چشم‌انداز اقتصاد ایران در پساکرونا

مدیر اقتصادی اتاق تعاون ایران در خصوص چشم انداز اقتصاد ایران در دوران پساکرونا می گوید: باید به سمت دولت الکترونیک برویم ولی با وجود مزایای بالای این برنامه توجهی به آن نشد اما بحران کرونا تکانی به این کار داد. در تمام دنیا لزوم تغییراتی حس خواهد شد، بسیاری از فعالیت ها ضرورت خود را از دست می دهند. بسیاری از فعالیت های اقتصادی ما برای ادامه دادن به حیات خود مدت زمان کمی خواهند داشت و چون دست دولت خالی است کمتر می تواند به این بنگاه ها کمک کند و ما شاهد افزایش نرخ بیکاری در جامعه خواهیم بود.

متن گفت وگوی خبرنگار شفقنا با دکتر رضا وفایی یگانه، دکتری اقتصاد و مدیر اقتصادی اتاق تعاون ایران به شرح زیر است:

وضعیت کرونا برای برخی از مشاغل مشکلاتی ایجاد کرده است این مشکل چگونه در دوران پساکرونا جبران خواهد شد؟

این بیماری شیوع جهانی دارد و مختص ایران نیست. دولت ما نیز مثل همه جای دنیا در حد توان خود ورود پیدا کرده است. بحران، هزینه هایی بر دولت تحمیل کرد و این هزینه ها طبیعی است. دولت از قبل بخاطر فشارهای تحریمی کسری بودجه داشت و امروز این مشکل نیز بر مشکلات دولت تحمیل شد. در چنین شرایطی نمی توان بر روی مالیات حساب باز کرد. چون این شرایط کسب و کارها را به وضعیت زیان ده رسانده است و طبیعی است که پرداخت های مالیاتی کم خواهد شد. از این باب دولت دچار مشکل خواهد شد. از طرفی هزینه ها زیاد شده و دولت کمک هایی داشت و مسائل بهداشتی و هزینه های این بخش نیز در بحران کرونا زیاد بود. در ابتدا دولت اعلام کرده که کسری بودجه خواهد داشت و از این منظر تورمی بر اقتصاد تحمیل می شود. محل استقراض وام هایی که دولت ارائه کرد بانک مرکزی و از چاپ پول بود که از این محل نقدینگی بالا می رود و تورم ایجاد می شود. در چنین وضعیتی باید تقاضا ایجاد شود، این جامعه باید بستر رشد نقدینگی داشته باشد.

ولی در موضوع اقتصاد معادلات تغییر بسیاری کرده و باید دید بیماری تا چه زمانی کشور را درگیر خواهد کرد. قطعا پس از آن فعالیت ها باید اصلاح شوند و بیشتر به سمت فعالیت های غیر حضوری و مجازی برویم. سالهاست که در بحث کاهش هزینه ها و ارتقا بهره وری گفته می شود. باید به سمت دولت الکترونیک برویم ولی با وجود مزایای بالای این برنامه توجهی به آن نمی شد، بحران کرونا تکانی به این کار داد. همچنین بسیاری از بخش ها به بازسازی اساسی نیاز دارند. در تمام دنیا لزوم تغییراتی حس خواهد شد، بسیاری از فعالیت ها لزوم خود را از دست می دهند. بسیاری از فعالیت های اقتصادی ما برای ادامه دادن به حیات خود مدت زمان کمی خواهند داشت و چون دست دولت خالی است کمتر می تواند به این بنگاه ها کمک کند و ما شاهد افزایش نرخ بیکاری در جامعه خواهیم بود. نمی خواهم سیاه نمایی کنم ولی ما با چنین وضعیتی روبرو خواهیم بود.

بیشترین تعطیلی در بین کدامیک از مشاغل خواهد بود؟

بیشترین مشکل ما در بخش خدمات خواهد بود. بیش از ۵۰ درصد از اقتصاد ایران در این حوزه فعال است. گردشگری و حمل و نقل و… شاید باید گفت عمر بسیاری از کارهای خدماتی به سر رسیده است.

آینده شاغلین در این بخش ها چه خواهد شد؟

به هر حال قوانینی وجود دارد، از جمله بیمه بیکاری و شاید بتوانند چند ماه امورات زندگی خود را بگذرانند. ولی همانطور که اقتضای ورود تکنولوژی حذف بسیاری از مشاغل و جایگزین شدن است، بیکاری موقت خواهد بود. در این بحران نیز همکاران ما در بخش اقتصاد و تعاون به این نتیجه رسیده اند که باید تغییر صورت بگیرد و فضای کسب و کار باید در میان مدت خود را با این شرایط سازگار کند. ما در حوزه راه اندازی فروشگاههای مجازی ظرفیت کاری بالایی داریم، امروز در این بخش با حداکثر توان کار می شود ولی نمی توانند جوابگو باشند. تخصص من در حوزه بهره وری است باید بگویم ۶۰ تا ۷۰ درصد از خدمات عمومی ما قابلیت تغییر به حوزه غیر حضوری را دارد. فرایند ها و شیوه ها عوض شده اند و نیاز به حضور فیزیکی نیست. اگر این تغییر ایجاد شود مزایای فراوانی برای اقتصاد خواهد داشت. به طور طبیعی در بخش های غیر دولتی اجباری برای سازگار شدن وجود دارد.

آیا در پرداخت حقوق و مزایا تغییری ایجاد می شود؟

دولت الکترونیک یعنی کاهش هزینه ها و مراد این است که کار با هزینه کمتر انجام بگیرد، به هر حال نیروی کار باید حقوق و مزایایی در شان خود داشته باشد. وقتی نیرویی می تواند در خانه کار کند لزومی به حضور در محیط کار ندارد. در این صورت بحث ترافیک، آلودگی هوا مکان فیزیکی محیط کار پذیرائی و هزینه های جاری و… مطرح است. از این منظر می توان گفت با پتانسیل عظیمی روبرو هستیم.

قطعا همینطور است. بهره وری ما در بحث خدمات بسیار پایین است. این نحوه کار می تواند از منظر هزینه هایی که نباید باشند تاثیر مستقیمی بر اقتصاد ایران داشته باشد. بسیاری از فعالیت های بخش عمومی ما می تواند به شکل غیر حضوری باشد. بسیاری از جلسات ما می تواند با ویدئو کنفرانس برگذار شود. وقتی انرژی من در ترافیک کم می شود بهره وری من کاهش پیدا می کند.

در این مرحله دولت چه نقشی دارد و چه نوع مشوقی می تواند به رخ دادن هرچه سریعتر این اتفاق کمک کند؟

تنها چیزی که ما از دولت می خواهیم اراده به این کار است. دولت باید اراده کند تا چنین اتفاقاتی بیفتد. به طور مثال در بحث بهبود فضای کسب و کار رهبری می فرمایند من انتظار انقلابی از اجرای سیاست اقتصادی اصل ۴۴ داشتم. یعنی انتظار تغییری اساسی در برآیند های اقتصادی می رفت که نشد. نگاه دولت باید تغییر کند و تحولی در نگاه دولت ایجاد شود. ما بیش از کمک های مادی به این نگاه و اراده دولت نیاز داریم. بحث دولت الکترونیک با حذف روابط اداری چهره به چهره از بسیاری اتفاقات از جمله رشوه جلوگیری می کند. در دولت الکترونیک صف وجود ندارد که خروج از این صف و جلو افتادن کار هزینه ای داشته باشد. به نظر من اولین موضوع اراده دولت مبنی بر این کار است.

 یکی از اصول اجرای دولت الکترونیک فراهم بودن زیرساخت ها است ولی به نظر می رسد در این بخش مشکل داریم؟

دولت می تواند با کاهش هزینه ها توسعه شبکه ارتباطی خود را تامین کند

بله در زیرساخت ها مشکلاتی اساسی وجود دارد همانطور که دیدیم در بحث آموزش چقدر مشکل داریم. دولت می تواند با کاهش هزینه های ارائه خدمات حضوری هزینه های توسعه شبکه ارتباطی خود را تامین کند.