راه اصلاح مسیر یارانه ها

دکتر مهدی تقوی

مرحله اول هدفمندی یارانه‌ها از ابتدا به درستی اجرا نشد چرا که شاکله هدفمندی یارانه‌ها از دولت قبل بر اساس دیدگاه اقتصاددانان راستگرا بنا نهاده شد و آن‌ها بر اساس تجربیات سایر کشورها هدفمند کردن یارانه‌ها را در کشورمان پیاده‌سازی کردند اما هر کشوری بنا به صلاحدید و شرایط اقتصادی خود باید در مورد هدفمند کردن حامل‌های انرژی تصمیم‌گیری کند.اقتصاددانان راستگرا از این مهم غافل شدند و هدفمندی یارانه‌ها را بر اساس وضع اقتصادی کشورمان طراحی نکردند. همین امر سبب رکود تورمی و افزایش ضریب جینی شد. موضوعی که جامعه را به دو قسمت فقیر و غنی تبدیل کرد. قبل از اجرای مرحله اول هدفمندی یارانه‌ها، کشور دارای چندین طبقه اجتماعی بود اما پس از آن برخی طبقه‌های اجتماعی در حال حذف شدن است و خانوارها به سمت دهک‌های پایین می‌روند.نابرابری در درآمد باعث شد گروه‌های ضعیف جامعه ضعیف‌تر شوند و این امر در نهایت موجب رشد ضریب جینی شد.

اگر دولت احمدی‌نژاد به درستی در این مسیر حرکت می‌کرد و هدفمندی یارانه‌ها را با در نظر گرفتن همه جوانب طراحی می‌کرد قطعاً شرایط کشور به سمت دیگری حرکت می‌کرد اما ادامه روش قبلی در قالب مرحله دوم زیان‌های جبران ناپذیری را بر جای خواهد گذاشت. ایران در دو مرحله شاهد افزایش ضریب جینی بود. ابتدا زمانی که سیاست تعدیل اقتصادی آغاز شد و دیگری با شروع نادرست مرحله اول هدفمندی یارانه‌ها بود.اگر اشتباهات مرحله اول حل نشود رکود تورمی ادامه خواهد داشت. شاهکار هدفمندی یارانه‌ها در دولت احمدی‌نژاد دو قطبی شدن جامعه است.

باید بپذیریم که سیاست صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی برای کشور جواب نمی‌دهد و نباید روش‌های توصیه شده آن‌ها را برای اقتصاد کشورمان اجرایی کنیم. اگر مرحله اول هدفمندی یارانه‌ها به درستی برنامه‌ریزی شده بود صنعت کشور با رکود شدید روبه‌رو نمی‌شد.

در دوره گذشته پرداخت یارانه نقدی و نبود برنامه‌ریزی دولت در اجرای دقیق این قانون مهم ضربه مهلکی به اقتصاد کشور وارد کرد که به این زودی‌ها قابل جبران نیست. دولت می بایست از ابتدا به جز گروه‌های هدف زیر پوشش نهادهای حمایتی، در پرداخت یارانه ها به سایر گروه های اجتماعی تجدیدنظر می کرد چرا که اکنون یارانه نقدی هیچ دردی را دوا نمی‌کند و یک‌دهم گرانی‌هایی است که با اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها به‌وجود آمده است.

یکی از انتقادها به هدفمندی یارانه‌ها، پرداخت یارانه نقدی است.این موضوع در کوتاه مدت و با رشد قیمت حامل‌های انرژی اثرگذار است اما در طولانی مدت هیچ کمکی نمی‌تواند بکند. از سویی ادامه آن باعث زایش مشکلات دولت می‌شود.در حال حاضر دولت به دلیل پرداخت یارانه، بدهی سنگینی دارد.معتقدم دولت به جای آن‌که به سمت یارانه نقدی برود باید بهداشت و درمان را رایگان کند و برای آموزش کشور نیز یارانه بدهد در این صورت می‌توان هدفمند حرکت کرد.

طبق نظریه مالی و علمی، دولت باید مالیات بگیرد و درآمد حاصل از آن را صرف رفاه اقتصادی - اجتماعی مردم کند ولی در شرایط فعلی این مالیات تنها از کارمندان دریافت می‌شود و صرف هیچ‌کدام از خدمات زیر بنایی برای مردم نمی‌شود.