ثمرات همگرايي تهران- رياض

حسين صادقي*

مناسبات ايران و عربستان در تمام سال هاي پس از انقلاب اسلامي مراحل مختلفي از تعامل تا تقابل را پشت سر گذاشته است. افزايش منازعه ميان دو کشور طي سال هاي اخير باعث شده تا ازسرگيري تعامل روابط تهران- رياض از اهميت و حساسيت بيشتري نسبت به ساير مناسبات در منطقه برخوردار باشد. اين در شرايطي است که هر دو بازيگر مهم منطقه اي مي دانند که تداوم نزاع و خصومت به پيامدهاي منفي براي هر دو کشور منجر خواهد شد. ايران و عربستان علاوه بر همسايگي که ضرورتاً پرداختن به موضوعاتي مانند امنيت، ثبات و توسعه در چارچوب منافع همسايگي را طلب مي کند در حوزه هاي زير با يکديگر اشتراک نظر دارند؛

- امنيت خليج فارس، انتقال جريان نفت، آزادي رفت و آمد کشتي هاي تجاري

- نفت، انرژي و مسائل مربوط به سازمان توليد کنندگان نفت (اوپک)

- جهان اسلام و چالش هاي فراروي طرفين

- تحولات مرتبط با شمال آفريقا و خاورميانه

- امنيت و ثبات در عراق، سوريه، يمن، مصر و بحرين

براي مديريت مناسبات در اين حوزه سه پارادايم منازعه، رقابت و همکاري و مشارکت براي تامين منافع متقابل مطرح است، اما آنچه متاسفانه در حال حاضر رخ داده آن است که در مناسبات سياسي دو کشور رويکرد منازعه جايگزين ساير رويکردها در حوزه هاي مختلف بويژه سوريه، عراق و لبنان شده است. نه تنها اين وضعيت براي هر دو کشور بسيار پرهزينه است، بلکه پيامدهاي منفي و بسيار خطرناکي را در پي خواهد داشت. از جمله آن که در جريان اختلافات ايران و عربستان، بستر مناسبي براي رشد گروه هاي افراطي و تروريستي ايجاد شده که مسلماً نه به نفع جمهوري اسلامي ايران است و نه به سود پادشاهي عربستان سعودي.

ايران از بي ثباتي و به هم ريختن اوضاع منطقه بويژه در عربستان سعودي، سودي نمي برد و امنيت، ثبات و توسعه پايدار منطقه و همکاري هاي منطقه اي را فراتر از تفاوت ها و اختلافات تاريخي و مذهبي تلقي مي نمايد.

از اين رو عربستان نيز در نهايت به اين جمع بندي خواهد رسيد که روش تعامل و همکاري را جايگزين منازعه کند. در صورت چنين اقدامي تصور مي شود که جمهوري اسلامي ايران به گونه اي حرکت کند که عربستان به اين باور برسد که ايران، خواهان ناديده گرفتن منافع عربستان در حوزه هاي مشترک نيست، بلکه مي خواهد همکاري و رقابت سازنده در حوزه هاي مزبور را داشته باشد. از اين رو يک گفت وگوي سازنده، برادرانه و صميمانه مي تواند کمک شايسته اي به بهبود وضعيت و رسيدن به شرايط بهتر کند.

البته در اين مسير، نيازي نيست رهبران و مسئولان دو کشور از طريق رسانه ها و بلندگوهاي تبليغاتي يا از طريق طرف ثالث از نظرات و ديدگاه هاي يکديگر مطلع شوند. کانال مستقيم ديپلماتيک در سطوح مختلف، بهترين راه براي رسيدن به نقطه مطلوب و قابل قبول براي هر دو طرف خواهد بود. گفتني است بهبود مناسبات دو کشور پيامدهاي سازنده اي براي اين دو بازيگر مهم منطقه دارد که برخي از اين پيامدها به شرح زير است:

- تامين امنيت و برقراري ثبات و توسعه پايدار در منطقه

- مقابله با افراط گرايي و فراگير شدن اسلام ميانه رو و معقول

- بهره برداري مفيد و مثبت جهان اسلام و تصحيح تصوير کنوني اسلام در غرب

- هم افزايي پتانسيل هاي موجود في مابين در ابعاد مختلف اقتصادي، فرهنگي، نظامي و تاثير اين همکاري بر دنياي عرب و اسلام

- بسترسازي براي همکاري هاي جامع و کارآمد استراتژيک در منطقه

- همکاري هاي سازنده در سازمان هاي منطقه اي و بين المللي که رشد و توسعه منطقه را در پي خواهد داشت

- حرکت هماهنگ و سازمان يافته با اهداف مشترک در جهت ريشه کن کردن تروريسم و افراط گرايي در تمامي اشکال آن

- اقدام هاي موثر و سازنده مبتني بر واقعيات منطقه در جهت تحقق امنيت دسته جمعي

*سفير سابق ايران در عربستان

گزارش خطا