مردی که کلید احیای برجام در دستان اوست، "پوتین"!

یک تکنسین ایرانی در مرکز تسهیلات اورانیوم در اصفهان - 20 نوامبر 2004 - AFP

عراقچی در مسکو تهدید کرده بود که اگر قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل بازگردند، ایران «در دکترین هسته‌ای» خود «تجدید نظر» می‌کند؛‌ تهدیدی گنگ و نامشخص. اما معاون جواد ظریف در عین حال افزود ایران حاضر است به شرط تضمین منافع خود به اجرای کامل برجام بازگردد؛ اما بازگشت قطعنامه‌های شورای امنیت «خط قرمز ایران» هستند. بازگشت این قطعنامه‌ها البته بدون تایید روسیه و چین ممکن نیست و بعید است ایران دست به اقداماتی بزند که مسکو و پکن را به سوی چنین اقدامی بکشاند. روسیه تا به‌حال از اقدامات ایران پشتیبانی کرده. سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، اخیرا با حمله به سیاست واشینگتن نسبت به ایران آن‌ را «به کلی غیرقابل قبول» خواند. عراقچی در نشست مسکو، دیدارهایی با همتای روسش، میخائیل بوگدانوف، در مورد آخرین تحولات منطقه داشت.

سخت‌ترین تهدید را اما حمید بعیدی‌نژاد، سفیر ایران در بریتانیا، کرده بود. او گفته بود بسیاری از «مقامات تاثیرگذار در داخل ایران» پیشنهاد خروج از معاهده منع گسترش سلاح‌های اتمی موسوم به «ان پی تی» را داده‌اند. خروج از این معاهده می‌تواند به معنای قصد حرکت به سوی سلاح‌های هسته‌ای تعبیر شود قصدی که ایران تا به‌حال همیشه منکر آن بوده است. از تمام کشورهای جهان تنها چهار کشور عضو این پیمان نیستند: هند،‌ اسرائیل و پاکستان به این علت که هر سه سلاح‌های هسته‌ای دارند (به اضافه سودان جنوبی، به این علت که کشور تازه‌تاسیسی است و هنوز به خیلی معاهده‌های بین‌المللی نپیوسته.)

اما هنوز سخنان بعیدی‌نژاد منتشر نشده بود که او حرفش را پس گرفت و گفت خروج از این معاهده جهانی «در شرایط فعلی» به نفع ایران نیست.

آن‌چه بر خطرناک بودن اوضاع افزوده اقدام ایران در اخراج یکی از بازرسین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است. حتی شخصیت‌هایی که با موضع ایران همسویی دارند و مخالف ترامپ هستند نیز این حرکت را محکوم کرده‌اند. یک دیپلمات ارشد دولت اوباما که به شرط عدم افشای نام با ایندیپندنت  گفتگو کرد گفت:  حتی اگر ایران نسبت به بازرس مشخصی اعتراض داشته باشد، که قبلا هم نسبت به بعضی آمریکایی‌ها داشت، می‌تواند تقاضای تغییر بازرس را بدهد.

ایران روز پنج‌شنبه مدعی شد که اخراج این بازرس به این خاطر بوده که هنگام ورود به نطنز رد نیترات که می‌تواند نشان از مواد منفجره باشد بر او پیدا شده. کاظم غریب‌آبادی، نماینده ایران در آژانس، ماجرای اتفاقی را که به گفته او در روز ۲۸ اکتبر در نطنز افتاده بود شرح داد. طبق روایت غریب‌آبادی تست نیترات این بازرس زن هنگام ورود به نطنز چند بار «مثبت» از کار در آمده. مامورین سپس منتظر رسیدن مامور زنی شده‌اند که بتواند بازرسی از این کارمند آژانس را کامل کند. در همین حین بازرسِ آژانس به دستشویی رفته و وقتی برگشته دیگر جواب تست «منفی» بوده است.

قرار گرفتن این رویدادها کنار هم باعث نگرانی برای آینده می‌شود. هر یک از بازیگران سیاسی در شرایط خاصی قرار گرفته‌اند. دونالد ترامپ کمتر از یک سال با انتخابات فاصله دارد و در تاریخ آمریکا تصمیماتی که در سال منتهی به انتخابات گرفته شده‌، اغلب رنگ و بوی چرتکه انداختن‌های سیاسی و انتخاباتی داشته‌ است. بنیامین نتانیاهو در اسرائیل برای حیات سیاسی خود می‌جنگد. رقیب او، بنی گانتز، همین الان از طرف رئیس‌جمهوری اسرائیل ماموریت تشکیل دولت دارد و اگر بتواند به حمایت تعداد کافی اعضای مجلس دست پیدا کند، نتانیاهو می‌تواند هر لحظه کنار برود. در غیر این صورت، اسرائیل شاید عازم سومین انتخابات خود در کمتر از یک سال شود. در عین حال، دادستان کل اسرائیل نیز شاید نتانیاهو را بخاطر مجموعه‌ جنایات مالی دادگاهی کند.

و اما نقش پوتین

ولادیمیر پوتین در روسیه شاید محکم‌ترین موضع را در بین رهبران کشورها دارد. مسکو هم با تهران روابط خوبی دارد و هم با تل‌آویو و ترامپ نیز بعید است اشتهای رودررویی جدی با این کشور را داشته باشد. سرگئی ریابکوف، معاون وزیر خارجه روسیه، گفته بود: «نه ایران، نه آمریکا، نه اروپا و نه بقیه جهان از فروپاشی برجام نفع نخواهند برد. افزایش تنش‌ها می‌تواند منجر به تخاصم علنی شود که بر سراسر دنیا و اقتصاد و بازارها تاثیر خواهد گذاشت. امیدواریم که آمریکا این‌ را بفهمد.»

باید دید که روسیه سعی می‌کند از جایگاه خود برای میانجیگری و آرام کردن تنش‌ها و حتی یافتن راه‌حل کاهش خصومت بین ایران و آمریکا پیدا کند یا نه؟ شاید هیچ کس مثل پوتین نتواند بین ایران و آمریکا میانجی‌گری کرده و قفل برجام را با کلید خودش باز نماید، البته اگر بخواهد!