هفته پر تنش "ایران و آمریکا": روسیه کجای این ماجرا ایستاده بود؟!

ائتلاف ایران و روسیه باعث شد که بسیاری در مورد جنس مناسبات تهران و مسکو دچار خطای راهبردی شوند و اینگونه تصور کنند که این دو کشور اکنون تبدیل به متحدانی استراتژیک شده اند، حتی بعضا اظهار نظرهای غیر دقیقی عمدتا در فضای مجازی مطرح می شد مبنی بر اینکه روسیه در صورت جنگ ایران و آمریکا واکنش نظامی نشان خواهد داد.

نواندیش- پرهام غنی: ائتلاف ایران و روسیه باعث شد که بسیاری در مورد جنس مناسبات تهران و مسکو دچار خطای راهبردی شوند و اینگونه تصور کنند که این دو کشور اکنون تبدیل به متحدانی استراتژیک شده اند، حتی بعضا اظهار نظرهای غیر دقیقی عمدتا در فضای مجازی مطرح می شد مبنی بر اینکه روسیه در صورت جنگ ایران و آمریکا واکنش نظامی نشان خواهد داد.

بیشتر بخوانید: "ایران و روسیه": متحدان استراتژیک یا همکاران راهبردی؟

حالا اما واکنش روسیه به ترور سردار شهید سلیمانی و متعاقب آن بالا گرفتن تنش تهران و واشنگتن نشان داد که پوتین همچنان به دیپلماسی خاص خود حداقل در اذهان عمومی پایبند است و قصدی برای مداخله در چنین تنش هایی را ندارد.

حال سوال اینجاست روسیه در اوج تنش هفته پیش ایران و آمریکا کجا ایستاده بود؟

بعد از ترور سردار سلیمانی رفته رفته واکنش های جهانی آغاز شد و بسیاری منتظر واکنش روسیه بودند در همین رابطه دیپلماسی روسیه به سرعت فعال شد و مسکو نشان داد که متعد و از همه مهمتر علاقمند است خودش را میانجی بحران ها نشان دهد، سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه در تماس‌های تلفنی با همتایان آمریکایی، ایرانی، چینی و ترکیه‌ای، این اقدام آمریکا را محکوم و آن را نقض فاحش قوانین بین‌المللی توصیف کرد.

همزمان وزارت دفاع روسیه نیز واکنش نشان داد و در بیانه ای نوشت: ژنرال سلیمانی یک رهبر نظامی باهوش، مقتدر و شایسته بود که تاثیر بسیاری بر معادلات نظامی سراسر خاورمیانه داشت. مدتها قبل از آنکه ائتلاف به اصطلاح بین المللی به رهبری آمریکا قد علم کند، این ژنرال سلیمانی بود که در برابر گروه‌های تروریستی چون داعش و القاعده در سوریه و عراق ایستاد.

وزارت دفاع روسیه در ادامه بیانیه همچنین تأکید کرد که کمک های او در جریان مبارزه با داعش در سوریه بی تردید، نقش موثری در شکست این گروه داشت. در پایان این بیانیه هم آمده است: اقدامات كوته بینانه آمریكا در قالب ترور قاسم سلیمانی منجر به تشدید شدید تنش نظامی-سیاسی در خاورمیانه خواهد شد و عواقب منفی جدی برای كل سیستم امنیت بین المللی به همراه خواهد داشت.

تا اینجای کار واکنش روسیه کاملا قابل انتظار بود یعنی محکوم کردن اقدام آمریکا به عنوان رقیب شماره یک اش در منطقه و تمجید ملایم از سردار شهید سلیمانی به عنوان کسی که به هر حال در سوریه با آن همکاری های گسترده ای داشت، اما روسیه در ادامه ایران را به خویشتنداری دعوت کرد و با بالاگرفتن تنش ایران و آمریکا در پی انتقام موشکی سپاه پاسداران حاضر نشد با مشروع خواندن این اقدام تمام و کمال در کنار ایران بیاستد.

اما چرا روسیه آنطور که برخی به اشتباه از آن توقع داشتند حاضر به حمایت تمام و کمال از ایران نشد؟ پاسخ به این سوال نخست به مدل دیپلماسی پوتین روسیه بر می گردد، مسکو همواره تلاش کرده تا اول اینکه ارتباطی مناسب با همه کشورهای منطقه داشته باشد از ایران گرفته تا عربستان و اسرائیل و ترکیه، به جرات می توان گفت که مسکو تنها کشوری است که با تمام بازیگران منطقه ای رابطه ای مطلوب و قابل توجه دارد، روسیه نه تنها امروز که هیچگاه تمایلی برای ورود به تنش ها و انتخاب یکی از طرف های درگیر نداشته و سعی کرده خودش را در نقش میانجی معرفی کند، در ماجرای بالا گرفتن تنش های هفته گذشته نیز کرملین کاملا به این رویکرد متعهد ماند.

دوم اینکه روسیه هیچ تمایلی به جنگ گسترده ایران و و آمریکا در منطقه ندارد چرا که چنین درگیری ممکن است موجب تغییر توازن ژئوپلتیکی منطقه شود و این چیزی نیست که روس ها در این مقطع به دنبال آن باشند. به همین خاطر هم دور از انتظار نیست که در این هفته دیپلماسی روسیه برای کاهش تنش ها میان دو طرف بیش از همیشه فعال شده باشد. کرملین در مقطع فعلی ترجیح می دهد که خیلی آرام و ملایم وارد منطقه شود و نفوذ خودش را در سراسر غرب آسیا تحکیم ببخشد به همین خاطر هم ترجیح می دهد تا حد ممکن خودش را از این تنش ها دور نگه دارد و شرایط منطقه به سمت جنگ پیش نرود.

امروز روسیه بسیار از موقعیت دشواری که آمریکا در منطقه پیدا کرده خوشنود است و احتمالا سعی خواهد کرد تا در کنار ایران با فشار بر آمریکا ترامپ را وادار به ترک منطقه کند، بدون شک افول نقش آمریکا در غرب آسیا که از مدت ها پیش آغاز و حالا سرعت گرفته بیش از همه فضا را برای روسیه مهیا خواهد کرد تا به آرزوی دیرینه اش یعنی برتری استراتژیک بر آمریکا در خلیج فارس برسد.

به هر حال روسیه در حال حاضر رفته رفته در حال تقویت نقش خود در برابر آمریکا است و ترجیح می دهد فعلا خودش را درگیر بحران و تنش نکند، در جریان ماجراهای اخیر نیز مسکو به دنبال بهره برداری حداکثری از این بحران در جهت منافع خودش بود و به همین خاطر هم تا امروز واکنشی که داشته کاملا مطابق انتظار بوده، پوتین بلافاصله با سفر به سوریه و ترکیه دیپلماسی را فعال کرد و احتمالا در پشت پرده هم تماس های مهمی برای کاهش تنش داشته، مسکو سعی می کند متعهد به دور ماندن از درگیری بین کشور ها بماند، ضمن اینکه باز هم باید تاکید کرد ایران برای روسیه همزمان اینکه یک شریک است می تواند یک رقیب هم باشد، پس نباید باورهای عجیب و غیر معقول داشت.

در ضمن هیچ کشوری در روابط بین الملل با دیگری عهد اخوت و برادری نبسته دوستی و دشمنی مفاهیمی است که جایی در فرهنگ سیاست بین الملل ندارد و همکاری و رقابت ها بر حسب منافع مقطعی تعیین می شود، این اصل اصلی سیاست خارجی است که همه کشوذها به ویژه قدرت های بزرگ از آن پیروی می کنند.

گزارش خطا