بررسی سابقه دوستی سلطان قابوس با ایران؛ روابط "تهران و مسقط" در دوره هیثم بن طارق به کدام سمت و سو می رود؟

نواندیش: درگذشت قابوس بن سعید، سلطان عمان، باعث شد تا ایران نزدیک‌ترین متحد خود در حاشیه خلیج فارس را از دست بدهد، متحدی که نقش پررنگی در دیپلماسی تهران و میانجیگری با آمریکا داشت. بدون شک درگذشت قابوس در این برهه حساس منطقه خبر بدی است.

به گزارش نواندیش، با این حال سوال اصلی این است که ایران و عمانی که طی بیش از 4 دهه گذشته از زمان رژیم پهلوی تا بعد از آن و امروز روابط بسیاری خوبی داشتند حالا با درگذشت سلطان قابوس روابط شان چه سمت و سویی پیدا می کند، آیا هیثم بن سعید راه پسر عموی خودش را همچنان در پیش خواهد گرفت یا اینکه روشی متفاوت در ذهن دارد.

داستان دوستی ایران و عمان به ماجرای ظفار در اوایل دهه 50 شمسی بر می گردد، هنگامی که سربازان ایرانی به نیروهای مسلح سلطان کمک کردند تا انقلابی را که در ظفار، منطقه جنوبی عمان رخ داده بود، سرکوب کند.

محمد رضا پهلوی، شاه مخلوع ایران به درخواست سلطان قابوس، برای پشتیبانی از او ، نیروها و کمکهای نظامی خود را به این کشور گسیل کرد. 

سلطان قابوس هرگز از اهمیت نقش ایران غافل نبود، از این گذشته که تهران به او در پیروزی در برابر شورشیان هم کمک کرده بود. حتی پس از پایان جنگ، تعدادی از نیروهای ایرانی تا سال 1979 و وقوع انقلاب اسلامی در عمان باقی ماندند، هنوز آمار رسمی وجود ندارد، اما براساس تخمین‌ها  ایران بین چند صد تا دو هزار کشته در عمان داشت.

در حالی که ارتباط شخصی بین سلطان قابوس و شاه مطمئناً پایه‌های روابط ویژه ایران و عمان را شکل داد، اما این رابطه فراتر از روابط صرفا شخصی بود چرا که حتی بعد از انقلاب اسلامی ایران در سال 57 روابط قابوس با جمهوری اسلامی ایران نیز ادامه یافت. این روابط خوب به لطف حس مثبت سلطان نسبت به ایران و سیاست بی طرفی و اصل همزیستی مسالمت آمیزی که بود که مسقط همواره به آن تعهد داشت.

در سال‌های اخیر، عمان در مسائل دیپلماتیک یک کانال مهم ارتباطی برای ایران بوده است. مهم‌تر از همه، در سال 2012 یعنی پیش از مذاکرات چند جانبه برای توافق هسته‌ای ایران، عمانی‌ها میزبان مذاکرات مقامات ارشد آمریکایی و ایرانی در مسقط بودند. کانال عمان همیشه به حل اختلافات بین طرفین کمک کرده و همچنین یکبار امکان تماس تلفنی تاریخی بین رئیس‌جمهور آمریکا و ایران در سال 2013 را فراهم کرده است. 

عمان پس از قابوس؟

فارین پالیسی در این باره می نویسد: در آینده نیز ثبات در منطقه همچنان در خط مقدم سیاست خارجی عمان قرار دارد و روابط مستحکم با ایران برای دستیابی به این مهم با اهمیت است. جانشین قابوس، سلطان هیثم بن طارق، شخصاً توسط سلطان فقید انتخاب شده بود. در مورد انتخاب سلطان جدید از زمان بیماری قابوس در سالهای اخیر گمانه زنی‌های زیادی وجود داشت. با این حال انتخاب بدون حاشیه هیثم نشان داد که سلطنت برای سلطان فقید خود احترام خاصی قائل است و قصد دارد راهش را ادامه دهد. هیثم در آکسفورد تحصیل کرده و بیش از آن که تجربه نظامی داشته باشد سابقه دیپلماتیک دارد، دقیقا مثل خود قابوس. سلطان هیثم پس از ادای سوگند سریع اعلام کرد که او نیز به سیاست خارجی سلطان فقید که برپای روابط دوستانه و همزیستی مسالمت آمیز بود، متعهد خواهد ماند.

با این اوصاف به نظر می رسد عمان در دوره سلطان هیثم نیز همچنان به سیاست خارجی پیشین خود متعهد باشد و نسبت به ایران نیز همچنان دوستانه رفتار کند ضمن اینکه برای کاهش تنش ها بین کشورهای متخاصم منطقه بکوشد.