«انس با قرآن» مهدوی راد: حداکثر به ۲۰۰ آیه از قرآن عمل کنیم / کتاب تفسیر «حدیث سحرگاهان» امام موسی صدر را حتماً بخوانید/ شخصیت انسانی دیگران را حفظ کنید

محقق و پژوهشگر برجسته قرآن معتقد است که اگر انسان ها حداکثر به دویست آیه از قرآن که کاملاً ظاهر است و اصلاً تفسیرهای پیچیده ندارد، عمل کنند، زندگی آنان قرآنی می شود.

به گزارش شفقنا، وی تأکید کرد: انس هدایت گیری از قرآن به زاویه نگاه نیاز دارد و ضروری است نگاه خود را این چنین کنیم که قرآن برای عمل و زندگی کردن به صورت یک نسخه است. ماه رمضان فرصتی است که باید از آن در این مسیر استفاده کنیم، زمانی که قرآن می خوانیم به ترجمه آیات توجه کنیم و دقت داشته باشیم که قرآن با ما چه می گوید.

وی با بیان اینکه باید در مقابل سختی ها و رویدادها صبر و شکیبایی داشته باشیم، گفت: بیماری کرونا به همه ما فهماند که «هیچ» هستیم. چقدر دنیا ادعا کرد که به علم، دانش و تکنولوژی دست پیدا کرده، اما نتوانست از علم و تکنولوژی برای مهار این بیماری استفاده کند، انسان هر چه باشد در مقابل خدا و پدیده های خدا حقیر است. کرونا ما را به حال خود برگرداند تا مقداری بیشتر به خدا و آیات قرآن فکر کنیم. قطعاً تنها خداست که می تواند ما را از گرفتاری ها نجات دهد و به لطف و رحمت خداوند این روزها که درگیر کرونا هستیم بالاخره تمام می شود و زمانی می رسد که در مورد خاطره های آن سخن می گوییم.

دو نوع انس با قرآن

حجت الاسلام والمسلمین محمدعلی مهدوی راد در گفت وگو با شفقنا، به منظور ترویج هرچه بیشتر قرآن در جامعه و راهکارهایی برای انس عموم مردم با قرآن کریم توجه به نکات و مسایلی را ضروری دانست و اظهار کرد؟ در کلاس های درس دانشگاهی، در رشته قرآن و حدیث روز اولی که دانشجویان بر سر کلاس می آیند به آنان می گویم که انس ما با قرآن دو گونه است، یک انس رشته ای، دانشگاهی، تحقیقی و مطالعاتی مثل اینکه کسی لیسانس و فوق لیسانس و دکتری می گیرد یا حتی یک پژوهش تاریخی و فقهی انجام دهد، قطعاً یک چنین انسی مقدمات، زمینه های بسیار گسترده و دانش وافری لازم دارد که با دستیابی به آن مقدمات چنین انسی ایجاد می شود. مرادم این است که اگر کسی بخواهد مورخانه، فقیهانه، فیلسوفانه، متکلمانه و عالمانه با قرآن انس داشته باشد و به آن مراجعه کند قاعدتاً به مقدمات بسیاری از جمله تسلط به ادبیات عرب و آگاهی از تاریخ نزول نیاز دارد.

نوع دوم انس با قرآن مهمتر از نوع اول

وی به گونه دوم انس با قرآن اشاره و خاطرنشان کرد: نوع دوم انس با قرآن مهم تر از نوع اول انس است حتی کسانی که نوع اول انس را هم دارند باید نوع دوم انس با قرآن را نیز داشته باشند. یعنی اگر مورخی براساس قرآن، تاریخ اسلام بسیار عالمانه ای تدوین کند، ولی انسی که بیان می کنم را نداشته باشد طبعاً پیروز نیست و زحمت را بر باد دادن است.

انس هدایت پذیری، هدایت گیری و زندگی قرآنی

دانش، زاویه دید و قلب پیراسته سه مقدمه ضروری برای انس با قرآن

وی افزود: انس نوع دوم که آن را بسیار مهم می دانم، انس هدایت پذیری، هدایت گیری و زندگی کردن بر اساس آنچه قرآن می گوید و زندگی طراز قرآن رقم زدن است. بنده معتقدم که چنین انسی خیلی مقدمات نمی خواهد، این انس، مقدماتی که می خواهد اول؛ زاویه دید، دوم؛ قلب پیراسته و جان شسته و سوم؛ آگاهی و دانش و سوادی که بتوان متن قرآن را خواند بدین صورت که انقدر آگاهی و علم داشته باشد که متن عربی قرآن را با یک ترجمه روان و قابل فهم بفهمد.

کسی می تواند از این هدایت بهره بگیرد که در خود ظرفیت این بهره گیری را ایجاد کند

مهدوی راد در مورد اصل مهم زاویه دید در انس گیری با قرآن اشاره و خاطرنشان کرد: اولین چیزی که در بهره وری از هر پدیده ای برای ما مهم است، نوع نگاه ما به آن پدیده است. در حال حاضر به دلیل کمبود وقت نمی توانیم این بحث را باز کنیم وگرنه بسیاری از کسان حتی از نگاه کردن به یک درخت یا کوه می توانند نکات بسیاری به دست آورند به دلیل زاویه نگاهی که دارند. خلاصه اینکه زاویه نگاه ما به قرآن باید کتاب هدایت باشد. قرآن هُدیً لِلنَّاسِ هست و چون هُدیً لِلنَّاسِ است باید پیام لِلنَّاس هم باشد، در واقع هُدیً لِلنَّاسِ هدایت برای مردم به ما هو مردم است. نفرموده است: هُدًى لِلْمُؤْمِنِینَ و هُدًى لِلمُتَّقینَ، آنجا که سخن از هدایت برای متقین است، قابلیت هدایت پذیر است، اینجا که سخن از هدایت لِلنَّاس است، فاعلیت قرآن برای هدایت است. قرآن در فاعلیت برای همه می تواند هدایت باشد، اما کسی می تواند از این هدایت بهره بگیرد که در خود ظرفیت این بهره گیری را ایجاد کند. «أَنْزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَسَالَتْ أَوْدِیَهٌ بِقَدَرِهَا؛ خداوند باران را فرو فرستاد هر گودالی به اندازه خود گرفت.» آخر این آیه که اندکی هم طولانی است، خداوند فرموده این مَثَل است تا شما خردورزی و آگاهی و تأمل کنید. در واقع وقتی باران می بارد، همه قسمت های زمین از این نعمت و رحمت برخوردار می شوند، اما هر گودالی به اندازه ظرفیت خود این رحمت را دریافت می کند.

خداوند ماه رمضان را برای عده خاصی قرار نداده است

این محقق و پژوهشگر با تأکید بر اینکه ابزار و عوامل هدایت از سوی خداوند برای همه انسان ها یکسان است، گفت: ماه رمضان، یک فرصت است، خداوند که ماه رمضان را برای عده خاصی قرار نداده و برای عده خاصی نگفته که خواب شما عبادت و نفس شما تسبیح است، هر کسی که مومنانه روزه بگیرد از این لطف خداوند بهره مند است، اما اینکه چه کسی از ظرفیت ماه رمضان استفاده می کند، بستگی به این دارد که خود در خود چقدر قابلیت ایجاد کرده است. «یا أَیُّهَا النَّاسُ قَدْ جاءَتْکُمْ مَوْعِظَهٌ مِنْ رَبِّکُمْ وَ شِفاءٌ لِما فِی الصُّدُورِ وَ هُدیً وَ رَحْمَهٌ لِلْمُؤْمِنینَ؛ ای انسان ها این موعظه و شفاست، شفای هر آنچه در سینه ها وجود دارد.» قطعاً منظور این نیست که برای ورم یا عفونت های سینه شفاست. حضرت علی(ع) صریحاً فرموده اند: «إنّ فیهِ شِفاءً مِن أکبَرِ الداءِ؛ قرآن شفای برترین و بزرگترین دردهاست که عبارت است از کفر، نفاق، گمراهی و ضلالت.»

وی در پاسخ به این پرسش که چگونه با قرآن می توانیم از دردها شفا یابیم؟ اظهار کرد: باید از ابتدا اینگونه به قرآن نگاه کنیم که گویی آیه به آیه قرآن به من می گوید این چنین زندگی کن. به قول اقبال لاهوری که از پدرش نقل می کند: «پدرم به من گفت که آنگونه قرآن را بخوان که گویی خداوند همین حال با این آیات با تو سخن می گوید.»

نقش قرآن تا درین عالم نشست* نقش های کاهن و پایا شکست

فاش گویم آنچه در دل مضمر است* این کتابی نیست چیزی دیگر است

چون بجان در رفت جان دیگر شود* جان چو دیگر شد جهان دیگر شود

با آیات قرآن دردهایتان را زیر و رو کنید و به شفای آن برسید

وی تصریح کرد: معنای این ابیات این است که وقتی قرآن در دل انسان می نشیند و انسان انس را از این زاویه نگاه می کند، این اتفاقات رخ می دهد. بسیار آیات و روایات داریم که تأکید می کند، قرآن موعظه، نور، فصل الخطاب و شفا بخش است. خداوند این کتاب را فرستاده تا انسان بیدار شود، علی(ع) هم فرمودند: «مراقب باشید و با آیات قرآن دردهایتان را زیر و رو کنید و به شفای آن برسید.»

وی افزود: آن کسی که بیمار می شود و دکتر نمی رود، با آن کسی که دکتر می رود و پول ویزیت را می دهد و دارو را هم می خرد ولی از دارو استفاده نمی کند، چه فرقی با هم دارند!؟ تفاوت این دو تنها در این است که نفر دوم خرج اضافی کرده است، بنابراین اگر بنا باشد که قرآن برای ما دارو باشد باید از آن بهره بگیریم.

تا قلب پیراسته و جان شسته نشود، انس با قرآن حاصل نمی شود

مهدوی راد قلب پاک را مقدمه دیگری برای انس با قرآن دانست و بیان کرد: تا قلب پیراسته و جان شسته نشود، انس با قرآن حاصل نمی شود چرا که این نور(قرآن) در سیاهی انعکاس پیدا نمی کند. قرآن جمال خداوند است و این جمال در صورتی در جان انسان انعکاس پیدا خواهد کرد که خود از میان برخیزد.

قرآن را بخوانید و به پایان که رسیدید، رها نکنید و دوباره از ابتدا شروع کنید

داستان بسیار مهم مولوی را مرور کنیم که اسب سوار می خواست اسب خود را از جوی آب رد کند، اما اسب رد نمی شد و اسب را شلاق می زد. خردمندی آمد و گفت: چرا چنین می کنی؟ اسب سوار گفت: اسب از جوی آب رد نمی شود، خردمند آب را گل آلود کرد، پس از آن اسب از جوی آب رد شد. و سپس بیان کرد، اسب خود را در آب می دید و حاضر نبود پا روی خود بگذارد، وقتی آب گل آلود شد، دیگر تصویر خود را در آب ندید و رد شد. بنابراین باید خود را نبینید تا پرواز کنید.

وی ادامه داد: روایتی در کتاب کافی آمده که یکی از محدثان از امام سجاد(ع) سوال کردند، «أیُّ الأعمالِ أفضَلُ؟ کدام عمل برترین است؟ امام فرمودند: الْحَالُ الْمُرْتَحِلُ؛ شخص سوال کردم، حال مرتحل چیست؟ امام فرمودند: قرآن را بخوانید و به پایان که رسیدید، رها نکنید و دوباره از ابتدا شروع کنید.» به عبارت دیگر حال مرتحل یعنی کسی که قرآن را می خواند و با آن انس می گیرد و پایان که پیدا کرد، برمی گردد و از ابتدا می خواند.

اگر حداکثر به دویست آیه از قرآن که تفسیرهای پیچیده ندارد، عمل کنیم زندگی قرآنی خواهیم داشت

وی در مورد دانش و آگاهی برای انس با قرآن به عنوان سومین مقدمه، گفت: این آگاهی باید در حدی باشد که شخص بتواند بفهمد، بارها گفتم که اگر انسان ها حداکثر به دویست آیه از قرآن که کاملاً ظاهر است و اصلاً تفسیرهای پیچیده ندارد، عمل کند زندگی او قرآنی می شود. به عنوان مثال قرآن کریم می فرماید: «لا تَرْکَنُوا إِلَى الَّذِینَ ظَلَمُوا؛ به ستمگران اعتماد نکنید.» یا اینکه قرآن می فرماید: «خداوند دروغگویان را دوست ندارد» اگر بنا باشد من بنده خدا باشم نباید به آنچه خدا دوست ندارد، اصرار ورزم. یا اینکه قرآن می فرماید: «لا یَغْتَبْ بَعْضُکُمْ بَعْضاً؛ غیب نکنید که غیبت کردن مثل گوشت مرده خوردن است» یا اینکه قرآن می فرماید: «وَلَا تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْیَاءَهُمْ، انسان ها را نشکنید با زدن در سر کارشان» بنابراین فهم این آیات بسیار ساده است و نیاز به تفسیر ندارد.

شخصیت انسانی دیگران را حفظ کنید

اگر از کسی غیبت کنید، آن شخص را از بین بردید

وی در تبیین مفصل تر آیه وَلَا تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْیَاءَهُمْ گفت: این آیه در عین حال که به سادگی قابل فهم است، بسیار عمق دارد. این آیه را با نمونه هایی توضیح می دهم، اگر شما به نویسنده کتابی بگویید که کتابش مفید نیست در واقع دانش او را شکاندید. اگر به معلمی بگویید که نمی توان درس دهد، شخصیت درسی او را شکاندید. یک نقل به معنا می کنم، مرحوم آیت الله شهید بهشتی فرمودند: «فلسفه حرمت غیبت برای این است که در جامعه ای که غیبت شایع شود، امنیت اجتماعی از بین می رود.» یعنی شما وقتی در یک جامعه ای که وارد می شوید که همه پشت هم حرف می زنند، امنیت ندارید که ببینید شخصیت شما در جای خود هست یا نیست. از این عمیق تر و دقیق تر تفسیر امام موسی صدر است که ایشان آیه غیبت را ایشان تفسیر کردند و گفتند: «آنچه بزرگان سنتی در مورد آیه وَلَا یَغْتَب بَّعْضُکُم بَعْضًا أَیُحِبُّ أَحَدُکُمْ أَن یَأْکُلَ لَحْمَ أَخِیهِ مَیْتًا بیان می کنند درست است و آن را قبول دارم، اما من فکر می کنم که قرآن یک سخن عمیق ترین هم می خواهد بگوید و آن این است که اگر شما از کسی غیبت کنید، آن شخص را از بین بردید.»

بسیاری از کسانی که کسی بودند را از بین بردیم

این استاد دانشگاه بیان کرد: به عنوان مثال یک انسانی سه وجه شخصیتی دارد از جمله اینکه نویسنده و گوینده و مدیر بسیار خوبی است، شما در زمان صحبت با دیگری بیان می کنید که کتاب های این شخص را خواندید و مفید نیست، در واقع شما شخصیت انسانی این فرد را از بین بردید. در جامعه خود چقدر انسان ها را با همین فضاهایی که ساختیم، راندیم. در برخی از موقعیت ها افرادی را برای اداره امور می گذاریم که حقاً و انصافاً شایسته آن پست و سمت نیستند و بعد هم گفته می شود کسی را برای این پست و موقعیت نداریم! دلیل آن این است که بسیاری از کسانی که کسی بودند را از بین بردیم.

اعمال ما به زوایه دیدمان باز می گردد

وی ادامه داد: باید بدانیم که خود مسئول انجام اعمال خود هستیم و اعمال ما به زوایه دیدمان باز می گردد. قرآن می فرماید: «مَا سَلَکَکُمْ فِی سَقَرَ؛ مومنان به جهنمیان می گویند که چه چیزی شما را به جهنم افکنده است.» گویند «قَالُوا لَمْ نَکُ مِنَ الْمُصَلِّینَ؛ از نمازگزاران نبودیم. وَلَمْ نَکُ نُطْعِمُ الْمِسْکِینَ؛ بینوایان را غذا نمى‏ دادیم. وَکُنَّا نَخُوضُ مَعَ الْخَائِضِینَ؛ با هرزه‏ درایان هرزه‏ درایى می کردیم. امروز شاهد پویشی در مومنان هستیم، همه در تلاش هستند که به نوعی به نیازمندان کمکی کنند، اگر در سطح جامعه کمک های دیگران به نیازمندان را می بینیم و هیچ اقدامی نمی کنیم، اگر در خواندن نماز سهل انگاری کردیم، اگر کم فروشی کردیم، اگر برای بالا بردن مال خود، مال دیگران را بی ارزش جلوه دادیم، باید بایت همه این اعمال به پیشگاه خداوند پاسخگو باشیم.

همه انسان ها با یک ترجمه بسیار روان می توانند قرآنی زندگی کنند

مهدوی راد گفت: معتقدم همه انسان ها با یک ترجمه بسیار روان می توانند قرآنی زندگی کنند و انس هدایت گیری از قرآن به زاویه نگاه نیاز دارد و ضروری است نگاه خود را این چنین کنیم که قرآن برای عمل و زندگی کردن به صورت یک نسخه است. پیامبر اکرم(ص) می فرماید: «اِنَّ هذَا القُرآنَ مَأدَبَهُ اللهِ فَتَعَلَّموا مَأدَبَتَهُ مَا استَطَعتُم؛ این قرآن سُفره است، در حد توان خود از این سُفره استفاده کنید که سُفره رنگارنگی است.» و ماه رمضان فرصتی است که باید از آن در این مسیر استفاده کنیم، زمانی که قرآن می خوانیم به ترجمه آیات توجه کنیم و دقت داشته باشیم که قرآن با ما چه می گوید. «الرَّحْمَنُ عَلَّمَ الْقُرْآنَ؛

رحمان قرآن را تعلیم کرده است» معلم قرآن خداست و ما باید مقداری به این معلم نزدیک شویم و بتوانیم بهره بگیریم.

حضرت سجاد(ع) فرمودند: «اگر تمام شرق و غرب مرا تنها بگذارند و قرآن کنار دست من باشد من هراسی ندارم»

کتاب تفسیر امام موسی صدر را حتماً بخوانید

وی در پاسخ به این پرسش که برای فهم موضوعات قرآنی چه کتابی را به عموم مردم معرفی می کنید؟ گفت: امام موسی صدر کتاب تفسیر کوچکی دارند که به همه مخاطبان توصیه می کنم این کتاب تفسیر را بخوانند، این کتاب به زبان عربی «احادیث السحر» که به فارسی تحت عنوان «حدیث سحرگاهان» نیز ترجمه شده است. همچنین عزیزان را توصیه می کنم که از مجموعه آثار حضرت آیت الله شهید مرتضی مطهری جلد ۴ بخش قرآن را بخوانند و مشاهده کنند که شهید مطهری چقدر درد آلود سخن می گوید. قرآن برای تمام ابعاد زندگی حرف دارد لذا عاشقانه با قرآن انس بگیریم و به آن عمل کنیم و قرآنی زندگی کنیم.

تنها خواندن آیات قرآن رساننده تر است

در کنار اعضای خانواده به تلاوت قرآن بپردازید

این محقق و پژوهشگر در پاسخ به این پرسش که به دلیل شیوع کرونا امسال مجالس قرآنی به طور جمعی برگزار نمی شود، به منظور استفاده مردم از ماه رمضان امسال چه توصیه ای به افراد دارید؟ گفت: من فکر می کنم در دستیابی به آنچه اکنون براساس آیات و روایات گفتیم، تنها خواندن رساننده تر است یعنی شما وقتی در جمع نیستید و آیات را خودتان می خوانید و در مورد آنها تأمل می کنید، به اعماق و درون مایه بیشتر می رسید بنابراین اول اینکه، به تنهایی قرآن بخوانید. دوم اینکه مراسم قرآنی خوانی توسط مقام معظم رهبری، در حرم امام رضا(ع)، حرم شاهچراغ و… برگزار می شود و از صدا و سیما پخش می شود، افراد می توانند همراه با این برنامه ها قرآن را تلاوت کنند. سوم اینکه اعضای خانواده در کنار هم بنشینید و قرآن را تلاوت کنید و در معنای آیات تأمل کنید. راه بهتر این است که این حس و زاویه دید را در خود ایجاد کنیم که ماه رمضان، ماه قرآن است و این کتاب آسمانی را حتماً در این ماه بخوانیم و از خداوند توفیق بخواهیم در طول سال به ما کمک کند که باز هم قرآن را بخوانیم.

برای رسیدن به آرامش دو اصل را فراموش نکنید…

وی در پاسخ به این پرسش که این روزها نه تنها مسلمانان بلکه مردم جهان به دلیل شیوع کرونا با سختی های بسیاری مواجه هستند، قرآن در مواقع سختی و رنج چه توصیه ها و پیام هایی دارد که سبب آرامش و امید انسان می شود؟ اظهار کرد: برای رسیدن به آرامش دو اصل را فراموش نکنید، اول، یاد خدا؛ دوم، صبوری و شکیبایی. تفسیر آیات به گونه ای بسیار دلنشین و رساننده و فهماننده در روایات ائمه وجود دارد. ائمه فرمودند: «کمال و تمام کمال در این است که در دین خدا به ژرفایی بیاندیشیم» دین خدا یعنی کتاب خدا و برنامه زندگی، باید زاویه دید را اصلاح کنید و در برنامه زندگی به آن توجه کنید. دوم اینکه وقتی تَفَقُه در دین می کنید براساس این تفقه برنامه ریزی کنید، اکنون با بیماری کرونا رو به رو هستیم، براساس آن برنامه ریزی کنید، فردا روز برای پساکرونا برنامه ریزی کنید. در زمانی دشواری و آسانی برنامه ریزی هایی متناسب داشته باشید. نداشتن برنامه در زندگی یک فاجعه است. حضرت علی(ع) فرمودند: «با برنامه ریزی است که به آرزوها و آمال های خود می رسید» اگر در زندگی برنامه ریزی وجود داشته باشد، انسان از همه لحظات و دقایق به درستی استفاده می کند.

وضعیت امروز به همه ما فهماند که «هیچ» هستیم

وی اظهار داشت: نکته دیگر اینکه در مقابل سختی ها و رویدادها صبر و شکیبایی داشته باشیم. بیماری کرونا در همه کشورهای جهان شیوع یافته، مخصوص ایران یا چند استان در کشورمان نیست که البته در این صورت هم باید توجه می کردیم که این بیماری یک حادثه هست و ممکن است برای بسیاری پیش بیاید. چند روز پیش مختصری از سخنرانی یک عالم اهل سنت را گوش دادم که نکات بسیار ارزشمندی را بیان کردم، او دردمندانه و با اشک صحبت می کرد و اشاره داشت که این بیماری به همه ما فهماند که «هیچ» هستیم. چقدر دنیا ادعا کرد که به علم، دانش و تکنولوژی دست پیدا کرده، اما نتوانست از علم و تکنولوژی برای مهار این بیماری استفاده کند. سخن حضرت علی(ع) در این زمان قابل فهم تر است که حضرت با آن عظمت می گویند: الْحَقِیرُ الْمِسْکِینُ الْمُسْتَکِینُ. حضرت نمی خواهند به ما این نکات را گوشزد کنند بلکه یک حقیقت است که انسان هر چه باشد در مقابل خدا و پدیده های خدا حقیر است.

کرونا ما را به حال خود برگرداند تا مقداری بیشتر به خدا و آیات قرآن فکر کنیم

این روزها هم تمام می شود و در مورد خاطره های آن سخن می گوییم

مهدوی راد در پایان گفت: ما یک سرمایه اجتماعی بسیار بزرگی داریم که ائمه و پیامبران از این سرمایه اجتماعی بسیار خوب استفاده می کردند، مردم کشورمان، سرمایه بسیار بزرگی هستند که جریان های فکری باید آنها را به سوی انس با قرآن هدایت دهند. کرونا ما را به حال خود برگرداند تا مقداری بیشتر به خدا و آیات قرآن فکر کنیم. تنها خداست که می تواند ما را از گرفتاری ها نجات دهد، به لطف و رحمت خداوند این روزها که درگیر کرونا هستیم بالاخره تمام می شود و زمانی می رسد که در مورد خاطره های آن سخن می گوییم.

گزارش خطا