رویای تجارت 20 میلیارد دلاری با عراق

به گزارش ساعت24، برای روشن شدن بیشتر اهمیت درآمد ارزی در پایداری و تعادل بخشی درامد ارزی یاد آور می شویم ایران سالانه رقمی معادل 60 میلیارددلار به طور متوسط باید کالا واردکند تا بخش های مختلف اقتصاد درهمین اندازه ای موجود نیز رشد را تجربه کند. تجارت خارجی ایران تا روزی که جریان صادرات نفت و فرآورده های پتروشیمی و فولاد و میعانات گازی برقرار است ادامه دارد و هرمیزان که از حجم صادرات نفت خام ، فرآورده های پتروشیمی و دوکالای اصلی صادراتی کاسته شود بر جریان واردات اثر منفی دارد. علاوه بر این نهاد دولت بدون درآمدهای ارزی نمی تواند مخارج خود و هزینه های اداره کشور را دست کم تا نیرومند شدن اقتصادداخلی از محل دیگری تامین کند. دولت برای اتامین کارکنان خود و برای تامین برخی نیازهای اساسی مثل بهداشت و درمان وامنیت داخلی وخارجی نیاز به درامد ارزی دارد. سازوکار این گونه است که دولت منابع ارزی خود از محل صادرات نفت خام را به بانک مرکزی می فروشد و بانک مرکزی نیز آن را متقاضیان ارز به ویژه بازرگانان به ریال می فروشد و ریال را نزد خزانه داری کل کشور می گذارد و هزینه های خوود را از این محل برمی دارد. حالا اما ایران از اوایل سال 1397 برای دومین بار با تحریم اقتصادی اقتصادی گسترده آمریکا مواجه شده است. رهبری کاخ سفید که اکنون دراختیار یک گروه تندرو قراردارد از زمستان 1396 برطبل خروج ازپیمان بین المللی برجام کوبید و تاکید کرد با خروج آمریکا از این پیمان بازگشت تحریم های سست و لغو شده حتمی است. این اتفاق در سال گذشته رخ داه است و آمریکایی ها بدون هیچ پنهان کاری با صراحت اعلام کردهاند تخاصم و درگیری غیر نظامی با ایران به ویژه درحوزه اقتصاد را هرروز افزون تر کرده واز اندازه های تحریم سالهای 1391 تا 1392 نیز فراتر خواهند رفت. به این ترتیب احتمال این وجوددارد که با تمدید نکردن معافیت خرید نفت ایران برای برخی ازکشورهای اصلی خریدار نفت ایران مثل کره جنوبی ، ژاپن ، چین وهند  درآمدهای ارزی ایران را بامحدودیت بیشتری مواجه کنند. مدیران ارشد سیاسی و اقتصادی ایران با قبول این توانایی آمریکا که می تواند صادرات نفت ایران را تاندازه قابل اعتنایی کاهش دهد همواره از اینکه این کشور نمی توند صادرات ایران را صفرکند سخن می گویند. ایران در چنین وضعیتی برای افزایش درآمد ارزی و تامین کالهای موردنیاز خود مثل برنج ، چای ، روغن نباتی ، بذر و کود وسم ونهاده های دامی که عددقابل توجهی است و همچنین برای تامین مواداولیه و کالاهای سرمایه ای مورد نیاز تولید صنعتی وحتی ادامه فعالیت برخی بخش های خدماتی و نیز مهمتر از آنها تامین حقوق و کارکنان خود باید محل تازه ای برای تامین درامد ارزی پیداکند. بدیهی است دراین وضعیت نامساعد ی که تشدید تحریم ها برای صادرات  نفت و انتقال درآمد ارزی حاصل از آن باید راه صادرات سایر کالاها بازشود. رهبران سیاسی و اقتصادی ایران دراین مسیر راه توسعه صادرات به کشورهای همسایه را راه ممکن تر وقابل دسترس تر تشخیص داداند. بررسی از سر اشاره نشان می دهد کشورهای همسایه ایران می توانند محل صادرات ایران و درنتیجه محل درامد ارزی ایران باشند. معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران در گزارشی به عملکرد ایران تجارت با ۱۴ کشور همسایه از ابتدای سال تا انتهای دی ماه 1397  را زیر ذره بین برده و نتیجه گیری کرده است ایران درمدت یادشده  توانسته ۲۰ میلیارد و ۶۰۲ میلیون دلار کالا به ۱۴ کشور همسایه خود صادر کند. حجم این کالاها ۵۰ میلیون و ۴۷۰ هزار تن بوده است.دربرابر این میزان کالای صادرشده اما ایران دراین مدت ۹ میلیارد و ۳۶۱ میلیون دلار از این کشورها به ایران وارد شده که وزن آن ۶ میلیون و ۸۲۱ هزار تن است. این آمارها نشان می‌دهد با وجود عدم احتساب صادرات نفتی ایران به کشورهای همسایه، تغییر مثبتی در وضعیت ایران با برخی از کشورهای همسایه به‌ویژه عراق حاصل شده است. براساس گزارش پیش رو، تراز تجاری ایران با ۱۴ کشور مورد بررسی مثبت ۱۱ میلیارد و ۲۴۱ میلیون دلار است. از میان این ۱۴ کشور، عراق دارای بالاترین تراز تجاری مثبت است و تجارت با این کشور، منافع ایران را از این بازار تامین می‌کند. همچنین تراز تجاری ایران تنها با امارات، ترکیه و روسیه منفی است که در میان آنها، بیشترین کسری تجاری با روسیه رقم خورده است.

تصویر 10 ماهه تجارت خارجی ایران با عراق نشان می‌دهد صادرات ایران به عراق از ابتدای امسال تا انتهای دی ماه ۷ میلیارد و ۵۱۵ میلیون دلار بوده؛ در صورتی که تنها ۵۱ میلیون دلار کالا از عراق وارد ایران شده است. بنابراین تراز تجاری ۷ میلیارد و ۴۶۴ میلیون دلاری در تجارت ۱۰ ماهه ایران و عراق رقم خورده است. حجم صادرات به عراق نیز وزنی معادل ۱۶ میلیون و ۷۵۰ هزار تن دارد. اما واردات از این کشور ۶۳ هزار تن بوده است. واقعیت های اقتصادی کشورهای همسایه نشان می دهد ایران بیشترین امیدش برای کسب درامد ارزی یا دست کم برای تامین کالاهای اساسی به بازار عراق است. این گونه شده است که روویای تجارت بیست میلیارد دلاری با عراق در ذهن و جان مدیران سیاسی و اقتصادی و همچنین بخش خصوصی ایران شکل گرفته است . درهمین سه ماه تازه سپری شده و بیشتر از هر چیز به امید پوشاند لباس عمل برتن این رویا بوده و هست که حسن روحانی به عراق رفت و عادل عبدالمهدی نخست وزیر عراق به ایران امد. آنهایی که به اقتصادسیاسی ایران علاقمندند و آنهایی که ذینفع هستند به چشم دیدند که درروزهای نیمه تعطیل ایاران چگونه دهها بازرگان ایرانی به اتاق بازرگانی ایران امدند تا درهمایش تجاری ایران و عراق حاضر باشند و با همتاهای عراقی خود به گفت و گو و بحث بنشینند. به نظر می رسد مجموعه شرایط سیاست خارجی و توانایی ها و بضاعت اقتصادایران ، صادرات به عراق را یک الزام اجتناب ناپذیر کرده است. ایران باید رویای بیست میلیارد تجارت با عراق با محوریت  توسعه صادرات به عراق را بیش از پیش جدی بگیرد و موانع و محدودیت های این راه را دوباره بازشناسایی کرده و از هرگونه سستی و ساده انگاری دوری کند. دراین روزگاری که داریم و با توجه به اوج خصومت آمریکا علیه ایران و تابعیت کشورهای دیگر از خواست واراده آمریکا درهمراهی باتحریم ایران وبا توجه به سطح وعمق بازار سایر کشورهای همسایه حالا دیگر بازار عراق را باید با همه توان شناخت و دران فعالیت کرد. اما این کار اسانی نیست . یادمان باشد سطح صادرات ایران به عراق پس از جهش نخست دهه  منتهی به سال 1397 با رشدهای اندک درسالهای آخر مواجه شده است. این ارقام واعداد به اضافه میزان نفوذ سیاسی آمریکا درعراق  و احتمال زیر ضرب قراردادن دولت عراق برای دورکردن ایران از بازار عراق نشان می دهد کار سختی در پیش است. درحال حاضر عربستان به مثابه رقیب اصلی منطقه ای ایران به ویژه دربستر یارگیری از کشورهای منطقه نیز بیش از پیش به عراق نزدیک شده است و احتمال اینکه بتواند راه نفوذ ایران به عراق را در هر زمینه  به ویژه درزمینه توسعه صادرات ایران برا تنگ کند وجود دارد. ایران باید درمناسات یاسی خود با عراق نیز رفتاری بسیار سنجیده داشته باشد تا نیروهای ضد ایرانی مستقر در عراق نتوانند به بهانه های گوناگون راه صادرات ایران به عراق را ببندند. بازرگانان ایرانی که با محدودیت تجارت بادیگر کشورها مواجه شده و حالا چشم به بازار عراق دوخته اند نیز باید توجه کنند هرگونه تجارت ناسالم وهرگونه تجارت زودبازده درعراق با کنار گذاردن آداب تجارت می تواند راه باقی مانده امید برای ارزآوری و تامین کالا در وضعیت پیچیده امروزرا مسدود کند و ایران دروضعیتی نیست که دراین باره سستی و ساده انگار کند. توسعه صادرات به عراق ورویای بیست میلیاد دلار ی به عراق را باید حالا یک رخداد بسیار الزامی تلقی کرد . باید یادمان باشد این راه بازشده را نباید به سادگی برروی خودمان ببندیم.

محمد صادق جنان صفت – نامه اتاق بازرگانی – فرووردین 1398