قدرت‌نمایی در دریای عمان، فرصت‌سازی در مسکو و پکن

در روزهای پایانی سال 2019 ایران به همراه دو شریک راهبردی این روزهای خود، در راستای مقابله با یک جانبه‌گرایی آمریکا، تاکید بر چند جانبه‌گرایی و تسریع روند تحقق صلح در منطقه خلیج فارس، یک مانور مشترک نظامی-سیاسی-برجامی برگزار کردند که دامنه آن از دریای عمان و شمال اقیانوس هند تا پایتخت‌های روسیه و چین امتداد یافت که البته به نظر می‌رسد مخاطب پیام‌های این مانور فراتر از مرزهای منطقه، غرب و به ویژه آمریکا بود.

به گزارش ایسنا، در حالی که از روز جمعه رزمایش دریایی مشترک روسیه، ایران و چین آغاز شده بود، محمد جواد ظریف وزیر امورخارجه کشورمان، طبق برنامه از پیش طراحی شده در روز یکشنبه در راس یک هیات عالی رتبه برای گفت وگو با همتای روس خود عازم مسکو شد و بعد از انجام گفت‌وگوهای مفصل با سرگئی لاوروف، همتای روس خود به شرق آسیا سفر کرد تا با "وانگ یی" وزیر امور خارجه چین دیدار و رایزنی کند.

کمربند امنیتی دریایی

ایران، روسیه و چین در راستای ایجاد آمادگی و هماهنگی بیشتر با یکدیگر جهت مبارزه با تروریسم، دزدی دریایی و همچنین تضمین امنیت منطقه‌ای، رزمایش دریایی مشترک خود را از روز جمعه با عنوان «کمربند امنیتی دریایی» آغاز و تا روز دوشنبه نهم دی‌ماه در منطقه شمال اقیانوس هند و دریای عمان ادامه دادند، در این رزمایش تمرینات تاکتیکی متنوعی از جمله نجات شناور دچار حریق، آزادسازی شناور مورد تعرض قرارگرفته و تیراندازی علیه اهداف مشخص در دریا توسط یگان‌های سه کشور انجام شد.

در کنار دلایل اعلام شده از سوی مقامات سه کشور برای برگزاری این رزمایش مشترک، کارشناس مسائل بین الملل معتقدند برگزاری مانور مشترک ازسوی ایران، روسیه و چین در دریای عمان و شمال اقیانوس هند در شرایطی که اوضاع منطقه در ماه‌های گذشته متشنج‌تر از گذشته شده است و برخی از کشورهای غربی از جمله آمریکایی‌ها تلاش گسترده‌ای در ماه‌های اخیر داشته‌اند که یک ائتلاف دریایی در منطقه تشکیل دهند و منافع خود را پیش ببرند؛ از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ کارشناسان بر این باورند که مانور برگزار شده دارای پیام‌ها و پیامدهای راهبردی بین‌المللی است از جمله این که تهران، پکن و مسکو با برگزاری این مانور تلاش کرده‌اند که به کشورهای غربی این پیام را بدهند که خلیج فارس و دریای عمان نمی‌تواند صرفا جولانگاه ائتلاف‌های نظامی غربی باشد و در شرایط لزوم دیگران نیز می‌توانند در منطقه حضور داشته باشند و در صورت بروز بحران آنها با بازیگران قدرتمندی روبرو خواهند شد و ایران و شرکایش به تأمین امنیت آبراهه‌های حیاتی منطقه متعهد هستند.

گفت‌وگوهای تهران در مسکو و پکن

محمدجواد ظریف شامگاه یکشنبه (8 دی‌ماه)، بیست و هشتمین سفرش به روسیه را از زمان پذیرش ریاست دستگاه دیپلماسی ایران انجام داد و آن را نشان‌دهنده روابط تنگاتنگ دو کشور دانست.

او در ظهر دو شنبه (9 دی ماه) با حضور در وزارت امورخارجه روسیه، گفت وگو های مفصلی را با سرگئی لاوروف انجام داد و سپس با همراه همتای روس خود در جمع خبرنگاران به تشریح نتایج این رایزنی ها پرداخت.

همان طور که پیش بینی می شد یکی از اصلی‌ترین محورهای گفت‌وگوی این دو دیپلمات کهنه کار با توجه به حضور سیدعباس عراقچی در این سفر و آغاز گام پنجم کاهش تعهدات برجانی از سوی ایران طی چند روز آینده؛ موضوع" برجام "بود چنان که ظریف در نشست خبری مشترک با لاوروف در این ارتباط گفت: ایران و روسیه معتقدند برجام یک دستاورد مهم جامعه بین‌المللی است و بهتر است کشورها به جای این‌که دنبال نابودی آن باشند دنبال اجرای تعهداتشان در این توافق باشند.

ظریف با انتقاد از یک‌جانبه گرایی گسترده آمریکا در سطح بین‌المللی تصریح کرد: در این رابطه به همکاری گسترده نیاز داریم، ایران و روسیه این کار را در قالب برجام و سایر حوزه‌ها انجام داده‌اند، عمده کشورهای اروپایی درباره برجام گرچه از نظر سیاسی حمایت کردند اما به لحاظ عملی برای مقابله با تحریم‌های آمریکا و اجرای تعهدات خود اقدامی انجام ندادند. ایران و روسیه درباره این‌که اروپا باید تعهدات خود در برجام را اجرا کند هم‌نظرند و ما این را به شرکای خود در برجام از اتحادیه اروپا اعلام کردیم.

لاوروف نیز در این زمینه با اشاره به خروج آمریکا از برجام اظهار کرد: روسیه تاکید دارد که این توافق مهم باید حفظ شود اما اقدام آمریکا (در این زمینه) بسیار غیرسازنده است. برجام یک دستاورد بزرگ در حوزه دیپلماسی به شمار می‌آید اما آمریکا تلاش می‌کند آن را از بین ببرد درحالیکه روسیه برای حفظ آن تلاش کرده است. متاسفانه همکاران اروپایی‌مان نیز در اقدامات خود مصمم نیستند و به‌طور کامل به تعهدات خود عمل نمی‌کنند. ما قویا بر این باوریم که اگر تلاش آمریکا برای جلوگیری از اجرای توافق هسته‌ای که در قطعنامه 2231 شورای امنیت به تصویب رسیده است، ادامه پیدا کند، می‌تواند پیامدهای بدی برای جهان و منطقه به همراه داشته باشد.

در کنار بررسی آخرین تحولات مربوط به سوریه از جمله مقابله با تروریسم، بازگشت پناهندگان سوری و بازسازی سوریه، رایزنی در مورد تحقق امنیت در منطقه خلیج فارس با توجه به این که دو کشور در این ارتباط طرح هایی را رائه داده اند از دیگر موضوعات مورد گفت وگوی لاوروف و ظریف در مسکو بود، در همین راستا وزیر امورخارجه کشورمان در ادامه نشست خبری خود با همتای روسش به خبرنگاران گفت: ما و روسیه دو طرح شبیه به هم درباره امنیت در خلیج فارس داریم تحت عنوان "صلح هرمز" که توسط دکتر روحانی در مجمع عمومی سازمان ملل مطرح شد و طرحی که دوستان روس به دنبال آن هستند برای امنیت جمعی خلیج فارس هر دو بر این مبنا است که روابط در منطقه باید بر اساس همکاری و نه مقابله و تهدید و توسل به زور باشد و امیدواریم با مشارکت هر دو طرح را گسترش بدهیم و سایر کشورهای منطقه را برای مشارکت در این طرح‌ها تشویق کنیم.

ظریف پس از پایان سفر دو روزه خود به مسکو عازم پکن شد و در آخرین روز سال 2019 میلادی با همتای چینی خود درباره روابط دو جانبه، تحولات برجامی و مهمترین مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی دیدار و رایزنی کرد.

طبق اخبار منتشر شده، در این دیدار دو طرف بر حفظ برجام تاکید کردند و ظریف درباره رایزنی‌های ایران با روسیه و اروپا بر سر مسئله برجام توضیحاتی ارائه داد و تاکید کرد که ایران خواهان حفظ تعامل نزدیک با چین و پایبندی به چندجانبه‌گرایی است.

با توجه به توییت اخیر وزیر خارجه کشورمان پس از رایزنی با وزیران امورخارجه روسیه و چین، به نظر می رسد در حال حاضر این اتفاق نظر بین تهران، مسکو و پکن وجود دارد که در نتیجه اقدامات ایالات متحده، چندجانبه‌گرایی با خطر جدی مواجه است، قانون شکنی‌های آمریکا، برجام و امنیت بین‌المللی را به خطر انداخته است و تنها راهی که سه کشور اروپایی و اتحادیه اروپا می‌توانند برجام را حفظ کنند این است که موضع‌گیری ظاهری را متوقف و اجرای تعهدات خود در برابر برجام را آغاز کنند.

اگر مانور برگزار شده از سوی ایران، روسیه و چین را قدرت‌نمایی نظامی در دریای عمان بدانیم، رایزنی های برجامی و سیاسی صورت گرفته اخیر در جریان سفر ظریف به مسکو و پکن را می توان فرصت سازی برای تحقق صلح منطقه‌ای و بین المللی عنوان کرد.