موج دوم کرونا چه زمانی همه‌گیر خواهد شد؟

نواندیش: سازمان بهداشت جهانی هشدار می‌دهد ویروس كرونا ممكن است هرگز از بین نرود. با کاهش محدودیت‌های اجتماعی در بسیاری از کشورهای جهان، نگرانی در مورد همه‌گیر شدن موج دوم یا سوم کرونا رو به افزایش است.

به گزارش زهرا حسین زاده از سرویس ترجمه نواندیش، بسیاری از کشورهای جهان محدودیت‌های وضع شده برای مقابله با گسترش ویروس کرونا را کاهش داده‌اند. آلمان، اسپانیا، یونان و حتی بریتانیا که در شمار کشورهایی با بالاترین آمار مرگ در پی ابتلا به کووید۱۹ است، در پی"بازگشایی اقتصاد" خود هستند.

هرچند کشورهای مانند هند - با بیش از یک‌ میلیارد و ۳۰۰ میلیون نفر جمعیت- تصمیم دارند با احتیاط بیشتری محدودیت‌های وضع شده را کاهش دهند، اما نگرانی در مورد به راه افتادن موج دوم پاندمی کرونا در جهان رو به افزایش است.

موج دوم این پاندمی کمابیش اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسد. مایک رایان، مدیر برنامه فوریت‌های پزشکی سازمان جهانی بهداشت گفته است ویروس کرونا ممکن است هرگز از بین‌نرود و ما مجبور باشیم مانند ویروس ایدز با آن کنار بیاییم. برای مقابله با ایدز داروهایی وجود دارد که ویروس را کنترل و امکان ادامه زندگی با آن را فراهم می‌کنند.

واقعیت اینجاست که تا کنون تنها تعداد بسیار کمی از ویروس‌های کشنده مانند آبله، ریشه‌کن شد‌ه‌اند. برخی از این ویروس‌ها مانند ویروس بیماری سل در حال بازگشت هستند. نگاهی به گذشته نشان می‌دهد که موج دوم یک پاندمی می‌تواند بدتر از موج نخست آن باشد. مثلأ پاندمی آنفولانزای اسپانیایی که سال ۱۹۱۸ آغاز شد و تا سال ۱۹۲۰ میلادی در چند موج پیاپی ادامه داشت.

پاندمی کرونا هم ممکن است تا دو سال ادامه داشته باشد.

در آلمان، دولت و مقامات بهداشتی این کشور تصمیم گرفتند با توجه به شاخص بازتولید بیماری که شاخص R (بازتولید Reproduktion) خوانده می‌شود، محدودیت‌ها را گام ‌به ‌گام کمتر کنند. شاخص R در آلمان، از پایان ماه آوریل به زیر یک رسیده است. عدد یک در این شاخص یعنی یک فرد مبتلا یک فرد سالم را آلوده می‌کند. در نتیجه شمار افرد آلوده به ویروس کاهش پیدا نمی‌کند.

در طرح گام به گام دولت آلمان، مدارس قرار است بازگشایی شوند و دانش‌آموزان دبستانی حال حتی یک روز در هفته به مدرسه می‌روند. باغ وحش‌ها و موزه‌ها هم رفته‌رفته درهای خود را به روی بازدیدگنندگان باز می‌کنند. البته در این تمام موارد تمهیداتی برای فاصله‌گذاری اجتماعی در نظر گرفته شده است.

دولت آلمان کاهش محدودیت‌ها در این کشور را آزمونی برای سنجش رفتار مردم با توجه اهمیت توصیه‌های بهداشتی می‌د‌اند. صدراعظم آلمان که تا کنون بحران کرونا را با موفقیت مهار کرده است، تأکید دارد که در این کشور دمکراسی " مبتنی بر اعتماد" میان دولت و ملت حاکم است و مردم به دلیل این اعتماد، توصیه‌های بهداشتی را جدی می‌گیرند.

البته سازمان جهانی بهداشت ترجیح می‌دهد دولت‌ها به جای اعتماد بر اساس "شواهد مبتنی اطلاعات" محدودیت‌ها را کاهش دهند. این سازمان می‌گوید برای کاهش گام به گام محدودیت‌ها در بهترین حالت، حداقل دو هفته فاصله باید بین هر دو گام باشد. آلودگی به ویروس کرونا تا دو هفته بعد از ابتلا خود را نشان می‌دهد.

در آلمان اما گام دوم بازگشایی مدارس تنها چهار روز با گام نخست فاصله داشت. دولت فدرال این کشور مسئولیت تصمیم‌گیری در مورد کاهش محدودیت‌ها را به دولت‌های ایالتی و شهرداری‌ها واگذار کرده است. مقامات آلمان توافق کردند در صورت ثبت ۵۰ مورد جدید ابتلا به ویروس کرونا در هر یک‌صدهزار نفر در طول یک هفته، محدودیت‌های لغو شده را دوباره اجرا کنند.

البته ۵۰ مورد در هر یک‌صدهزار معیاری نیست که بتوان با توجه به آن زمان آغاز موج دوم پاندمی کرونا را تعیین کرد. سخنگوی سازمان جهانی بهداشت در پاسخ به پرسش‌های دویچه‌وله در مورد زمان آغاز موج دوم کرونا می‌گوید: «موج دوم کرونا تعریف مشخصی ندارد و به زمانی گفته می‌شود که آمار به مبتلایان به ویروس کرونا پس از کاهش در مرحله نخست، دوباره اوج می‌گیرد. این نکته در مورد موج سوم هم صدق می‌کند.

برخی محققان در آلمان، از جمله اپیدمیولوژیست "اوا گریل" از دانشگاه لودویگ ماکسیمیلیان مونیخ و اپیدمیولوژیک "رافائل میکائولایچزیک" از دانشگاه مارتین لوتر در هاله ویتنبرگ معتقدند ۵۰ مورد ابتلای جدید در هر یک‌صدهزار نفر رقم بالایی است و سیستم بهداشت و درمان آلمان ظرفیت مقابله با آن را ندارد.

اگر فشار بر سیستم بهداشت و درمان این کشور زیاد شود و بیمارستان به دلیل کمبود تخت‌ و تجهیزات بیمارستانی نتوانند همه بیماران را پذیرش کنند، تمام محدودیت‌های لغو شده دوباره باز خواهند گشت و اینبار ضربه سخت‌تری به اقتصاد خواهد زد. سازمان جهانی بهداشت می‌گوید اگر آمار مبتلایان به بیماری کووید ۱۹ در کشورهایی که توانایی و ظرفیت تشخیص کافی ندارند، در سطح پائین باقی بماند، این خطر همیشه وجود دارد که کرونا دوباره همه‌گیر شود.

این امر به ویژه در مورد شهرها و کشورهایی با تراکم جمعیت بالا صادق است که امکان حفظ فاصله اجتماعی در آنها وجود ندارد.

تجربه آنفولانزای اسپانیایی که سه موج بزرگ داشت نشان می‌دهد که کنترل یک پاندمی چقدر دشوار است. پاندمی آنفولانزای اسپانایی مارس ۱۹۱۸ آغاز شد و اواخر همان سال با موج دوم، به اوج خود رسید. در فاصله موج اول و موج دوم، ویروس آنقدر جهش یافته بود که پیامدهای عفونی آن برای بدن انسان بسیار وخیم‌تر بود.

مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌ها (CDC) آمریکا می‌گوید بیشترین آمار مرگ در پی آلودگی به ویروس آنفولانزای اسپانیایی در موج دوم این پاندمی ثبت شد. موج سوم این بیماری بهار ۱۹۱۹ اوج گرفت و میانه آن سال رفته‌رفته فروکش کرد. تخمین زده می‌شود که حدود ۵۰ میلیون نفر در سراسر جهان قربانی ویروسی شدند که احتمالاً تا کنون به طور کامل از بین نرفته است.

برخی ویروس‌شناسان بر این باورند که ویروس‌ها با جهش‌های بعدی، ضعیف‌تر می‌شوند و قدرت کشندگی آنها کمتر می‌شود. البته با مرور زمان، بدن افراد بیشتری هم نسبت به ویروس‌های کشنده ایمنی ایجاد می‌کند. این ویروس‌ها برای همه‌گیر شدن نیازمند میزبان‌ زنده هستند تا در بدن او تولید مثل کنند.

نتیجه مطالعه‌ای که سال ۲۰۰۶ منتشر شد نشان می‌د‌هد تقریباً تمام موارد ویروس "آنفلوانزا آ" که در پرندگان و پستانداران دیده می‌شود ویروس‌های جهش یافته‌ای هستند که از زمان ایپدمی آنفولانزای اسپانیا به جای ماندند.

در مورد ویروس کرونا، حال نشانه‌هایی از شکل‌گیری موج دوم پاندمی در کشورهایی مانند چین و حتی کره جنوبی دیده می‌شود. کره جنونی موفق شده بود موج نخست این پاندمی را مهار کند. با شروع تابستان در نیمکره شمالی و امیدواری کشورها به رونق صنعت گردشگری، دور از انتظار نیست که موج دوم پاندمی کرونا در جهان آغاز شود.

مایک رایان، مدیر برنامه فوریت‌های پزشکی سازمان جهانی بهداشت به دویچه‌وله می‌گوید: «ما امیدواریم و اعتماد داریم که آلمان‌، کره جنوبی و برخی از کشورها می‌توانند وضعیت را مدیریت کنند. البته ممکن است در سطح فراملی نیازمند اجرای اقدامات مشخصی در سراسر جهان برای جلوگیری از انتشار ویروس باشیم.»