شورای امنیت و کرونا

شرق: انجام اقدامی توسط شورای امنیت سازمان ملل درباره بیمارهایی که تهدیدی برای کشورهای متعدد محسوب می‌شوند، سابقه دارد. شورا در 2000 و 2014 قطع‌نامه‌هایی درباره ایدز (1308) و ابولا (2177) صادر کرد. در قطع‌نامه 2177 از ابولا به عنوان تهدیدی علیه صلح و امنیت بین‌المللی سخن رفت. طبعا با توجه به اینکه ابولا در مقایسه با کرونا تهدیدات کمتری را متوجه جامعه بین‌المللی کرد و عمدتا در آفریقای غربی محدود ماند، اکنون از شورا انتظار می‌رود که حداقل اقدام مشابهی درباره کرونا انجام دهد. در این‌‌گونه مواقع، شورا برخلاف سازمان بهداشت جهانی بر ابعاد امنیتی بیماری‌ها متمرکز می‌شود و اثر آنها بر تشدید احتمالی منازعات و ایجاد مانع بر سر راه مقابله با آنها و احتمال بحران‌های ناشی از بیماری را مورد توجه قرار می‌‌دهد.

اعضای شورای امنیت در دو هفته گذشته درگیر تلاشی بی‌حاصل برای رسیدن به توافق در مورد مفاد اعلامیه یا قطع‌نامه‌ای درباره ویروس کرونا بوده‌اند. مانع اصلی ریشه در اختلافات و رقابت‌های فزاینده بین آمریکا و چین در دو، سه سال گذشته، تلاش اخیر آنها برای مقصر جلوه‌دادن یکدیگر در ارتباط با ویروس کرونا و نیز بی‌رغبتی چین به عنوان کشور منشأ ویروس کرونا به شناسایی آن به عنوان تهدیدی علیه صلح و امنیت بین‌المللی دارد. آمریکا مصر است که به نحوی از انحا در متن نهایی به منشأ ویروس کرونا یعنی چین و ووهان و نیز زمان دقیق ظاهرشدن آن اشاره شود. در حالی که چین به شدت با این امر مخالف است. در این مدت پیش‌نویسی که توسط استونی، یک عضو غیردائمی شورا، تهیه شده، مبنای مذاکره بوده است. در این متن از «نگرانی‌های فزاینده در مورد دامنه بی‌سابقه شیوع کووید 19 در جهان که ممکن است تهدیدی علیه صلح و امنیت بین‌المللی باشد»، سخن رفته است. در متن بر لزوم «شفافیت کامل» که برخی آن را اشاره‌ای به انتقاد آمریکا از چین در مورد ادعای مخفی‌کاری می‌دانند، نیز تأکید شده و کشورها تشویق به کمک به آسیب‌پذیر‌ترین کشورها و جوامع درگیر در شرایط دشوار از نظر انسان‌دوستانه شده‌اند. در متن همچنین تأکید شده که «هیچ کشوری به تنهایی نمی‌تواند در مبارزه با کرونا موفق شود».

به گفته فاکس‌نیوز مقامات وزارت خارجه آمریکا تأیید کرده‌اند که شورای امنیت باید اذعان کند که بدعمل‌کردن چین در مورد کرونا تهدیدی برای صلح و امنیت بین‌المللی است. تأکید بر الزام همه کشورها برای اقدام سریع و شفافیت کامل برای خاتمه پاندمیک و حمایت از تقاضای توقف منازعات برای مبارزه با کرونا که از سوی فرانسه پیشنهاد شده، از دیگر موضوعاتی است که مقامات وزارت خارجه آمریکا بر آن تأکید کرده‌اند. مقامات آمریکا همچنین خواستار افزودن عبارت درباره «درس‌های حاصل از سارس که در استان گوانگ‌دونگ چین شروع شد»، به پیش‌نویس متن هستند. این مقامات گفته‌اند که آمریکا در گروه 20 نیز بر این مواضع تأکید خواهد کرد. در مقابل، دیپلمات‌های چینی اصرار دارند که از عملکرد آنها در برابر ویروس تشکر شود و آمریکا را متهم به تلاش برای استفاده از این فرصت جهت سیاسی‌کردن موضوع و انتقاد از چین و مسموم‌کردن جو و لطمه‌زدن به همکاری جهانی برای مقابله با کرونا می‌کنند.

عبارات دیگری مانند تأکید بر «لزوم گزارش دقیق و به‌موقع در مورد اپیدمی‌ها» و «دسترسی همه به اطلاعات مربوطه در هر کشور» و «به‌مشارکت‌گذاشتن درس‌های آموخته‌شده» و «بهترین روش‌های درمان و پیشگیری» که ریشه در «مقررات بین‌المللی بهداشتی» به عنوان یک سند الزام‌آور دارد، نیز مورد بحث است. سخنان مکرر ترامپ و پمپئو راجع به «ویروس چینی» و ویروس ووهان دقیقا ابعاد نژاد‌پرستانه و بیگانه‌ستیزانه دارد. این روش دولت ترامپ در داخل آمریکا نیز مورد انتقاد قرار دارد. از جمله جو بایدن، ترامپ را متهم کرده که از این طریق سعی در مخفی‌کردن مسئولیت و اشتباهات خود دارد.

تعیین کرونا به عنوان تهدیدی علیه صلح و امنیت بین‌المللی برخی پیامدهای حقوقی مانند کمک به آزادکردن منابع مالی برای کمک به برخی کشورها و تعدیل محدودیت‌های سفر و تردد کالا و اشخاص در جهان دارد. به هر حال، از ابتدا نیز می‌شد انتظار داشت که چین با صدور قطع‌نامه‌ای در مورد کرونا چندان موافق نباشد. چراکه هیچ کشوری مایل نیست یک بیماری که از قلمروش شروع شده، به عنوان تهدیدی علیه صلح و امنیت بین‌المللی شناخته شود. چین که بر حسب اتفاق در ماه مارس رئیس دوره‌ای شورای امنیت است، از این امتیاز استفاده کرده و تاکنون جلسه‌ای در مورد این پاندمیک جهانی برگزار نکرده است. البته شورا در حال حاضر با مشکلات بزرگی در مورد نحوه تشکیل جلسه با توجه به تعطیل‌بودن نیویورک هم مواجه است و موافقت اعضا با برگزاری آنلاین جلسات نیز تاکنون با مخالفت جدی روسیه مواجه بوده است.