اقتصاد روستاها را دریابید

در شرایطی که بخش گردشگری به خواب رفته، بخش دامپروری و کشاورزی هم با چالش عرضه روبه‌رو شده روستاییان بیش از گذشته نیازمند توجه سیاست‌گذاران هستند.

مهتا بذرافکن، جامعه‌شناس و پژوهشگر تغییرات اجتماعی، در یادداشتی در روزنامه شهروند نوشت: «هر چه از آغاز همه‌گیری ویروس کرونا در ایران می‌گذرد ابعاد و پیامدهای این همه‌گیری مخرب بیش از پیش نمایان می‌شود. پس از عیان شدن این پیامدها پروتکل‌های مشخصی برای بازگشایی کسب و کارها و چگونگی اجرای فاصله‌گذاری اجتماعی در محیط‌های عمومی از سوی وزارت بهداشت و درمان تهیه شده است. اما در این میان به نظر می‌رسد که بخش کشاورزی و به طور کلی اقتصاد روستایی به کلی نادیده گرفته شده است.

اقتصاد روستاها در ایران عمدتا مبتنی بر کشاورزی و دامپروری است و در کنار آن مشاغلی چون بومگردی‌ها و صنایع دستی هم نقش مکمل را ایفا می‌کنند. همه‌گیری کرونا موجب شد تا بخش بومگردی که ذاتا هم یک شغل فصلی به شمار می‌رود با آسیب جدی روبه‌رو شود. مشاغلی مانند پذیرایی از گردشگران در بومگردی‌های عشایری در قالب سیاه‌چادرها و فروش محصولات محلی به گردشگران هم به طور کامل رو به کسادی گذاشتند و عشایر نه‌تنها نتوانستند در زمان مناسب کوچ کنند بلکه حتی بخت این را نداشتند که محصولات‌شان را به مشتریان فصلی‌شان بفروشند.

در بخش کشاورزی هم کشاورزان بار دیگر با بحران همیشگی عرضه محصولات‌شان روبه رو شدند. این بار کرونا باعث شد در بسیاری از استان‌هایی که کشاورزی در آنها رونق دارد؛ همچون فارس، بوشهر، کهکیلویه و بویر احمد و کرمان محصولات کشاورزان روی دست شان بماند. محدودیت‌های صادرات، افزایش هزینه‌های حمل و نقل داخلی و فرصت‌طلبی نظام واسطه‌گری سنتی دست به دست هم داد تا کشاورزان نتوانند محصول‌شان را در زمان مناسب و به قیمت متعادل عرضه کنند. کشاورزانی که معمولاً به نظام بیمه‌ای و صندوق بیمه‌گر هم اعتماد کافی ندارند حالا با زیان‌های سنگین ناشی از فروش نرفتن محصولات‌شان روبه رو شده‌اند. بخش کشاورزی در روزهای کرونا زده به قدری فراموش شده است که حتی پروتکل‌هایی درباره چگونگی فعالیت کشاورزان در باغ‌ها و مزارع یا چگونگی برداشت و عرضه محصولات کشاورزی هم از سوی وزارت جهاد کشاورزی تهیه نشده است. در این میان فقط برخی استان‌ها برای خودشان پروتکل‌هایی را تدوین کردند اما از سیاستی منسجم در این بخش خبری نبود.

در شرایطی که بخش گردشگری به خواب رفته، بخش دامپروری و کشاورزی هم با چالش عرضه روبه‌رو شده روستاییان بیش از گذشته نیازمند توجه سیاست‌گذاران هستند. برای نمونه کشاورزانی که موفق نشده اند محصولات گیاهان دارویی‌شان را به دلیل ممنوعیت برداشت کنند؛ حالا دورنمای روشنی برای ماه‌ها و سال‌های آینده هم پیش روی‌شان ندارند. این دورنمای مبهم می‌تواند در صورت تداوم به بخش کشاورزی و اقتصاد روستایی ایران لطمه وارد کند. در بحران کنونی انتظار می‌رود وزارت جهاد کشاورزی، صندوق‌های بیمه‌گر، اتاق بازرگانی و به طور بخش سیاست‌گذاری به صورت فعالانه‌تری راهکارهای عبور از این شرایط را بررسی کند و هر چه زودتر در این باره به تصمیمی عملی دست یابد.

فعال کردن استارتاپ‌های بخش کشاورزی و به حاشیه راندن واسطه های سنتی، تحریک بخش تقاضا، پیدا کردن راه‌کارهای جدید برای صادرات محصولات کشاورزی بخشی از کارهایی است که باید در اولویت سیاست‌گذاران قرار گیرد. در این صورت می‌توان امیدوار بود کشاورزان چشم‌اندازی امیدوارانه‌تر به آینده پیدا کنند.»