ايجاد رقابت سازنده براي بالابردن كيفيت آموزشي

احمد شيرزاد*

درحال حاضر بخش زيادي از ظرفيت دانشگاه ها و آموزش عالي خالي مانده است. در تحليل چرايي و چگونگي پديد آمدن اين وضعيت در سال هاي اخير، بايد بگويم اين معضل تنها به وزارت علوم ربط پيدا نخواهد كرد. البته در دولت قبل اشتباهات محاسباتي خاصي در اين بخش وجود داشت. تاكيد بيش از حد بر توسعه تحصيلات تكميلي و ضربه وارد كردن به دوره هاي كارشناسي غير قابل توجيه است. اما بخش اصلي مشكل و علت پديد آمدن چنين وضعيتي تحولات نيروي انساني، مسائل جمعيتي و مسائل اقتصادي است.

ما يك قله جمعيتي داشتيم كه امروزه به متولدان دهه 60 معروفند. متاسفانه اين دهه در هر دوره از اجتماع همراه خودش كمبودها و مشكلاتي به همراه داشته است. مشكل موج هاي محاسبه نشده اجتماعي است كه آن مقطع خودش را در موج جمعيتي 10 ميليوني نشان داد. زماني كه اين متولدان در دوره ابتدايي مشكلات آموزش ابتدايي را داشتيم زماني بود كه مدارس ما سه شيفتي كار مي كردند و داوطلبان كنكور به مرز حدود دو ميليون نفر رسيده بود. زماني كه اين قله جمعيتي عبور كرد، آموزش و پرورش نفس كشيد. در واقع مدارسي كه در آن دوران تمام ظرفيتش پر بود، تا حدي خالي ماند. در حال حاضر نيز مدارس زيادي وجود دارند كه خالي مانده اند. جمعيت دانش آموزي حدود 19 ميليوني به حدود 14 ميليون رسيد.

از مدارس كه گذشت اين موج جمعيتي به تدريج در سال هاي بعد خودش را در دوره هاي كارشناسي دانشگاه نشان داد. اتفاقي كه بايد رخ مي داد اين بود كه در بازار كار متناسب با اين قله جمعيتي كه بسيار فرصت آفرين بود، اقداماتي صورت گيرد. يعني مي توانستيم راه را باز كنيم تا دانشجويان بتوانند جذب شوند و رونقي به بازار كار دهند. اما متاسفانه اين اتفاق رخ نداد. همان طور كه از ابتدا هم براي تولد اين دهه فكري نشده بود در مورد وضعيت شغلي اين افراد نيز منتظر مانديم تا مشكل بيكاري بروز پيدا كند و بعد بگوييم خب مشكل بيكاري داريم.

در زمان رييس جمهوري احمدي نژاد براي استقبال از اين قله جمعيتي وام ازدواج دادند و ظرفيت دانشگاه ها را بالابردند و از آن طرف كه بايد به عوامل توليد و كارآفرينان مجال داده مي شد، اين اتفاق نيفتاد و توليد كشور در اين اواخر تقريبا به كلي از رونق افتاد. در چنين وضعيتي آن قله جمعيتي چشم انتظار يارانه ها و وام هاي دولت ماند و براي اينكه موقتا مشغول باشد به وفور به سمت تحصيلات تكميلي رفت.

ظرفيت ورودي تحصيلات تكميلي در سال هاي اخير به 1600 نفر در مقابل هزار نفر دانشجوي دوران ليسانس هم رسيده بود كه اين وضعيت در همه جاي دنيا غيرمعمول است.

قطعا با كاهش رشد جمعيت و ايجاد يك پايداري در جمعيت به اين ميزان واحد آموزشي احتياج نداريم ولي در دانشگاه هاي دولتي مي توانيم ظرفيت سازي خوبي بكنيم و با توجه به كاهش دانشجو، اكثريت را در دانشگاه هاي دولتي جذب كنيم و در عين حال به اين اطمينان برسيم كه هيچ جواني كه آرزوي تحصيلات تكميلي داشته باشد، راه به رويش بسته نيست.

وزارت علوم مي تواند با وضع برخي مقررات، دانشگاه هاي غيردولتي را به يك نوع رقابت سازنده وادار كند به خصوص اگر بتوانند به شاخص هاي كيفي خوبي برسند و مجوز دانشجو از خارج داده شود. در اين روند كساني كه اين رقابت سالم را ندارند حذف خواهند شد.

در هر صورت ظرفيت سازي كمي كه در بخش هاي ساختماني و فضايي دانشگاه ها صورت گرفته است، در حال حاضر عموما به كار نمي آيد و نمي توانيم به اصرار دانشگاه ها را پر كنيم. اما به طريق هاي ديگر مي توان از ظرفيت هاي خالي استفاده كرد. بخشي از ساختمان هايي كه با كيفيت خيلي خوب ساخته شدند و امكانات تجهيزاتي خوبي دارند مي توانند با جلب دانشجو از خارج مقداري رونق پيدا كنند. البته اين مساله سياست دشواري است و نياز به بازنگري هاي خيلي جدي نه فقط در سطح دولت بلكه در سطح حكومت دارد تا اين امكان فراهم شود.

سياست هايي كه در گذشته در جلب دانشجويان خارجي داشتيم اغلب غلط، شكست خورده و بسيار محدود عمل كرده است ولي اگر بتوانيم بخشي از اين ظرفيت را براي جذب دانشجويان از خارج و همچنين از كشور هاي اطراف به كار بگيريم مي توانيم براي كشور منشا درآمد باشيم.

اگر در سياستگذاري ها دقت شود ممكن است تعدادي از دانشگاه ها بتوانند به اين سمت بروند. به خصوص بعضي از واحد هاي دانشگاه آزاد. بخش هاي با كيفيت همچنين مي تواند علامه بر جذب دانشجو از خارج به آموزش و پرورش واگذار شود يا در زمينه هاي ديگر استفاده كرد.

در هر صورت وزارت علوم به تنهايي نمي تواند فكري براي اشتغال دانش آموختگان بكند بلكه بايد اقتصاد كشور رونق بگيرد تا دانشجويان جذب بازار كار شوند. در عين حال ما يك پديده اجتماعي داريم كه شايد فقط مختص كشور ما نباشد، كشورهايي كه در آستانه يك توسعه يافتگي قرار مي گيرند ميل تحصيلات عالي در آنها رشد مي كند.

به نظر من نبايد به اين مساله خيلي منفي هم نگاه كرد. يك موجي بوده كه طي شده كه البته در طي شدن اين موج ما با عدم درايت ها و سياست هاي نامناسب روبه رو بوديم. در حال حاضر مي شود از كنار اين فرصت يك رقابت سازنده ايجاد كنيم و كيفيت آموزش عالي را بالاببريم.

كارشناس آموزش عالي *

*اعتماد

برچسب ها: احمد شیرزاد

گزارش خطا