بیمه بیکاری کرونا چقدر است و شامل کدام کارگران می شود؟

بیمه بیکاری باید بتواند زندگی حداقلی یک کارگر را تامین کند. اگر این مقرری آنقدر اندک باشد که کارگر نتواند زندگی‌اش را تامین کند، مجبور می‌شود در بحران بیکاری از خانه بیرون بزند و به سراغ راهی برای امرار معاش باشد. طبیعی است که در بحران بیکاری وضعیتی تناقض‌آمیز را شاهد خواهیم بود که خود می‌تواند بحران‌زا باشد.

به گزارش ایلنا، «هشتاد روز گذشت!» در این مدت هنوز نمی‌دانیم، کارگرانی که معیشتشان به علت کرونا آسیب دیده، چطور گذران زندگی کرده‌اند؛ فقر عامل چه تعداد خشونت خانگی، طلاق، دزدی و ... شده و رفاه و دلخوشی و نان سفره چند کارگر ربوده شده است. بیش از ۸۶۰ هزار نفر برای بیمه بیکاری ثبت‌نام کرده‌اند و بیمه بیکاری هنوز به آنان پرداخت نشده است. بماند که کارگران زیادی ازجمله رانندگان تاکسی، کارگران ساختمانی، قالیبافان و ... به بهانه خویش‌فرما بودن از دریافت مقرری بیمه بیکاری محروم هستند.

در تئوری مدیریت بحران سرعت عملکرد، حرف اول را می‌زند اما تا ۱۵ روز دیگر، سه ماهی می‌شود که دولت جمعیت بزرگی را به حال خود رها کرده است. این دسته کارگرانی هستند که هر ماه مبلغی از دستمزد خود را به تامین اجتماعی پرداخت می‌کردند، به این امید که در شرایط سختی و بحران کمک حالشان باشد اما بیش از دو ماه تمام است، بدون حمایت زندگی کرده‌اند. این امر به کلی فلسفه بیمه‌پردازی را زیر سوال می‌برد.

مدت زیادی از مبالغی که به ۳ میلیون نفر از جمعیت کشور پرداخت شده، نمی‌گذرد درحالی‌که هنوز راستی آزمایی نشده که آیا این مبلغ به همین تعداد پرداخت شده یا برخی به اشتباه از فهرست حمایتی فاکتور گرفته‌ شده‌اند. اساسا نمی‌دانیم معیار انتخاب آن ۳ میلیون نفر چیست، فقط می‌دانیم آنها، بیمه شده، مستمری‌بگیر، حقوق‌بگیر نیستند و به دلایلی که معیارهای آن شفاف نیست، در پی شیوع کرونا آسیب دیده‌اند و گفته می‌شود این افراد هیچ منبع درآمدی ندارند.

کدام کارگران باید بیمه بیکاری بگیرند؟

روزمزدها، نامتشکل‌ترین بخش طبقه کارگر هستند که همین عدم اتحاد موجبات بی‌پناهی آنان را فراهم کرده است. آنها در شرایط شیوع کرونا شغل و درآمد اندک خود را از دست داده‌اند. در واقع خیلی از آنها را در دستگاه تحلیلی باید در جمعیت بیکار قرار داد و مصداقی از عدول دولت از وظیفه خود مبنی بر «ایجاد اشتغال کامل» که در اصل ۲۸ قانون اساسی تصریح شده است. طبیعی است که اصل ۲۸ قانون اساسی، در نظام سرمایه‌دارانه اصلی است برای اجرا نشدن و بیکاری هیچگاه به صفر نخواهد رسید.

در شرایط کنونی در بین فهرست مشاغل آسیب‌دیده از کرونا نام بسیاری از بی‌ثباتکاران به چشم می‌خورد که جمعیت بسیار کمتری مشمول بیمه هستند و در این ایام می‌توانند روی بیمه بیکاری برای گذران عمر حساب کنند.

بانک مرکزی اخیراً یک فهرست جدید از مشاغل آسیب دیده از کرونا منتشر کرده است. این فهرست هم مبنای بانک‌های عامل برای پرداخت تسهیلات قرار خواهد گرفت و هم مبنای پرداخت بیمه بیکاری.

این فهرست شامل مراکز تولید و توزیع غذاهای آماده اعم از رستوران‌ها، بوفه‌ها، طباخی، تالارهای پذیرایی، قهوه‌خانه‌ها، اغذیه‌فروشی‌ها (وزارت صنعت، معدن و تجارت)؛

مراکز مربوط به گردشگری شامل هتل‌ها، هتل‌آپارتمان‌ها، مجتمع‌های جهانگردی و گردشگری، مهمان‌پذیرها، مهمانسراها، مسافرخانه‌ها، زائرسراها، مراکز بوم‌گردی، مراکز اقامتی، پذیرایی، تفریحی، خدماتی بین‌راهی و موزه‌ها (وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی)؛

حمل و نقل عمومی مسافر برون شهری اعم از هوایی، جاده‌ای، ریلی و دریایی (وزارت راه و شهرسازی)؛

حمل و نقل عمومی مسافر درون شهری (وزارت کشور)؛

دفاتر خدمات مسافرتی، گردشگری و زیارتی (وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و سازمان حج و زیارت حسب مورد)؛

تولید و توزیع پوشاک (وزارت صنعت، معدن و تجارت)؛

تولید و توزیع کیف و کفش (وزارت صنعت، معدن و تجارت)؛

مراکز توزیع آجیل، خشکبار، قنادی، بستنی و آبمیوه (وزارت صنعت، معدن و تجارت)؛

مراکز، باشگاه‌ها و مجتمع‌های ورزشی و تفریحی (وزارت ورزش و جوانان)؛

مراکز و مجتمع‌های فرهنگی، آموزشی، هنری و رسانه‌ای (وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت آموزش و پرورش و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری حسب مورد)؛

مراکز تولید، توزیع و فروش صنایع دستی (وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی)؛

مؤسسات خصوصی دارای پروانه بهره‌برداری از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی که در حوزه‌های درمانی و تشخیصی اعم از آزمایشگاهی و پاراکلینیکی فعال هستند و آموزشگاه‌های رانندگی، آرایشگاه‌ها، سالن‌های زیبایی و گرمابه (وزارت صنعت، معدن و تجارت) خواهد بود.

از آنجا که مدیران حاضر نشدند تا کارگر صنعتی را به قرنطینه خانگی بفرستند و کمی از روند تولید در کارخانه‌های مهم که تولیدکننده ثروت در جامعه هستند، بکاهند، آنها مشمول بیمه بیکاری هم نیستند؛ مگر اینکه شرایط خیلی خاصی حاکم باشد که صاحب کارخانه تصمیم به تعطیلی گرفته باشد. به این ترتیب بیمه بیکاری که منابع آن از حق بیمه کارگران تامین می‌شود، مفری خواهد بود تا کارفرمایی که دچار کاهش سودآوری یا زیان شده است، دستمزدی به کارگران خود نپردازد و این پول را از جیب کارگران که در صندوق بیمه بیکاری ذخیره شده بود، تامین کند. بنابراین عمده کسانی که در این روزها بیمه بیکاری دریافت می‌کنند، کارگرانی هستند در واحدهای کوچک و متوسط اشتغال دارند. در این بین بیکاران و جمعیت بزرگ کارگران بدون بیمه از لیست حمایت بیمه بیکاری جایی ندارند.

تعلل در پرداخت مقرری بیمه بیکاری

به گفته مدیرکل اشتغال و بیمه بیکاری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، بیمه‌شدگان اجباری کشور ۷ میلیون و ۱۳۳ هزار نفر هستند. کارگران بیمه‌شده آسیب‌دیده از کرونا در این مدت هیچ منبع درآمدی نداشتند و هیچ شغلی، حتی در حد دستفروشی نیز برای امرار معاش نداشتند. کسانی که قرار است بیمه بیکاری دریافت کنند، کسانی هستند که حمایت از آنها نه نیاز به قانون جدیدی دارد و نه منابع چندانی. اگرچه حسن روحانی از کمک ۵ هزار میلیاردی از صندوق توسعه ملی به صندوق بیمه بیکاری سخن گفت اما عمده مبالغی که قرار است به بیمه‌شدگان بپردازند، از محل حق بیمه‌هایی پرداخت شده که کارگران با زحمت و تلاش خودشان سال‌های سال ذخیره کرده‌اند. با این وجود حتی بیمه‌شدگان نیز این روزها معطل اقدامات دولت هستند.

علی خدایی (عضو کارگری شورایعالی کار) در این رابطه تصریح کرد: با وجود گذشت سه ماه از شیوع کرونا در کشور اما هنوز هیچ یک از کارگران به بیمه بیکاری دست پیدا نکردند و طبق آخرین پیگیری انجام شده گویا یک دوگانگی بین سازمان تأمین اجتماعی و ستاد مقابله با کرونا وجود دارد. پنج هزار میلیارد تومان منابع بطور مشخص برای مقرری بیمه بیکاری از سوی دولت تخصیص یافته است و طبق آمارها بیش از ۸۶۰ هزار نفر برای بیمه بیکاری ثبت‌نام کرده‌اند که ۷۶۰ هزار نفر از آنها مشمول بیمه بیکاری شناخته شدند.

مقرری بیمه بیکاری کمتر خواهد بود

مسئله دیگر اینکه طبق گفته مسعود بابایی (مدیرکل اشتغال و بیمه بیکاری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی)؛ از آنجا که اعلام شده مصوبات ستاد ملی کرونا، به منزله مصوبات شورای عالی امنیت ملی خواهد بود، تصمیم نهایی در خصوص مبلغی که به کارگران بابت بیمه بیکاری باید پرداخت شود، از سوی ستاد مقابله با کرونا مصوب و اجرایی می‌شود، کارگران بابت بیمه بیکاری الزاماً همان مبلغ بیمه بیکاری عادی را دریافت نمی‌کنند.

بنابراین مبلغ بیمه بیکاری کرونا از آنچه در قانون بیمه بیکاری آمده کمتر خواهد بود. این قاعده در مورد کارگرانی که آسیب دیده از کرونا نیستند، صادق نیست. در شرایط عادی بر اساس ماده۶ قانون بیمه ببیکاری؛ میزان مقرری روزانه بیمه شده بیکار معادل (۵۵%) متوسط مزد یا حقوق و یا کارمزد روزانه بیمه شده می‌باشد. به مقرری افراد متأهل یا‌متکفل، تا حداکثر (۴) نفر از افراد تحت تکفل به ازاء هر یک از آنها به میزان (۱۰%) حداقل دستمزد که امسال حدوداً ۱۸۳ هزار تومان است، افزوده خواهد شد. در هر حال مجموع دریافتی‌مقرری‌بگیر نباید از حداقل دستمزد، کمتر و از (۸۰%) متوسط مزد یا حقوق وی بیشتر باشد.

آیا کارگری که تعداد ماه‌های مشمول مقرری‌اش پر شده، بیمه بیکاری کرونا می‌گیرد؟

بنابراین حتی در صورتی که دولت بیمه بیکاری را به کارگران بپردازد، نیز آنها با همین مبالغ نمی‌توانند و امرار معاش کنند و ناگزیر باید به دنبال شغلی باشند. ضمناً تعداد ماه‌هایی که به بیمه‌شدگان، مقرری بیمه بیکاری تعلق می‌گیرد، محدود است. بر اساس بند الف ماده ۷؛ جمع مدت پرداخت مقرری از زمان برخورداری از مزایای بیمه بیکاری اعم از دوره اجرای آزمایشی و یا دائمی آن برای مجردین حداکثر(۳۶) ماه و برای متأهلین یا متکلفین حداکثر (۵۰) ماه بر اساس سابقه کلی پرداخت حق بیمه و به شرح جدول می‌باشد. اگر قرار باشد که این مدت افزایش یابد، باید توسط ستاد ملی مقابله با کرونا مصوب شود.

هنوز مشخص نیست افرادی که تمام تعداد ماه‌های مقرر شده برای بیمه بیکاری را دریافت کرده‌اند، مشمول بیمه بیکاری می‌شوند یا نه و هنوز توضیح دقیقی در این رابطه در دست نیست. بنابراین بهتر است که این متقاضیان نیز در سامانه ثبت نام کنند.

نحوه ثبت‌نام برای بیمه‌بیکاری

مسعود بابایی درباره زمان ارسال پیامک و نحوه ثبت‌نام در سامانه آنلاین بیمه ‌بیکاری گفت: از ۲۳ اسفند ماه ۹۸ تا پایان ۱۵ فرورودین ۹۹ هر تعداد ثبت‌نامی داشتیم، پیامک ارسال کردیم. در پیامک کسانی که مشمول نشدند اشاره کردیم که فعلا مراجعه به ادارات کار نداشته باشند. متقاضیان بیمه بیکاری باید کد ملی بیمه، کد بیمه و کد کارگاه را وارد سامانه کنند. اگر کسی مشمول قانون کار نباشد یا بیمه‌پردازی نداشته باشد، همان لحظه پیام می‌گیرد که مشمول بیمه بیکاری نیستید. اگر فرد بیمه شده، مشمول بیمه بیکاری بود، اطلاعات شخصی و کارگاهی را در مراحل بعد در سامانه وارد می‌کند همان لحظه یک کد رهگیری برای عزیزان صادر می‌شود.

وی با اشاره به اینکه تعداد بیکاران زیاد است و بر اساس دستورالعمل و شیوه‌نامه مشترک با سازمان تامین اجتماعی عمل می‌کنیم، گفت: قرار بود بعد از ثبت نام و تامین منابع، بانک‌های عامل معرفی شوند و کارگران بتوانند شماره حساب خود را وارد کنند. در عین حال پالایش از نوع بیمه‌پردازی نیز صورت خواهد گرفت و ما دسته‌بندی و تفکیک رسته‌ای را به ادارات کار استان‌ها خواهیم رساند. پیش‌بینی کردیم که بعد از تامین مالی و شش بانک‌ عامل، پیامکی به کارگران ارسال شود که از کارگران بخواهد تا شماره حساب بانکی خود را در سامانه وارد کنند.

به هر حال آنچه اهمیت دارد این است که بیمه بیکاری باید بتواند زندگی حداقلی یک کارگر را تامین کند. اگر این مقرری آنقدر اندک باشد که کارگر نتواند زندگی‌اش را تامین کند، مجبور می‌شود در بحران بیکاری از خانه بیرون بزند و به سراغ راهی برای امرار معاش باشد. طبیعی است که در بحران بیکاری وضعیتی تناقض‌آمیز را شاهد خواهیم بود که خود می‌تواند بحران‌زا باشد.