١٠ غلط فاحش در مستند جنجالى تاریخچۀ پرسپولیس و استقلال در تلويزيون

عصر ایران؛ امیر حسن خدیر- پخش مستندی دربارۀ تاریخچۀ باشگاه‌های پرسپولیس و استقلال و فوتبال ایران، در برنامۀ تلویزیونی «شب‌های فوتبالی» به خاطر اتهامات و حملاتی که متوجه «پرویز خسروانی» پایه‌گذار باشگاه تاج (استقلال) کرده و خصوصاً لحن گوینده و ادبیات متن آن خشم هواداران و بازیکنان پیشین و سرمربی کنونی تیم فوتبال استقلال را برانگیخته است.

جدای واکنش‌های احساسی اما این آیتم چند دقیقه‌ای، غلط های تاریخی فاحشی دارد که یا عمدی است و دروغ یا از روی قلّت اطلاعات و تصور کافی بودن گردشی در اینترنت و راست و نادرست را به هم‌آمیختن و تفکیک نکردن و از اهل فن نپرسیدن و به آرشیو مجلات مراجعه نکردن و البته ندانستن و ندانستن و ندانستن.

شب های فوتبالی؛ غلط خوانی و غلط گویی دربارۀ تاریخ استقلال و پرسپولیس

هر چند تلفظ نام پایه گذار پرسپولیس (محمد‌ عبدُه) به صورت «عبدِه» خود نشان می‌دهد تا چه حد اطلاعات دارند و چقدر پای صحبت مطلعین نشسته‌اند چون هر که اهل فوتبال و تاریخ فوتبال باشد «عبدُه» را این گونه تلفظ می‌کند و البته بیشتر «عبدو» و اگر می‌گفت عبدو (به جای عبدُه) قابل قبول‌تر بود تا عبدِه!

آن یکی پُرسید اُشتُر را که هی!
از کجا می‌آیی، ای فرخنده پِی؟

گفت: از حمّامِ گرمِ کوی تو
گفت: خود پیداست از زانوی تو!

جدای غلط های تاریخی اما لحن گوینده و ادبیات آن هم آزاردهنده است:

«‌موفقیت‌های سرخ پوش‌ها، دشمن‌های زیادی برای‌شان ساخته بود. دشمن‌هایی مثل سرهنگ پرویز خسروانی. دشمنی که به بهانۀ عدم وجود زیرساخت های فوتبال در ایران و در اعتراضی تند به آتابای رییس وقت فدراسیون فوتبال، عبدِه را از باشگاه‌داری منصرف کرد.» - [‌سه بار کلمۀ «دشمن» در سه جملۀ ورزشی!]

در این گفتار می‌خواهم به اشتتباهات تاریخی این شبه مستند بپردازم. اشتباهاتی که سبب شده هواداران استقلال هم تصور کنند هر آنچه در جست و جوی اینترنتی مشاهده می‌کنند درست است و مثلاً متقابلاً از علی عبده به عنوان قاتل تختی یاد کنند!

حال آن که از این گونه ادعاها اگرچه در اوایل انقلاب فراوان بود ولی ثابت نشد و اساساً دیگر بر کسی پوشیده نیست که جهان پهلوان خودکشی کرده و چرا خودکشی کرده هم روشن شده و آقای توکلی هم در فیلم تحسین‌برانگیز خود دربارۀ تختی اشاره‌ای به این اتهام ندارد (علی حاتمی و بهروز افخمی که دو فیلم نیمه تمام و کامل دربارۀ تختی ساختند نیز) و از اساس نادرست است و علت مصادرۀ اموال عبده شراکت او با فاطمه پهلوی خواهر شاه در شرکتی دیگر و نه پرسپولیس یا بولینگ بود. (راستی اگر در سال 51 از باشگاه‌داری منصرف شده بود در سال 58 کدام باشگاه را از او گرفتند؟!)

دربارۀ شراکت منجر به مصادره هم انصاف این است که گفته شود در آن زمان سرمایه‌گذاران سهمی و در واقع باجی به یکی از وابستگان دربار می‌دادند تا سرمایه‌شان ایمن باشد و این خواهر شاه به نسبت اشرف و شمس البته کمتر در افکار عمومی منفی بود.

1. در سال 47 پرسپولیس هنوز باشگاه نشده بود. کلوپی بود که علی عبده (علی محمد عبده) بعد از انحلال باشگاه شاهین راه انداخت و بعد کلوپ، باشگاه شد. درست است که باشگاه واژۀ فارسی معادل کلوپ است ولی کلوپ، فراگیری باشگاه را نداشت و شامل بولینگ و استخر و سونا بود و دوستان در آن دور هم جمع می شدند.

خود عبده البته بوکسور بود و مشغول به کارهای مقاطعه‌کاری و در امور سیاسی و نگاه سیاسی شباهتی به برادرش جلال عبده قاضی مستقل و مصدقی نداشت.

2. درسال 47 کلوپ پرسپولیس به باشگاه پرسپولیس تبدیل و این باشگاه تأسیس شد. از بازیکنان مشهوری که از شاهین منحل شده به پرسپولیس تازه تأسیس پیوستند می‌توان به این نام ها اشاره کرد: همایون بهزادی، حسین کلانی، برادران وطن خواه، ابراهیم آشتیانی، اصغر ادیبی، ناظم گنجا پور و حمید شیرزادگان در حالی که علی پروین در آن زمان در باشگاه کیان بود.

این بازیکنان توانستند در عرض یک سال و نیم پرسپولیس را از دسته سه باشگاه های تهران به دسته یک برسانند و بعد هنگامی که مسابقات همگانی تهران برگزار شد، همین پرسپولیس و تاج، پاس، عقاب و شهربانی در آ‌ن شرکت کردند.

3. پرسپولیس با سه برد و یک مساوی اول شد (تساوی با تاج) و به عنوان اولین نماینده ایران به جام باشگاه های آسیا معرفی شد. در گروه خود به تیم ژاپنی ( دو بر صفر) باخت و در بازی دوم نمایندۀ هنگ کنگ را بُرد و در سومین بازی به «مکابی» اسراییل باخت و حذف شد.

از جام آسیا که برگشتند شاهینی های تیم جدا شدند و به پیکان رفتند. علی پروین هم از کیان به پیکان پیوست. بنابراین قدیمی‌ترین پرسپولیسی محمود خُردبین است نه علی پروین چون در آن سال خُردبین در پرسپولیس بازی می‌کرد.

4. شاید تا به حال نشنیده باشید و تعجب کنید. در ویکی پدیا هم پیدا نکنید اما بد نیست بدانید در همین سال 48 علی پروین ابراز علاقه می کند که در تاج بازی کند! بله، تاج. اما مرحوم علی دانایی فرد به خاطر حضور بازیکنانی چون جلال طالبی،علی جباری، حسین فرزامی، پرویز قلیچ خانی و کارو حق وردیان پروین را نمی خواهد و از پیکان به پرسپولیس می رود.

5.غلط فاحش این شبه مستند این است که ادعا می شود عبده پرسپولیس را رها کرد یا با فشار خسروانی ناچار شد رها کند. حال آن که تا انقلاب 57 در اختیار او بود و بعد از انقلاب از او سلب مالکیت شد به همان دلیلی که ذکر شد.

6. ادعای فیلم دربارۀ اعتراض تیمسار خسروانی به آتابای و انصراف عبده از باشگاه‌داری هم نادرست است و در واقع دروغ آشکار.

این دو رابطۀ خوبی با هم نداشتند که تحت تأثیر خسروانی به عبده فشار بیاورد. بلکه به عکس به خود تیمسار خسروانی اعلام کرد که فقط یک تیم تاج می تواند در لیگ تخت جمشید شرکت کند و تاج آبادان را منحل کرد و بازیکنان تاج آبادان به صنعت نفت آبادان پیوستند و آن را تقویت و در سطح فوتبال ایران مطرح کردند. تاج اهواز هم منحل شد و به جای آن آب و برق اهواز شکل گرفت.

حضور چند تاج سبب می شد احتمال تبانی هنگام نیاز یک تیم به امتیاز مطرح شود.

7. این ادعا که شاهین به خاطر فشار خسروانی در مقام رییس سازمان تربیت بدنی منحل شد هم نادرست است. حسین کلانی هم در برنامه ای گفت قبل از آن که آقای خسروانی رییس سازمان شود شاهین منحل شده بود و اتفاقا تلاش کرد شاهین را بازگرداند و در دیدار با شاه احساس می کند شاه به نام شاهین حساس شده بود. برخی از هواداران روی سکوهای امجدیه شاهین را به صورت «شاه هین» تلفظ می کردند و با مجوز نام «شهباز» اجازۀ تأسیس این تیم را مجدداً کسب کرد.

8. در این فیلم چنان گفته می شود «سرهنگ خسروانی» که انگار تنها یک نظامی بوده و از بیرون وارد شده حال آن که 24 سال قبل از تأسیس باشگاه پرسپولیس «ستوان یکم پرویز خسروانی» که خود از قهرمانان دوچرخه سواری بود تیم «دوچرخه سواران تهران» را تشکیل داد و در نیمۀ دوم سال 1325 باشگاه فوتبال آن نیز تشکیل شد و در سال 1328 به دستور شاه نام «تاج» برای آن برگزیده شد و 29 سال تا انقلاب 1357 به همین نام شهرت داشت.

خسروانی هم بعدها به عنوان «تیمسار خسروانی» مشهور بود نه «سرهنگ خسروانی» و سرهنگ را احتمالا به این خاطر به کار برده اند که از واژه «تیمسار» استفاده نکنند.

9. در سال 1351 علی عبده اعلام کرد تیم فوتبال پرسپولیس حرفه ای است و در مسابقات تهران که آماتوری است شرکت نمی کنند.

در این سال 6 بازیکن اصلی ( علی پروین، ابراهیم آشتیانی، حسین کلانی، همایون بهزادی، صفر ایرانپاک و جعفر کاشانی) کنار گذاشته شدند و تنها در بازی های دوستانه حاضر می شدند. در این سال پرسپولیس در جام باشگاه های تهران نهم شد و سال بعد بود که جام تخت جمشید با 6 تیم از تهران و 6 تیم از شهرستان ها شروع شد. چنان که گفته شد پرسپولیس نهم شده بود اما به عنوان تیم ششم تهران شرکت کرد در حالی که آرارات ششم شده بود و همین موجب اعتراض و جنجال فراوان شد.

10. دو گانۀ «تیمسار خسروانی» و « علی عبده» از حیث فوتبالی و به خاطر رقابت تاج و پرسپولیس پذیرفتنی است. اما برخی تلاش می کنند پرویز خسروانی را یک نظامی ناآشنا به فوتبال و ورزش و تیمساری معرفی کنند که تمام 25 سال پس از 28 مرداد، تنها نان کودتا را می خورده و به عکس عبده یک مصدقی تمام عیار بوده است.

در این فیلم انگار تاج تیم خسروانی و دربار است و پایگاهی میان مردم ندارد و علی عبده در مقابل شاه و دربار بوده است!

دربارۀ بازی 6 بر صفر هم ادعا می شود به دستور خسروانی فیلم بازی را بسوزانند. حال آن که تلویزیون امکان یک مورد پخش مستقیم را داشت و پوشش مسابقۀ کشتی را ترجیح دادند و شاپور قریب که برای فیلمبرداری از فیلم خود و صحنه قالپاق دزدی به ورزشگاه رفته بود فیلم بازی را هم گرفت و راش ها در اختیار او بود. این ادعا مثل شایعه خیانت بازیکن تاج است که فصل بعد به پرسپولیس پیوست. در یک مستند که هر شایعه کوی و خیابان را نقل نمی کنند!

این یادآوری تاریخی هم خالی از لطف نیست که خسروانی بعد از خروج از دولت و در مصاحبه ای با دنیای ورزش پیشنهاد می کند به خاطر موفقیت های پرسپولیس ( که تاج را هم 4 به یک برده بود) همین تیم با اضافه شدن ناصر حجازی و قلیچ خانی به عنوان تیم ملی اعزام شود.

دربارۀ دوگانه سازی سیاسی علی عبده و خسروانی هم باید یادآور شد علی عبده ربطی به برادرش نداشت که اگر داشت بعد از انقلاب مصون می ماند و البته یک سال پس از انقلاب درگذشت و مثل خسروانی سال های طولانی پس از آن عمر نکرد بی آن که به تغییر نام تاج به استقلال حساسیت نشان دهد و برای موفقیت آن خوش حال نشود.

عبده سال 58 درگذشت اما فرزند او سالار برای خود در ادبیات اسم و رسمی دارد و البته هشدار داده مادام که پرسپولیس در اختیار دولت است که هیچ اما اگر قرار بر واگذاری به شخص یا خصوصی‌سازی باشد از طریق مراجع بین المللی دربارۀ حقوق خود وارد عمل و مانع خواهند شد.

در این شبه مستند هیچ یک از اینها را البته نگفتند!