بسیاری از مواقع، رأی‌گیری‌های اینترنتی با واقعیات انطباق نداشته است و از طرف دیگر این ساز و کار با توجه به وجود نظارت استصوابی می‌تواند با معضلاتی همچون رد صلاحیت کاندیدای مورد اقبال قرار گرفته از سوی شورای نگهبان مواجه باشد.

شدیدترین واکنش منفی به طرح سرا اما از سوی غلامحسین کرباسچی، دبیرکل حزب کارگزاران مطرح شد. او که پیش‌تر هم انتقادات شدیدی را علیه شورای سیاستگذاری اصلاح‌طلبان مطرح کرده بود، دیروز در توئیتر خود درباره «سرا» و آنچه واگذاری انتخاب لیست اصلاح‌طلبان به بدنه اجتماعی دانسته می‌شود، نوشت: «بدنه اجتماعی اصلاحات از پایین به بالا شکل می‌گیرد، نه از بالا به پایین! چه کسی حق دارد بدنه اجتماعی اصلاحات را انتخاب کند؟ آنان باید ما را انتخاب کنند یا ما آنان را ؟!» او در ادامه با بیان اینکه «آنچه انتخابات را معنادار می‌کند و به مردم رغبت رأی دادن می‌بخشد، نتیجه رأی دادن است و نه مناسک آن»، افزود: «به فکر کارآمدی اصلاحات باشیم. بگویید در مجلس یازدهم چه می‌کنید تا مردم درباره رأی دادن و ندادن  به شما تصمیم بگیرند. برای مردم اهمیتی ندارد که چگونه نامزد شده‌اید، مهم این است که چه می‌کنید.»

انتقاداتی که آذر منصوری، دبیر شورای عالی سیاستگذاری اصلاح‌طلبان در پاسخ به پرسش‌های «ایران» به بخشی از آنها پاسخ داده است و البته برای بعضی دیگرشان پاسخ مشخصی ندارد. با این حال مسلم است که باوجود فاصله کم باقی مانده تا انتخابات نه فقط اجرایی شدن ایده «سرا» که پاسخ به نقدها و نظرهایی که پیرامون آن مطرح می‌شود از مسائل پیش روی طراحان، مدافعان و تصویب کنندگان آن خواهد بود.   

سامانه رأی‌سنجی  برای پاسخ به چه نیازی ارائه شد؟

طرح در پاسخ به نقدها و اعتراضات متعددی بود که به فرآیند و نحوه بستن لیست اصلاح‌طلبان در دو انتخابات گذشته به کار گرفته شده بود. ناگفته پیدا بود که اگر شورای عالی سیاستگذاری جبهه اصلاح‌طلبان در این دوره از انتخابات هم بخواهد با همان فرآیندها و سازو کار لیست انتخاباتی خود را نهایی کند، با وجود انتقادها و بی اعتمادی‌هایی که به وجود آمده و نیز فضای حاکم بر انتخابات ۹۸ علی القاعده به نتایجی مشابه ۹۴و یا ۹۶ نمی‌رسید. به همین دلیل هم در راهبردها و سیاست‌ها باید تجدید نظر جدی شود. تغییر سازو کار رسیدن به لیست واحد بیانگر پاسخ این شورا به همه نقدها و اعتراض‌ها بود. طرحی که با توجه به دموکراتیک بودن، شفافیت و مشارکت جویانه بودن، این ویژگی را دارد تا باور اصلاح‌طلبان را در عمل به سازو کارهای دموکراتیک اثبات کند.

اصلاح‌طلبان در طی سال‌های اخیر به دلایل متعدد با ریزش بدنه اجتماعی‌شان مواجه بوده‌اند، انتقاد به نحوه تهیه فهرست یکی از انتقادها بود. چنین طرح‌هایی را در جبران آن ریزش و بازگشت اقبال مردم به اصلاح‌طلبان تا چه حد مؤثر می‌دانید؟

این شیوه‌ شفاف و دموکراتیک انتخاب نامزدها  از فساد سیاسی و نقش لابی‌های ناسالم در برآمدن نامزدها می‌کاهد، به شکل‌گیری فضای انتخاباتی و افزایش مشارکت و استفاده از فرصت انتخابات برای آگاهی‌افزایی کمک می‌کند. این اقتضای دموکراتیزاسیون در سطح احزاب و جریان‌های سیاسی است و ارتباط میان یک جریان سیاسی با بدنه‌ اعضا و حامیانش را تقویت می‌کند و مشارکت اعضای یک جریان سیاسی را به نحوی معنادار در فرآیند انتخاب نامزدها جلب می‌کند.

این طرح ابتدا در کارگروه سیاست‌ها و راهبردهای شورای سیاستگذاری مطرح شد و پس از نهایی شدن کلیات در اختیار اعضای شورای عالی قرار گرفت تا پس از بررسی در احزاب‌شان   درباره آن تصمیم‌گیری کنند.

در سه نشست عمومی شورای عالی، اعضا نظرات و انتقادات و ابهامات خود را مطرح کردند. طولانی شدن بحث‌ها  برای رسیدن به اجماع حداکثری بود. در نهایت کلیات با رأی سه چهارم اعضای حاضر به تصویب رسید.

مخالفت‌های محدودهم نه به دلیل مخالفت با این رویکرد، بلکه به دلیل ابهامات و نگرانی‌هایی است که طبعاً وجود دارد و باید در بررسی جزئیات در کارگروه سیاست‌ها و راهبردها به آن توجه شود.

در «سرا» همه‌ فعالان اصلاح‌طلب کشور با معرفی احزاب و اعضای عضو شورای عالی سیاستگذاری در چند لایه به عضویت درمی‌آیند و در یک رأی‌سنجی شفاف و دموکراتیک از میان نامزدهای واجد شرایط، فهرست نامزدهای اصلاح‌طلبان را در تهران و مراکز استان‌ها انتخاب می‌کنند. برای نامزدی در این رأی‌سنجی هم هر نامزد باید یا حمایت پنج درصد اصلاح‌طلبان عضو سامانه در هر حوزه‌ انتخابیه را جلب کند یا مورد حمایت حداقل یک‌سوم اعضای شورای عالی سیاستگذاری اصلاح‌طلبان در آن استان قرار بگیرد.

آیا فکر می‌کنید بدنه اجتماعی‌تان از سامانه رأی‌سنجی استقبال کنند؟ اگر این پیش‌بینی تحقق پیدا نکند، چه جایگزینی دارید؟

ما در مورد آلترناتیو دیگری غیر از این دو روش بحثی نداشته‌ایم. یک روش روشی است که در دوره‌های گذشته بکار گرفته شده و به رغم پیروزی اصلاح‌طلبان، در این دوره دیگر کارآیی خود را از دست داده است و روش دیگر همین رأی‌سنجی مقدماتی است.
بعضی در مواجهه با این طرح از مخالفت آقای خاتمی با آن سخن گفته‌اند. بعضی هم مانند آقای کرباسچی با استدلال اینکه تعیین بدنه اجتماعی کار فعالان سیاسی نیست و برای بدنه عملکرد مهم است و نه شیوه تهیه فهرست به انتقاد از این طرح پرداخته‌اند، به طور ویژه نظر آقای خاتمی درباره طرح چه بوده و پاسخ شما به انتقاداتی از نوع دوم چیست؟

آقای خاتمی هنوز خودشان در مورد این طرح اعلام نظر رسمی نکرده‌اند. اما در گفت و گوهایی که بعضی از اعضای کارگروه با ایشان داشته‌اند، از این طرح استقبال کرده‌اند.  اما در مور دیگر انتقادات ما دو روش برای رسیدن به لیست واحد داریم. یا باید به همان روش‌های پیشین متوسل شویم که به نظر می‌آید بدنه اجتماعی اصلاح‌طلبان بشدت نسبت به این شیوه منتقد است و یا باید از روش‌هایی استفاده می‌کردیم که بدنه اجتماعی را در این فرآیند مشارکت می‌دادیم. این بدنه اجتماعی اگر خودش در این فرآیند مشارکت نداشته باشد، چگونه می‌خواهد بر عملکرد منتخبین خود نظارت داشته باشد و از آنها پرسشگری کند و عملکرد بخواهد. اینکه گفته شود برای بدنه اجتماعی عملکرد مهم است و مشارکتش در فرآیندها اهمیتی ندارد نعل وارونه زدن است.

وقتی ارزیابی‌ها از همین بدنه اجتماعی از این طرح مثبت است، چرا شورای عالی از این روش نباید استفاده کند و به همان روش‌های پر از انتقاد گذشته متوسل شود. علی‌القاعده وقتی با طرح یا پیشنهادی به عنوان سازوکار مخالفت می‌شود، باید بدیلی برای آن وجود داشته باشد.

مسأله این است که در عین مخالفت باید بدیلی به عنوان سازوکار جایگزین ارائه شود. این بدیل همان روش‌های پیشین است که عملاً فضایی را به وجود آورد که حرف و‌حدیث‌های بستن لیست همچنان وجود دارد.