شیر با طعم سرطان: "آفلاتوکسین" چیست و با جان مردم چه می کند؟!

نواندیش- رضا امیری: امروز برنامه سلام صبح بخیر شبکه سه سیما میزبان یکی از کارشناسان حوزه سلامت بود و او مسائلی را مطرح کرد که واقعا برای حوزه غذایی و سلامت ما یک فاجعه تمام عیار است. این که بیش از 30 درصد شیرهای پاستوریزه در تهران و شیراز بیش از 60 درصد در تبریز تنها به عنوان دو نمونه از هزاران شهر ما که تا حالا بررسی کارشناسی شده آلوده به سم مهلک و سرطان زا آفلاتوکسین است که می تواند باعث انواع سرطان ها به ویژه سرطان کبد شود، اما جالب است بدانید که این موضوع شاید اکنون رسما رسانه ای شده باشد اما بار اول نیست که مطرح می شود و از سال ها پیش کارشناسان مربوط نسبت به آن هشدار می دادند، این که با گذشت این همه زمان هنوز دستگاهی در این حوزه ورود نکرده واقعا جای تعجب دارد.

دکتر عبدالوهاب البرزی، رئیس مرکز تحقیقات میکروب شناسی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شیراز در تاریخ 10 آبان 94 یعنی بیش از 4 سال پیش در گفت‌وگو با ایسنا در این باره گفت: چند سال پیش در همین مرکز تحقیقات در مورد میزان آفلاتوکسین موجود در شیرهایی که در شیراز عرضه می‌شود یک تحقیق انجام شد. این تحقیق نشان داد که 20 درصد از شیرهای موجود آفلاتوکسینی بالاتر از حد نرمال دارند(امروز ادعا می شود این میزان به بیش از 30 درصد رسیده است).

وی افزود: حد مجاز آفلاتوکسین در مواد غذایی 200 است که دولت انگلیس این حد را برای کشور خودش 50 اعلام کرده است و برای صادرات از همان حد مجاز 200 استفاده می‌کنند.

البرزی با اشاره به این‌که این سم از قارچی به نام آسپرژیلوس تولید می‌شود، گفت: این سم می‌تواند تا دما 600 درجه را تحمل کند. شیرهای پاستوریزه و استریلیزه‌ای که به دست ما می‌رسد هیچ یک تا این دما گرم نمی‌شوند و البته حد مجاز هم همین است. بنابراین اگر این سم در شیر گاو وجود داشته باشد به هیچ وجه از بین نمی‌رود.

رئیس مرکز تحقیقات میکروب شناسی بالینی گفت: آفلاتوکسین موجب سرطان کبد، برخی ناراحتی‌های کبد و کلیه می‌شود. افراد معمولا روزانه یک لیوان شیر در روز مصرف می‌کنند که در صورت وجود آفلاتوکسین خطر زیادی در کمین آنها نیست. بیشترین خطر متوجه کودکان و نوجوانان است.

وی گفت: بسیاری از مادران پس از این‌که کودک از شیر مادر گرفته شد، روزانه چند لیوان شیر پاستوریزه به کودکان می‌دهند. این میزان شیر اگر آفلاتوکسین داشته باشد می‌تواند برای بچه‌ها خطرناک باشد.

البرزی تاکید کرد: پس از این تحقیق به وزارت خانه اطلاع داده شد و ستادی هم برای رفع این مشکل ایجاد شد. این ستاد با کمک دستگاه‌های مختلف اقداماتی برای حل این مشکل انجام داد ولی پس از مدتی متوقف شد و دیگر کسی آن را پیگیری نکرد.

وی با بیان این‌که وضعیت هنوز هم تغییری نکرده است، گفت: مشکل وجود این سموم در شیر، مشکلی نیست که در مدت زمان کوتاهی حل شود. چند سال زمان نیاز است تا بتوان آذوقه دام‌ها را تغییر داد و بعدها اثر آن را در شیر بررسی کرد. بنابراین هنوز این مشکل در کشور ما وجود دارد(دقت کنید چند سال زمان نیاز است چند سال هم گذشت و امروز این میزان بیشتر شده است.)

این عضو هیات علمی دانشگاه گفت: بهترین راه برای حل این مشکل شروع از دامداری‌هاست. نظارت‌های کاملی که وضعیت تغذیه دام‌ها را بررسی کند و از ورود علوفه کپک زده به دامداری‌ها جلوگیری شود.

اگر فکر می کنید داستان از سال 94 شروع شده باز هم سخت در اشتباه هستید و وجود این سم به سال ها قبل تر هم بر می گردد یعنی ما بیش از دهه ها عملا سرطان به خورد مردم می دهیم و خیلی راحت هم از کنار عبور می کنیم تا جایی که آمارها حکایت از افزایش هر ساله آن دارد. 

در تابستان 1388 تعدادی از محققان در مجله دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی یزد مقاله ای را تحت عنوان "انتقال آفلاتوكسين از خوراك دام به شير دام و شير پاستوريزه در شهر شيراز و حومه" به چاپ رساندند و در آن از تحقیقات و اندازه گیری خود در شهر شیراز نوشتند شهری که براساس برآوردها بیشترین آلودگی را دارد. در چکیده این مقاله 10 صفحه ای آمده: در اين تحقيق جمعاً 428 نمونه اعم از شير خام و پاستوريزه و خوراك دام در فصول مختلف سال در شيراز و حومه مورد آزمايش قرار گرفت.  نتايج: نتايج به دست آمده نشان داد كه در 14 درصد از نمونه هاي شير پاستوريزه ميزان آلودگي از حد 38 درصد از نمونه هاي شير خام  بالاتر بود (فقط در شیراز سال 88، 14 درصد سال 94، 20 درصد و امروز بیش از 30 درصد!)

اين تحقيق نشان داد كه بين آلودگي شير خام با آلودگي خوراك دام ارتباط وجود دارد . ppb مجاز تعيين شده يعني همچنين ميزان آلودگي در فصول تابستان و پائيز بيشتر از زمستان و بهار است كه اين مي تواند ناشي از رطوبت بالا در پائيز و دماي بالا در تابستان باشد.

با توجه به نتايج به دست آمده نياز مبرم به كنترل آلودگي به آفلاتوكسين در خوراك دام و جلوگيري از مصرف
M خوراك هاي دامي آلوده از قبيل خوراك مخلوط، ذرت و نان خشك احساس مي شود و كنترل ادواري آلودگي به آفلاتوكسين در شير پاستوريزه خصوصاً در فصول پاييز و تابستان ضروري مي باشد.

به هر روی متولی این موضوع هر نهادی که هست چه وزارت بهداشت چه وزارت جهاد کشاورزی باید سریعا ورود کند جان مردم شوخی بردار نیست و نباید از آن غفلت کرد می دانیم که کارهای مهم تری سر آقایان ریخته، اما به هر حال گوشه چشمی هم به این موضوع داشته باشند بد نیست.

واکنش وزارت بهداشت را اینجا بخوانید.

بیانیه سازمان ملی استاندارد در این باره را اینجا بخوانید.