انتخابات افغانستان تقابل سنت و مدرنيته

عبدا... عبدا...، وزیر خارجه پیشین افغانستان، و اشرف غنی زی، وزیر سابق مالی، دو کاندیدایی هستند که در انتخابات ۱۶ فروردین مدعی پیشتازی در شمارش آرا هستند. اما آنچه که مهم است تقابل دو تفکر در این انتخابات است. عبدا... هر چند پدرش پشتون‌تبار قندهاری است ولی با توجه به سوابقش در دوران جهاد و نزدیکی‌اش به برهان‌الدين ربانی و احمد شاه مسعود به عنوان نماینده اقلیت‌های قومی مطرح شده است. عبدا... تاکنون نشان داده تفکری را پیگیری می‌کند که با منافع قومیت‌های غیرپشتون بیشتر همخوانی دارد. از طرف دیگر، اشرف غنی احمد زی با توجه به این‎که به عنوان فرد متعصب قومی از او یاد می‌شود، خط فکری را پیگیری می‌کند که عمدتا در قوم پشتون حامی دارد. اگر این دو دیدگاه را در ساختار قدرت افغانستان قرار بدهیم، می‌توانیم بگوییم که احمدزی خواستار قدرت  متمرکز دولتی است. به این معنی که قدرت در دست دولت متمرکز در کابل باشد و عبدا... معتقد به توزیع قدرت است و برهمین اساس در مبارزه‌های انتخاباتی و قبل از آن مطرح می‌کرد که باید ساختار قدرت در افغانستان را تغییر بدهیم. عبدا... اعلام کرده که این ساختار متمرکز قدرت که در کنفرانس بن بر سر آن توافق شد جوابگوی نیازهای امروز افغانستان نیست. بنا بر این، توزیع قدرت در شکل فدرال مدنظر عبدا... است و از آن طرف تغییر نظام ریاستی به نظام پارلمانی. یعنی نظامی که در آن نخست وزیر بیشترین قدرت را دارد. بنا بر این اگر عبدا... عبدا... پیروز شود می‌شود انتظار داشت که ساختار قدرت در افغانستان دچار تحولات اساسی شود. که با توجه به برنامه‌هایی که آمریکایی‎ها درباره افغانستان در سر دارند از جمله مصالحه با طالبان، احتمالا از این دیدگاه عبدا... حمایت خواهند کرد. (پیش از این مطرح شده بود که برای مصالحه با طالبان اداره بخش‌های پشتون نشین افغانستان در دست طالبان باشد.) در مجموع باید گفت که با پیروزی عبدا... احتمال تغییر ساختار سیاسی در افغانستان از نظام ریاستی به نظام پارلمانی (چیزی مانند هند) بیشتر است. اما اگر احمدزی پیروز شود، ساختار قدرت متمرکز‌تر خواهد بود. و این ساختار قدرت در واقع با انتظارات و خواست قبایل پشتون همخوانی خواهد داشت. به هر حال تقابل این دو دیدگاه تنها در زمینه ساختار قدرت نیست بلکه این تقابل میان نهادهای سنتی و نهادهای مدرن افغانستان نیز مطرح است. درست است که احمد غنی‌زی خود تحصیلکرده غرب است ولی به لحاظ تفکر سیاسی، گرایش قومی (پشتون) ‌ دارد و خیلی به سازوکار دموکراتیک به این شکلی که امروز وجود دارد باور ندارد. در دوران حامد کرزای هم بر اساس همین گونه تفکر، این شورای مشورتی ریش سفیدان (لویه جرگه) بود که درباره مسائل مهم کشوری تصمیم گیری می‌کرد. به همین دلیل در این انتخابات یک تقابل جدی میان نهادهای مدرن که عبدا... به نوعی نماینده آنان است و نهادهای سنتی که اشرف احمد غنی زی آنان را نمایندگی می‌کند، وجود دارد. به ویژه اینکه در این انتخابات جوانان و زنان دو گروه بسیار فعال بودند و از شبکه‌های اجتماعی برای کشاندن پای مردم به صندوق‌های رای استفاده شد. در افغانستان با توجه به فرهنگ مردسالار اغلب این مردان بودند که به جای همسران، زنان و مادران خود رای می‌دادند و زنان اغلب از خانه خارج نمی‌شدند اما در این انتخابات شاهد بودیم که زنان در صف‌های طولانی در انتظار رای دادن بودند. البته این تنها زنان نبودند که در انتخابات حضوری پرشور داشتند. به نظر می‌رسد که تهدید طالبان در تحریک افغان‌ها از هر قشر و طبقه‎اي برای نه گفتن به جریان افراط بسیار تاثیرگذار بود.

*قانون